Volgens onderzoeker Martin Schilder doen milieuorganisaties niet waarvoor ze bedoeld zijn

‘We zien de visserij kapot gaan’

Wat kwam tijdens je onderzoek naar voren over de visserij op het IJssel- en Markermeer?
,,Die bedrijfstak noemen we de binnenvisserij. Ik heb die niet uitvoerig behandeld in mijn boek. Daar heb ik nu spijt van, omdat ik inmiddels weet hoezeer het water deze vissers aan de lippen staat. Ik weet er wel het nodige van, waarover ik kan vertellen. In de binnenvisserij is in de laatste dertig jaar 75% van de vissers op een of andere manier gestopt. Door sanering, faillissementen, geen opvolging binnen de familie, of andere redenen. Dit is het gevolg van het beleid van de overheid. En de invloed van milieuclubs op het overheidsbeleid ten aanzien van deze sector. Het is nu zo dat de Natura 2000-richtlijn voorgaat op alle andere wetten, maar dat hoort niet zo te zijn. Bij het opstellen van de richtlijnen houden de beleidsmakers in Brussel rekening met de visserijverordeningen. Zij weten net als ik dat de visserijverordeningen in hiërarchische juridische verhouding boven de richtlijn staan. Het beleid is nu doorgeslagen naar de natuurbehoud-kant. Eigenlijk zou dat andersom moeten zijn.”

Hoe is het zo gekomen dat natuurbehoud nu de allerhoogste prioriteit heeft, waardoor de visserijsector kapotgaat?
,,Dit heeft verschillende redenen. Een reden is bijvoorbeeld dat Nederland te laat is begonnen met het implementeren van die richtlijn en dat nu versneld doet. Daarnaast is er de invloed van zogenoemde NGO’s (non profit-organisatie, red.) en natuurclubs, die dagelijks aan tafel zitten bij de Europese Commissie en nationale overheden. De Commissie en nationale overheden kunnen deze zogenaamd goedbedoelde adviezen niet meer inhoudelijk op waarde inschatten. Dit noemen wij de ‘capture of the regulator’. En dat betekent dat de overheid door de sector in een compleet afhankelijke positie is gemanoeuvreerd. De kennis ontbreekt simpelweg.”

‘De situatie is
nu dermate complex
geworden, dat niemand
bij de betrokken
departementen meer
weet wie er
gelijk heeft’

Waarom ontbreekt die kennis?
,,Er zijn heel weinig mensen die nog langer de gevolgen van het visserijdossier kunnen inschatten. Dat komt, omdat ambtenaren en beleidsmakers slechts een aantal jaar hiervoor verantwoordelijk zijn. Daarna verschijnen er weer nieuwe mensen die van voor af aan beginnen met kennis opdoen over deze sector. Het is onmogelijk om binnen een korte tijd veel inzicht te krijgen in deze materie. Het is Europees bestuursrecht en dan met name de doorwerking daarvan in nationale rechtstelsels. Dat is een zeer omvangrijk soort recht en dit vereist een echte specialisatie. En die mensen zijn er gewoon niet. Althans, ik ken ze niet.”
,,Zij geloven dus de bovengenoemde belangengroepen als ze met adviezen komen. Wij, de specialisten, zitten daaronder en zien dit met lede ogen aan. Wij zien een sector kapotgaan, de visserij in dit geval. Daarom zeggen wij: de regels moeten worden toegepast zoals ze zijn bedoeld en niet zoals jij ze interpreteert. Alleen is dat een heel proces. De situatie is nu dermate complex geworden, dat niemand bij de betrokken departementen meer weet wie er gelijk heeft. Mensen zoals ik proberen vervolgens duidelijkheid te scheppen in de chaos.”

Er is voortdurend onenigheid tussen de visserij, milieuclubs en de overheid. Wat is hier de oorzaak van?
,,De laatste twintig jaar is er een soort loopgravenoorlog gaande tussen de visserij en deze instanties. Bijvoorbeeld het volgende gebeurde: Onderzoeksjournalisten zijn een bepaalde milieuclub gaan volgen. Ze stuitten erop dat deze organisatie ’s nachts alle vis met een drijfnet uit de vijvers en meren haalde en overpompte naar een tankwagen aan wal. Deze vis werd vervolgens verkocht aan Frankrijk, Ierland en Engeland. Daar zetten ze de vissen weer uit. Later schreven ze dat de vissers alle Nederlandse meren hebben leeggevist. Dit moest aanleiding zijn om de Natura 2000-richtlijn sneller geïmplementeerd te krijgen. Ik wilde dit eerst niet geloven, maar weet nu dat het al heel lang aan de gang is. Die loopgravenoorlog loopt helemaal uit de hand. Het wordt tijd dat de verhoudingen tussen deze partijen hersteld wordt.”

