Volendams Verleden: Pauselijk Zouaaf Evert Zwarthoed ‘De Kuiper’

De beide woningen links op de foto vormden het onderkomen van het voormalige Katholieke weeshuis aan de Voorhaven in Edam. Hier zijn indertijd veel Volendammer weeskinderen opgenomen geweest. Jammer genoeg zijn deze prachtige panden verdwenen en kwam er in 1926 het gebouw de Koningshoeve voor in de plaats. Na de functie van katholiek weeshuis werd het een oudemannenhuis, het is nu een appartementen-complex.

En Evert kwam ook al op betrekkelijk jonge leeftijd op een tragische manier aan zijn einde. Hij had zijn beroep van kuiper inmiddels omgeruild voor dat van visser. Tijdens het ophalen van de netten, het was net voor het Volendammer havengat, verloor hij door een of andere oorzaak zijn evenwicht en viel overboord. Toen men hem uit het water opviste, bleek hij te zijn verdronken. Evert was toen 55 jaar.

Drie dochtertjes naar het weeshuis in Edam
De enige dochter Hilletje die hij had overgehouden uit zijn 1e en de twee dochtertjes Aaltje en Geertje uit zijn 2e huwelijk werden toen alle drie opgenomen in het katholiek weeshuis in Edam. Tegenwoordig is dat het gebouw de Koningshoeve aan de Voorhaven. Toen Hilletje als oudste van de drie werd ontslagen uit het weeshuis, ging zij aan het werk als dienstbode. Onder andere moet zij een tijdje in Amsterdam hebben gewerkt bij een ‘mijnheer, een juffrouw en een oude juffrouw’, zo blijkt uit een brief van haar twee halfzusjes Aaltje en Geertje.

Briefwisseling tussen de drie zusjes
Op 1 januari 1901 schreven de beide jongere zusjes Aaltje en Geertje ieder een Nieuwjaarswens naar hun oudere halfzus Hilletje Zwarthoed in Amsterdam. Ze deden dat op een mooi vouwblad, zoals wij hebben gekend voor het schrijven van een bruiloftswens. Op het eerste blad stond in de linkerbovenhoek een godsdienstig plaatje, in kleur, van Maria en de kleine Jezus met achter hen een beschermengel. Hoe ze in die tijd, verblijvend in het weeshuis, aan zo’n mooi blad gekomen zijn ? Zouden ze voor hun werk als dienstbode van de weeshuiszusters zakgeld hebben gekregen ? De inhoud van hun wensen zijn niet spectaculair, maar gezien in de tijd en de omstandigheden van toen zijn ze toch wel bijzonder. Bovendien passen ze perfect in deze tijd, eind december. Aaltje Zwarthoed was toen 16 jaar, haar zusje Geertje was 14. Duidelijk is te lezen, dat zij hun wensen op het zelfde tijdstip en samen moeten hebben geschreven, want de teksten ervan komen qua inhoud zowat overeen. We laten ze hieronder volgen. In de transcriptie hebben we de teksten gelaten, zoals de zusjes die in 1901 hebben geschreven. Een aantal woorden staat daarom nog in de oude spelling en ze gebruiken niet consequent de juiste interpunctie. Typisch is, dat zij hun zus aanspreken met u en zelfs een aantal keren ook nog met een hoofdletter! Opvallend is het prachtige handschrift, dat zij moeten hebben geleerd op school, tijdens hun verblijf in het weeshuis in Edam.

“Geliefde Zuster
Nu neem ik een oogenblikje eraf om eenige lettertjes u te schrijven
Goede Zus ik wensch u zalig Nieuwjaar en ik hoop dat u nog vele jaren moogt leven, dat u nog lang in Amsterdam het goed maken mag, en U in dezelfde betrekking moogt blijven. Hille ik zal veel voor u bidden dat God u nog vele jaren gezond laat blijven. Geliefde Zuster ik denk er nog dikwijls aan dat, toen wij te Volendam waren. Maar vertel mij eens Hille wat er wel te Amsterdam te zien is. U vertelt er nooit wat van als we op Volendam zijn dan hebben wij het veel te druk met onze familie te bezoeken. Ik heb u al zooveel verteld. Nu Hille wij schrijven die wensch samen. Wensch goede Zuster Mijnheer, de juffrouw en de oude juffrouw Zalig Nieuwjaar van ons en wees o zoo hartelijk gegroet van Uwe liefhebbende Zuster Alida.”

“Edam 1 Januari 1901

Geliefde Zus
Nu kom ik een woordje met u spreken Geliefde Zus Ik wensch u Zalig nieuwjaar eene goede gezondheid en hoe maakt u het in uwe betrekking Hille zoo lang als u gene andere betrekking weet, zou ik in deze betrekking blijven. Wensch U goede zus Mijnheer de juffrouw en de oude juffrouw ook een zalig Nieuwjaar van mij. Hoe laat is U Donderdag ‘s morgens weg gegaan Geliefde Zuster ik hoop dat ik u gauw mag weder zien. Hille als u tante een briefje schrijft doet u de groeten dan er in, en als U tijd heeft schrijft U ons dan een lettertje terug dat hebben wij zoo graag. Wees nu goede Zus hartelijk gegroet van
Uwe Zus Geertje”

Met Aaltje en Geertje als voorbeeld wil ik hierbij iedereen een voorspoedig, gezond en liefdevol 2023 toewensen.
Met vriendelijke groet van Jan Schilder Vik, Pegasusstraat 25, 1131 NA Volendam, tel. 362216, e-mail: jan.schilder1@ziggo.nl

Hilletje Zwarthoed, ‘Hille van de Kuiper’, op oudere leeftijd toen zij in de Sint Nicolaashof woonde. Op 1 januari 1901 kreeg zij van haar jongere halfzusjes Aaltje en Geertje een mooi vouwblad met Nieuwjaarswensen toegestuurd. Aaltje en Geertje zijn na hun huwelijk allebei in den vreemde gaan wonen; van hen hebben we jammer genoeg geen foto.