Slechtzienden hopen op spoedige komst meer ‘geleidelijnen en tikkers’

‘Vier jaar wachten is veel te lang’

Wat kan er beter voor slechtziende mensen in de gemeente? Charles Steijger weet er antwoorden op. Om te beginnen zijn bepaalde vernieuwingen niet altijd een verbetering gebleken.
Charles: ,,Ik snap uiteraard dat van alles vernieuwd moet worden. Maar vaak veranderen situaties niet ten goede voor blinde mensen en ouderen. Kijk maar naar het nieuwe Europaplein. Dat is voor ons dramatisch. Er is daar nu sprake van ‘shared space’. Dat betekent dat alle herkenningspunten en drempels zijn weggehaald. Maar als je met een stok loopt, dan leef je bij herkenningspunten. Dit herkenningspunt betekent dat ik hier ben, dit betekent dat ik dáár ben. Hier is het een stoepje, daar is het een lantaarnpaal, daar een bankje, enzovoorts. Mijn geleidehond leidt mij overal langs en zorgt ervoor dat ik nergens tegenaan loop. Doordat ik nu minder ankerpunten heb, kan hij alle kanten opgaan terwijl ik het niet voel.”
De situatie op het Europaplein staat niet op zichzelf. Voor de PX loopt alles in een kromming, zoals Charles het zegt. Niets is voor hem moeilijker om door te navigeren dan dat. Daarbij mag zijn geleidehond niet in de buurt komen van de nabijgelegen glasbak. Die zou zijn poten daar kunnen bezeren. Het zijn deze vernieuwde plekken in Volendam waar mensen als Charles moeite mee hebben. Geleidelijnen kunnen hier een oplossing bieden.

‘Rond de zeven doe
ik mijn stok naar
voren en dan ga ik
er blind voor. Dit
is best wel beangstigend,
zeker in het begin’

Hij woont al zevenendertig jaar in de gemeente en is als belangenbehartiger gewend om te praten met overheidsinstanties. Toen de constructie van het nieuwe Europaplein gaande was, sprak Charles een aannemer aan over wat hij signaleerde. ,,Hij zei: ‘dit is shared space, dus dat is geen enkel probleem’. ‘Maar hoe kom ik dan van A naar B?’ vroeg ik hem. ‘Je kan overal lopen’, zei hij. ‘Maar zijn er dan geen auto’s?’, reageerde ik. ‘Ja, tot 11.00 uur zijn hier auto’s. En tot dat tijdstip kun je hier dus beter niet komen’, was zijn reactie. Dat vond ik dus al gek en ‘geleidelijnen’ kwamen er ook niet, omdat die niet nodig waren. Dit zijn bijvoorbeeld ribbeltegels die je bij bushaltes ziet. Deze kunnen een belangrijk herkenningspunt zijn en ervoor zorgen dat je van A naar B kunt komen.”
Dan de situatie bij de Julianaweg. Deze weg wordt in de komende jaren vernieuwd en het betrokken bouwteam informeerde hiervoor bij bijvoorbeeld bewoners en bedrijven om hun wensen kenbaar te maken. Zo ook bij Charles. Hij stipte verbeterpunten aan die men vervolgens noteerde. Als ze worden doorgevoerd, dan gebeurt dit pas bij de wegvernieuwing. De bestaande situatie blijft dus nog jaren voortduren, terwijl eenvoudige aanpassingen volgens Charles voor velen al een hoop kunnen uitmaken. Hij licht de situatie rond Volendams belangrijkste verkeersader toe.
,,Bij de meeste oversteekplaatsen ervan staan stoplichten. Sommige hebben een tikker die aanslaat als het groen is. Die bij de Mariakerk heeft er bijvoorbeeld een en die bij de Meergracht. In totaal zijn er in Volendam ongeveer zes met zo’n geluidsignaal. Voor slechtzienden is dat gewoon weinig. Als er geen tikker is, dan weet je als blinde na het indrukken van de knop niet wanneer het groen is. Ik heb dus maar geleerd om te tellen. Rond de zeven doe ik mijn stok naar voren en dan ga ik er blind voor. Dit is best wel beangstigend, zeker in het begin.”