Toch lees je regelmatig dat het slecht gaat met bepaalde vispopulaties. Die natuurrichtlijnen zijn er daarom toch niet voor niks?
,,Je moet je altijd afvragen: klopt dit wel en waarom schrijven ze dit? Als onderzoeker ga ik van bron naar bron, net zo lang tot ik bij de oorsprong van die bron ben. Dan stel ik de vraag of het klopt. Vaak zie je dan dat dit niet zo is. De natuurclubjes zeggen dat de palingstand omhoog moet, dat de vogels ruimte nodig hebben, kortom dat het slecht gaat met de natuur. Een ander argument is dat de binnenvissers weg moeten. Tegelijkertijd zie je dat aan de aanbodzijde alle visrechten worden opgekocht, zelfs de aanverwante bedrijven, zoals rokerijen en verwerkers. Deze worden opgekocht door dominante machtspartijen in de visserijsector die een groot deel van de sector beheersen. De (binnen)vissers die nu nog visrechten bezitten, krijgen een dermate grote overnamesom aanboden, dat ze die niet kunnen weigeren. Vaak een bedrag van vier tot zes keer de economische waarde van hun bedrijf. En dat klopt niet.”

‘Milieuorganisaties
werken als verlengstuk
van grote bedrijven’

,,Clubjes zijn bezig om te lobbyen en allerlei negatieve berichtgeving naar buiten te brengen over vissers en het milieu. Dit is informatie die helemaal niet klopt. Er zat nog nooit zoveel vis in de binnenwateren als nu. De laatste dertig jaar is namelijk driekwart van de vissers - zoals eerder gezegd - door allerlei oorzaken gesaneerd. Maar in de praktijk wordt vis eruit gevist door die clubs. Door al dit soort zaken moet je je afvragen: wat is hier aan de hand, weet de overheid dit? Inmiddels wel, want ik vertel het.”
,,Dan moet je nadenken over: als ze dit weten, zit er dan een groter plan achter? Willen ze de binnenvisserij door één of enkele dominante partijen laten regeren? Het kan ook dat niemand meer weet hoe de regels in elkaar zitten en niet weet wat eraan te doen. Ik denk dat dit het geval is. Dat merk ik aan alles.”

Weet je zeker dat dit allemaal feitelijk juist is?
,,Nee. Maar wat ik wel zeker weet, is welke biedingen er op bedrijven worden gedaan. Ook is bekend welke bedrijven worden overgenomen. Als je dit dan vergelijkt met het beleid van de overheid en de berichtgeving van milieuclubs, dan klopt dat niet. Dat komt onder andere omdat de milieuorganisaties werken als verlengstuk van grote bedrijven. De partijen erachter kopen de vissers uit. Zij regeren al die specifieke visserijsectoren. Als die bedrijven op een gegeven moment alle rechten in handen hebben, dan kunnen ze stoppen met die berichtgeving over dat het slecht gaat. Dan hebben ze ook de binnenvisserij in handen en kunnen dan doen wat ze willen.”

Dus de milieuorganisaties doen nu helemaal niet waar ze voor bedoeld zijn?
,,Totaal niet. De toepassingen waar ze oorspronkelijk voor waren bedoeld zijn zoek. In het onderzoek waar ik op dit moment aan werk, wordt duidelijk hoe die clubs behoren te werken en hoe je er misbruik van kunt maken. De vissers zijn kapotgemaakt door deze organisaties, volledig. Ik denk dat dit beleid zeer ingrijpend op de familiaire verhoudingen heeft gewerkt met alle gevolgen van dien. Ziekte, scheidingen, depressies enzovoorts. De overheid creëerde een beleid dat totaal verkeerd uitpakte. Dat komt weer omdat ambtenaren iedere vijf tot zeven jaar moeten rouleren. Van zo’n dossier kun je dan onmogelijk alles weten. Zo heb je dus te maken met een complex van gevolgen en een complex van vervolggevolgen. Er is er niet één specifieke reden te noemen.”

