Luchtvaartmedewerkers kijken hoopvol naar de toekomst

Dedelef Prins | Piloot

‘Geleerd om stil
te staan bij de
kleine dingen’

De 36-jarige Dedelef Prins vloog vorig jaar in maart terug van Buenos Aires toen de ernst van de situatie rondom het coronavirus tot hem doordrong. ,,We vlogen net voor de kust van Portugal toen we hoorden dat het Amerikaanse luchtruim dichtging”, herinnert Dedelef zich. ,,Dat was het moment waarop het tot me doordrong dat het hier om een wereldwijde pandemie ging, waarvan de impact zelfs nog veel groter bleek te zijn dan we tot op dat moment vermoedden.”
Na die desbetreffende vlucht had Dedelef twee weken vakantie. ,,Net voordat ik weer aan de slag zou gaan, volgde de eerste persconferentie”, zegt Dedelef. ,,Vanaf dat moment ging er amper nog een vliegtuig de lucht in. Waar ik voorheen meerdere vluchten per week deed, had ik er nu nog maar eentje per zes weken. Opeens zat ik erg veel thuis. Ik had ook nog veel vakantiedagen tegoed die ik op moest nemen.”
Geleidelijk aan zag Dedelef dat het toch weer enigszins aantrok. Dedelef: ,,Er bleken toch nog genoeg vliegmogelijkheden, dus sinds mei kon ik weer met een zekere regelmaat aan het werk.” Voor Dedelef, die al ruim vijftien jaar als piloot werkt en daar nog altijd volop van geniet, was het daarvoor wel even slikken om opeens zo’n periode thuis te zitten. ,,Ik merkte dat ik het vliegen - en het gevoel van vrijheid dat ik daarbij heb - echt miste. Het besturen van zo’n groot apparaat geeft me nog altijd ontzettend veel plezier en ik geniet er echt van om andere landen en culturen te ontdekken en om nieuwe mensen te ontmoeten”, zegt Dedelef.
,,Ik ben niet het type om stil te zitten”, vervolgt Dedelef, ,,dus heb ik die extra vrije tijd toen optimaal benut door samen met Jan de Boer (ook piloot) te leren kitesurfen. Achteraf ben ik erg blij dat ik op deze manier dankbaar gebruik heb kunnen maken van deze periode. Uiteraard heb ik me in het begin wel even zorgen gemaakt over hoe dit nou verder moest, en of ik straks mijn baan nog zou hebben, maar al snel kwam de overheid met steun, en zag je dat veel mensen in dit soort tijden toch onverschrokken op zoek gaan naar oplossingen en mogelijkheden. Die gedachte wil ik zelf ook vasthouden. Ik leg me noodgedwongen neer bij alles wat er gebeurt, en blijf daarnaast vooral kijken naar wat wél kan.”
Als piloot heeft Dedelef het afgelopen jaar een deel van zijn salaris moeten inleveren, maar als dit ter sprake komt, benadrukt hij dat dit slechts een ‘logische’ ingreep is als de werknemers er op die manier voor kunnen zorgen dat een bedrijf kan blijven voortbestaan. ,,Oké, ik ben er misschien financieel iets op achteruit gegaan, maar ik kon me goed vinden in deze ingreep. Het is niet meer dan normaal dat we als werknemers ook iets moeten inleveren als we daarnaast ook overheidssteun krijgen. Er zijn het afgelopen jaar erg veel mensen en families zwaarder getroffen, dus ik beschouw mezelf als ontzettend gelukkig. Mijn familie en ik zijn nog gezond, en waar mogelijk kan ik nog gewoon vliegen.”