Trilsignaal
Daarom is het Charles’ wens dat bij elk stoplicht in Volendam een akoestisch signaal te horen moet zijn. Het installeren van zo’n tikker is niet zomaar voor iedereen een uitkomst. Omwonenden klagen over het geluid ervan. Vanwege die reden wordt de installatie soms ’s avonds uitgezet.
,,Bij de Meergracht wordt hij bijvoorbeeld om 20.00 uur uitgeschakeld. Alsof blinden dan niet meer op straat komen. ‘Dan is het donker’, zeggen ze dan. Normaal is het bij mij ook al donker, reageer ik dan gekscherend. Dan moet ik dus maar blind gokken en de Julianaweg is nou niet een weg waar je dat graag doet. Een trilsignaal aanbrengen zou wat dit betreft de oplossing kunnen zijn. Ook voor de mensen die daarbij nog slechthorend zijn. Als dan het akoestische signaal uit is, kun je het toch nog voelen. Soms kun je overdag het geluid ook al niet horen vanwege de verkeersdrukte. Heel duur hoeft dit niet te zijn. En vier jaar wachten is veel te lang voor blinden en slechtzienden.”
Niet alleen dergelijke technische oplossingen zouden voor Charles veel kunnen betekenen. Wellicht zou er ook wat meer bewustzijn mogen komen bij de bevolking dat er mensen zijn zoals hij, die meer moeite hebben met bijvoorbeeld oversteken. Het verkeersgedrag van sommigen maakt het in zijn dagelijks leven soms lastig. ,,Bijvoorbeeld bij de Edammerweg is het heel moeilijk om over te steken. Het is nog wel te doen. Maar sommige mensen zetten ook rustig hun auto midden op de weg als ze iets bij Foe moeten halen. Laatst stak ik over bij het zebrapad bij de Amvo. Stond daar aan de overkant op het pad keurig een bestelbusje geparkeerd. Dat gebeurt dus wel gewoon.”
Charles werd pas op latere leeftijd blind. Hij lijdt aan de aandoening Retinitis pigmentosa (RP). Deze ziekte komt voor bij 1 op de 4000 mensen. Dat zou betekenen dat ongeveer zes Volendammers ermee zijn behept. Volgens Charles ligt dit getal veel hoger, het zijn er namelijk rond de honderdvijftig.

‘Slechtziende mensen
willen ook graag als
volwaardige burgers
kunnen functioneren’

,,Het is een erfelijke aandoening en toevallig zijn er in Volendam een aantal families waar de ziekte in voorkomt. Daardoor zitten op de basis- en middelbare scholen ook kinderen met RP. Maar een beperkt aantal mensen loopt met een hond, een aantal met een stok. Daarnaast zijn er nog mensen die daarbij nog een gehoorprobleem hebben. Dit heet het ‘Usher syndroom’. In Volendam komt een RP-variant voor waarbij het centrum van het gezichtsveld wordt aangetast. Daar merken kinderen dus snel wat van als ze eraan lijden. Bij mij ging eerst de buitenkant weg. Het stond jaren ogenschijnlijk stil, totdat ook in het midden mijn zicht minder werd. Nu zie ik meestal niks. Soms wel iets, in de schemering ’s ochtends en ’s avonds. Bij mij werd het laat ontdekt. Het begon achteraf als nachtblindheid. Maar ja, iedereen ziet ’s nachts slecht, denk je dan.”
Op zijn negentiende zei Charles zonder aanleiding: het zou zomaar eens kunnen zijn dat ik later blind word. Soms weet je lichaam meer dan je hersenen, zegt hij daarover. Een jaar of tien daarna werd zijn vrees helaas bewaarheid. Daardoor werd Charles meer afhankelijk van anderen en dat was wennen. Hij waakte ervoor om in isolement te belanden en bleef zelfstandig. Met zijn stok reisde hij de hele wereld over, zijn toenmalige partner drong daar ook op aan. Als voorzitter van de RP-vereniging Nederland was een reis naar bijvoorbeeld Turijn voor hem geen uitzondering. ,,Dat doe je dan gewoon.” Met het ouder worden, wordt die hoge mate van zelfstandigheid lastiger vol te houden. Al bieden de vele moderne technische snufjes hem uitkomst. Een afstandsbediening waartegen je kunt praten bijvoorbeeld. De inhoud van e-mails kan ook worden voorgelezen.
Er is dus daarnaast nog een wereld te winnen voor slechtzienden en ouderen in de gemeente. ,,Slechtziende mensen willen ook graag als volwaardige burgers kunnen functioneren. Ze willen ook graag meedoen, maar moeten daar wel de kans voor krijgen. Ik vrees dat velen van hen nu veelal thuisblijven en dat is natuurlijk jammer. Als we die voorzieningen realiseren, dan wordt het voor veel mensen makkelijker om deel te nemen aan de wereld van alledag.”