‘Ik pleit voor
een verbod op de
verhandelbaarheid
van de visrechten,
per direct’

Wat gebeurt er volgens jou met de binnenvisserij als de overheid nu niks doet?
,,Dan is binnen twee jaar alles weg. Dominante partijen zijn nu al volop bezig om alles over te nemen. Gelukkig weet ik nu wat er gaande is. De overheid moet echt in actie komen. De visserij-verordeningen moeten goed worden vergeleken met de Natura 2000-richtlijnen om de balans te herstellen. Ik pleit voor een verbod op de verhandelbaarheid van de visrechten. Per direct welteverstaan.”

Wat wil jij nog meer dat er verbeterd wordt in de visserij?
,,Er moet permanent toezicht van de ACM komen. Dit kan worden ingesteld door een besluit van de politiek. Verder moet er volop steun komen voor de overgebleven vissers om te innoveren en te kunnen investeren in nieuwe schepen/uitrustingen. Alles kan betaald worden uit beschikbare EU-fondsen, waardoor vissers in de continuïteit van hun bedrijf kunnen voorzien. De overheid moet beter samenwerken met de binnenvissers en er moeten specialisten komen op deze moeilijke dossiers, die niet meer mogen rouleren. Ze moeten zich tevens meer aan de EU-regels houden. Nu worden die geïnterpreteerd naar hoe het uitkomt. Dit zijn mijn aanbevelingen. Het is dus eigenlijk heel eenvoudig en direct toepasbaar. Maar ze moeten het ook willen op de betrokken departementen. Het is makkelijker voor een overheid om tegen een visser te ageren dan tegen een NGO. Die hebben geld, tijd en kennis. In mijn optiek kan dit veel sneller worden opgelost dan het nu gaat. Er is heel veel haast geboden. De politiek is nu aan zet. Daarom zeg ik: kom in actie, politiek!”

Waarom wil je je met dit onderwerp bezighouden?
,,De belangrijkste reden is dat ik de binnenvissers graag een hart onder de riem wil steken. Maar ook moet het recht zijn uitwerking hebben zoals dat is bedoeld en dat is nu niet het geval. De sector is langzaam de nek omgedraaid. Hopelijk kan ik eraan bijdragen om verandering te brengen in deze situatie.”

Natura 2000
Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. In Natura 2000-gebieden worden plant- en diersoorten die in Europa bedreigd zijn en hun natuurlijke leefomgeving beschermd om de biodiversiteit te behouden.
Het Natura 2000-netwerk is een uitwerking van twee Europese richtlijnen: de Habitatrichtlijn en de Vogelrichtlijn. Europese landen vertaalden deze richtlijnen zelf naar hun nationale wetgeving. In Nederland zijn de regelingen over de Natura 2000-gebieden sinds 2005 opgenomen in de Natuurbeschermingswet en de Flora- en Faunawet. De Flora- en faunawet bevatte bepalingen over de bescherming van dier- en plantensoorten die in het wild leven en/of beschermd zijn. Vanaf 1 januari 2017 is deze vertaling van de richtlijnen in de nieuwe Wet natuurbescherming opgenomen. Bronnen: Rijksoverheid en Staatsbosbeheer

Patrick Schilder (Loege): ‘Eigenlijk nog erger dan toeslagenaffaire’
,,Dit stuk is natuurlijk zeer positief om te lezen voor ons. Ze hebben eigenlijk alle vissers van het water afgejaagd, terwijl dat volledig tegen de Europese wetgeving ingaat”, zegt Patrick Schilder (Loege) van de VD64.
,,Wij voelen ons dus gesterkt door dit verhaal en pakken dit meteen op. Om te beginnen gaan we verhaal halen bij de overheid. Ze mogen ons alles gaan uitleggen en hebben in ieder geval een probleempje. Alles in dit verhaal is herkenbaar voor ons. Dat wij bijvoorbeeld op vergaderingen zitten en dat iemand van de vogelbescherming zegt: ‘Jullie mogen niet meer vissen’. En dat diegene dan ook nog z’n zin krijgt. Allerlei soorten groepen hebben ons proberen tegen te houden. Wij moesten steeds ons gelijk aantonen, zo hadden ze dat in elkaar gezet. Wat wij hebben meegemaakt, daar kun je een encyclopedie over schrijven. Je kunt dit vergelijken met de toeslagenaffaire, maar dit is eigenlijk nog veel erger. Wij worden ook steeds gezien als criminelen, als we met de overheid te maken hebben. Met dit stuk in handen gaan we hopelijk een betere toekomst tegemoet.”