Opgesloten
Voor Dedelef is het werk het afgelopen jaar wel enorm veranderd. ,,Het blijft gek om in deze tijden te vliegen. De hele wereld is ingetogen, en in ieder land heb je weer andere maatregelen. In sommige landen kun je relatief vrij rondbewegen, maar ik kom ook regelmatig in Bangkok, en daar mogen we niet eens van onze kamer afkomen”, vertelt Dedelef. ,,Het viel daar niet mee om steeds zo lang in een hotelkamer opgesloten te zitten, maar ik besloot van de nood een deugd te maken: ik heb mijn vaarbewijs gehaald. Dat wilde ik al een tijdje, en die periodes van huisarrest waren ideaal om alle theorie uit mijn hoofd te leren.”
,,Het blijft echter ontzettend treurig om te zien hoe zwaar onze sector getroffen is”, zegt Dedelef. ,,De ene keer hebben we een halfvol toestel, dan weer zijn het aantal passagiers op een hand te tellen. Naar sommige landen mogen we zelfs geen passagiers vervoeren, dus dan vliegen we in een leeg vliegtuig, met enkel nog vracht in het ruim. Dat went nooit.”
Toch heeft Dedelef hoop. ,,Ik weet zeker dat we weer opkrabbelen als het vaccin straks op grote schaal is toegediend. Mensen zijn een reislustig volk en die houd je niet tegen als het straks weer mogelijk is om te vliegen. We willen allemaal ons gewone leventje weer oppakken. Maar of het weer net als voor het coronavirus wordt, durf ik niet te zeggen. Achteraf gezien waren we misschien ook te ver doorgeslagen. Niet alleen wat betreft de vele verre reizen die we achteloos maakten, maar ook als je kijkt naar vermaak: er ging geen weekend voorbij of je kon kiezen uit tien verschillende festivals.”
,,Ik denk dat het coronavirus ons geleerd heeft om weer stil te staan bij de kleine dingen en te genieten van wat we hebben”, zegt Dedelef. ,,Dat is in ieder geval wat ik hieruit wil meenemen als alles weer over is. Al kan ik ook niet wachten om weer eens een festival te bezoeken.”

Karin Kwakman | Stewardess

‘Eenmaal thuis besefte
ik me hoeveel ik
het reizen miste’

De 33-jarige stewardess Karin Kwakman stond vorig jaar maart op het punt om promotie te maken tot purser. ,,In die rol ben je de eindverantwoordelijk voor alle passagiers en stewardessen aan boord”, vertelt Karin. ,,Ik had het hele promotietraject al doorlopen: een reeks taalexamens, sollicitatiegesprekken, rollenspellen en een cursus van zeven weken. Maar zes dagen voordat ik officieel mijn ‘wing’ (het naambordje van een purser) opgespeld zou krijgen, ging het Amerikaanse luchtruim dicht voor toeristen en werd mijn promotie afgeblazen.” Niet veel later ging in Nederland de eerste lockdown in en kwam Karin grotendeels thuis te zitten. ,,Dat was wel even slikken, als je gewend bent om constant naar alle uithoeken van de wereld te reizen.”
Toen Karin dertien jaar geleden als stewardess begon, was het eigenlijk nooit de bedoeling dat ze zo lang zou blijven vliegen. ,,Het leek me ontzettend leuk om een jaartje als stewardess te werken en de wereld te ontdekken, voordat ik zou beginnen met de Pabo. Want eigenlijk was het altijd mijn droom om docent te worden”, zegt Karin. ,,Maar ik kan nog steeds geen genoeg krijgen van dit werk. Het hospitality aspect spreekt me enorm aan en ik vind de flexibele diensten ook erg fijn. En dan daarbij ook het gevoel van vrijheid en avontuur dat samen gaat met het vele reizen, dat zou ik nog steeds voor geen goud willen missen.”
Aan het begin van de eerste lockdown dacht Karin nog dat het thuisblijven haar misschien op andere gedachten zou kunnen brengen, maar als ze nu terugblikt weet ze zeker dat ze de liefde voor haar werk nog niet verloren is. ,,Begrijp me niet verkeerd hoor, het was eigenlijk ook wel eens fijn om voor langere tijd thuis te zijn. Omdat mijn vriend Luuk en ik in de afgelopen zes jaar nog nooit langer dan drie weken samen thuis zijn geweest, was het heerlijk om echt even tijd voor elkaar te hebben. We woonden net een jaar in ons nieuwe huis, dus binnen de kortste keren waren alle overgebleven klussen geklaard. Tijdens de lockdown kreeg onze poes kittens en we zijn erg veel in de tuin bezig geweest. Dat tuinieren beviel zelfs zo goed dat we dit jaar samen met mijn zwager en schoonzus een volkstuin in Edam hebben genomen. Daarnaast heb ik ook erg veel gelezen, en mijn vriendin Willy bracht mij in contact met een vriendin van haar uit Wuhan, bij wie ik nu al een aantal maanden Chinese lessen volg.”