Werkgroep Mobiliteit valt slechtzienden bij:
‘Het excuus is dat er wordt gewacht op de nieuwe Julianaweg'

Volendammer Thoom Steur bekommert zich al jaren om het lot van ouderen en slechtzienden in de gemeente. Dit doet hij als voorzitter van de ‘Werkgroep Mobiliteit’. Het is een kwestie van een lange adem hebben om dingen voor elkaar te krijgen, zegt hij erover. Intussen kreeg de werkgroep al enkele kleine zaken voor elkaar, zoals een verbetering voor rolstoelgebruikers.

Thoom vertelt: ,,Lang waren we hierover aan het steggelen met de gemeente. Meestal hebben we rechtstreeks contact met de wethouder om de situatie voor slechtzienden te verbeteren. Er wordt altijd netjes geluisterd. En door steeds een druppel op de gloeiende plaat aan te brengen, worden dingen toch langzaamaan beter. Vaak worden punten die je aandraagt niet meteen opgelost, maar dat is ook wel te begrijpen. Als werkgroep kiezen wij ervoor om niet steeds naar de media te stappen. Het lijkt ons het beste om bijvoorbeeld brieven te sturen naar de gemeente, die we niet publiceren. Het is een kwestie van een lange adem hebben.”
Thoom was samen met Charles Steijger bij het overleg met het bouwteam van de Julianaweg. Hij vertelt dat er eerder al een afspraak werd gemaakt over het installeren van meer ‘tikkers’ bij stoplichten. ,,Het was de bedoeling dat er bij alle oversteekplaatsen in en rond de Oude Kom van die ratels zouden komen. Ook voor slechthorenden zouden ze een apart signaal maken. Daar werd over gezegd dat deze te duur zijn. Terwijl de pot voor dit soort voorzieningen is opgelopen tot 60.000 euro. Dat is trouwens alsnog niet veel voor het aantal mensen dat hier baat bij kan hebben. Ze installeerden het dus tot nog toe niet. Het excuus is nu dus dat er wordt gewacht op de nieuwe Julianaweg. Maar op andere plekken in het dorp zijn de ratels er ook nog niet.”

‘Door steeds een
druppel op de
gloeiende plaat
aan te brengen,
worden dingen toch beter’

De werkgroep van Thoom hamerde eveneens op de komst van een andere soort lantaarnpalen. Deze zouden voor een bepaalde groep slechtzienden uitkomst kunnen bieden. ,,We zouden graag palen willen met een grijs-zwarte tint. Sommige mensen zien namelijk toch nog een beetje licht. De stoep is grijs en als de lantaarnpalen zwartig zijn, dan zijn ze beter zichtbaar. Dan hebben deze mensen meer oriëntatie. Voor degenen die niks meer zien, zijn de geleidelijnen natuurlijk een oplossing. Bij de Van Baarstraat kregen we voor elkaar dat deze er kwamen. Deze zijn alleen helaas niet helemaal naar de zin van slechtzienden, omdat ze op een gegeven moment schuins aflopen. Daardoor raken ze in de war. Dat zijn vreemde dingen die moeilijk te begrijpen zijn voor zienden.”
Thoom ziet dat er steeds meer slechtzienden bijkomen in het dorp, ook onder de jongeren. Hij vindt het goed dat er nu al meer mogelijkheden voor hen zijn dan vroeger. Toch is het voor hem teleurstellend dat er bij het Europaplein niks gedaan is met de aangedragen punten. ,,Toen het plein en de hele Zeestraat openlagen, zeiden we steeds: leg nu gelijk die lijnen neer. Je bent nu toch bezig. Vier keer werd daarna nog de straat opengehaald. Dan vroegen we steeds: is dit voor de lijnen? ‘Nee’, was het antwoord steevast. Er werden bij het plein ook opstapjes gemaakt. De eerste de beste slechtziende die daar langskwam, viel eroverheen. Dan is het gewoon niet voor elkaar, terwijl het wel in orde zou komen.”
Het is volgens Thoom niet zo dat de voorzieningen voor slechtzienden in Edam-Volendam minder goed zijn dan in andere regio’s. Alleen maakt het verschil dat er hier naar verhouding een groter aantal mensen ze nodig heeft. De werkgroep van Thoom is van plan om door te gaan met het aankaarten voor de bovengenoemde punten. Een van de successen die ze bereikten, laat zien dat geduld en volharding dingen kunnen bewerkstelligen. Men kreeg het voor elkaar dat stoepen in de toekomst beter begaanbaar worden gemaakt voor rolstoelgebruikers. Ondertussen blijft de werkgroep meedenken over verbeteringen van de openbare ruimte voor onder meer ouderen, invaliden, slechthorenden en slechtzienden.