IJsland
,,Ik heb me het afgelopen jaar dus absoluut niet verveeld”, besluit Karin. ,,Maar toen mijn vriend en ik afgelopen zomer op vakantie gingen naar IJsland, in de periode waarin dat tijdelijk weer even mogelijk was, besefte ik direct weer hoeveel ik van het reizen geniet. De natuur en cultuur van een nieuw land ontdekken, daar kan uiteindelijk niks tegenop.”
Omdat Karin sinds 2019 ook een zetel in de groepscommissie van de vakbond voor Nederlands cabinepersoneel heeft, zat ze het afgelopen jaar eigenlijk geen moment zonder werk. Karin: ,,Als stewardess heb ik in de eerste zes maanden na de eerste lockdown maar vier vluchten gedaan, maar in mijn rol als commissielid heb ik het nog nooit zo druk gehad met online vergaderingen. Het was fijn om op die manier toch wat werk om handen te hebben."
Sinds de zomer begon het aantal vluchten iets aan te trekken en sinds afgelopen maand is Karin weer voor de volle 100% werkzaam. ,,Het blijven rare tijden”, zegt Karin. ,,De vluchten naar de Antillen zijn bijna helemaal volgeboekt, maar op andere vluchten is het aantal passagiers soms op twee handen te tellen. Nu het vaccineren wereldwijd van start is gegaan, verwacht ik dat straks alle landen zoetjes aan hun grenzen weer open gooien. Mensen verlangen inmiddels zo erg naar een vakantie, dat ik zelfs een enorm drukke periode verwacht. En als het eenmaal zover is, hoop ik ook alsnog te promoveren tot purser.”

Alex Runderkamp | Luchtverkeersleider

‘Ook in deze tijd
blijven we nieuwe
luchtverkeersleiders aantrekken’

Ook aan de grond kampen luchtvaartmedewerkers met de gevolgen van de pandemie. Toen het aantal vluchten vanwege het coronavirus vorig jaar maart opeens flink afnam, werd het werk voor de luchtverkeersleiders - normaal gesproken een van de meest veeleisende en verantwoordelijke beroepen die er zijn - opeens een stuk overzichtelijker.
Volgens de 32-jarige Alex Runderkamp, luchtverkeersleider bij Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL), vloog er vorig jaar maart nog maar zo’n tien procent van het gebruikelijke aantal vliegtuigen van en naar Schiphol. ,,Het was best raar om zo'n rustige periode mee te maken op de werkvloer. De radarschermen waren nagenoeg leeg, dus je had opeens veel minder vluchten af te handelen”, zegt Alex. ,,In die eerste periode vielen er wat operationele diensten weg, maar al snel trok het vliegverkeer weer aan naar dertig, veertig procent van de gebruikelijke drukte. Ik gok dat we inmiddels weer op pak hem beet vijftig procent van de normale werkdruk zitten.”
Omdat Alex afgelopen maart voor de eerste keer vader is geworden, was het voor hem even geen straf wat extra uurtjes thuis door te brengen. ,,Vanwege de lockdown konden we geen kraamvisite binnen ontvangen, maar omdat ik minder diensten draaide kon ik na de geboorte van mijn dochter wel extra tijd met mijn gezin doorbrengen. Die uren thuis zijn me heel dierbaar.”
Het duurde echter niet lang voordat Alex en zijn collega’s weer meer diensten gingen draaien. ,,Dat klinkt misschien gek, omdat het aantal vliegbewegingen nog lang niet op het normale niveau lag”, aldus Alex. ,,Maar onze dienstverlening moeten we te allen tijde garanderen. Dat betekent dat vliegtuigen, ook al is het rustiger in het luchtruim, hetzelfde proces moeten doorlopen. Om een vlucht af te handelen in het Nederlandse luchtruim, heb je meerdere luchtverkeersleiders nodig.”
Dat het werk van een luchtverkeersleider veel verantwoordelijkheid met zich meebrengt, geeft Alex direct toe. ,,Het kan stressvol zijn, maar in vijfennegentig procent van de tijd is het goed te doen. Het belangrijkste is dat je altijd optimaal gefocust bent en blijft. Je moet tijdens het werk bijvoorbeeld niet stilstaan bij hoeveel mensen er in een vliegtuig zitten, maar echt met je hoofd bij de uit te voeren taken blijven. Het valt me op dat er tegenwoordig steeds meer studenten binnenkomen die in hun vrije tijd veel gamen of gegamed hebben. Ik denk dat een bepaalde behendigheid en reactievermogen die je bij specifieke games traint, mogelijk iets weg kan hebben van de vaardigheden die je als luchtverkeersleider nodig hebt.” Zelf heeft Alex overigens niet zo veel met gamen. Alex: ,,Al ben ik wel gek op bordspellen, puzzels en raadsels.”

Omweg
Alex kwam acht jaar geleden na een omweg bij zijn huidige baan terecht. ,,Ik wilde vroeger altijd piloot worden, maar omdat ik als scholier hoorde dat er op dat moment weinig werk te vinden was voor piloten, heb ik dat naast me neergelegd. Na het VWO begon ik aan de opleiding ‘Bedrijfswiskunde en informatica’ aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ik kwam er echter vrij snel achter dat dit niks voor mij was en al na twee weken ben ik daarmee gestopt. Ik ben toen bij Carré terecht gekomen, waar ik zes jaar lang meubels heb bezorgd. Op een dag hoorde ik een radiospotje waarin reclame werd gemaakt voor de opleiding tot luchtverkeersleider, en dat leek me eigenlijk wel wat.”
Alex geeft aan dat er een zeer uitgebreide selectieprocedure aan de opleiding vooraf gaat. ,,Ik heb onder andere een aantal testen, een medische keuring en een screening moeten doorlopen. Ik had niet verwacht dat ik aangenomen zou worden, en was dan ook echt ontzettend blij toen ik hoorde dat ik aan de opleiding mocht beginnen. Het was voor mij wel een risico, want ik moest daarvoor mijn vaste baan opzeggen”.
Alex benadrukt dat de opleiding tot luchtverkeersleider helemaal gratis is en je als student salaris ontvangt. ,,Dus ook voor iemand die iets later in zijn of haar loopbaan nog een carrièreswitch overweegt is het het uitzoeken waard. Mocht iemand dit nu lezen en denken, ‘werken als luchtverkeersleider is ook wel iets voor mij’, dan raad ik ze aan meteen eens een kijkje te nemen op de website van Luchtverkeersleiding Nederland (www.lvnl.nl). Het is namelijk ontzettend leuk, afwisselend en uitdagend werk. Bijvoorbeeld de weersinvloeden maken onze verkeersafhandeling elke dag anders en op Schiphol gaat het luchtverkeer dag en nacht door.”
,,De opleiding bestaat naast een flinke hoeveelheid theorie uit simulatietrainingen”, vertelt Alex. ,,Er is een groot aantal zeer geavanceerde simulators aanwezig waarop je alle verschillende aspecten van het vak oefent.”
Door het afgenomen vliegverkeer en de werkdruk die daarmee voor Alex en zijn collega’s minder hoog ligt dan normaal, heeft hun werkgever ook verplichte extra simulatortrainingen voor de ervaren luchtverkeersleiders ingevoerd. ,,Zo zorgen we ervoor dat we onze focus niet verliezen. Als het straks weer drukker wordt, is het namelijk van groot belang dat we niet verleerd zijn om onder hoge druk te presteren.”