Na beladen Afghanistan-missie helemaal thuis in Volendam

Op pad met… Monty Swart

De weg van zijn tienerjaren tot het heden, is voor Monty niet altijd een even gemakkelijke geweest. ,,Tijdens mijn jeugd had ik veel problemen met autoriteit. Vooral toen ik puberde. Ik ging op de middelbare school van VWO naar VMBO. Ik maakte dus wel grote sprongen, alleen deed ik dat de verkeerde kant op. In die periode is me vaak verteld dat ik ‘eerst maar eens een man moest worden’. Ik dacht daar steeds vaker over na en trok op een bepaald moment de conclusie dat dit in het leger wel zou lukken.”
Monty meldde zich en werd aangenomen bij de Landmacht. ,,Ik was zestien toen ik mijn loopbaan bij de Landmacht begon. Ik was zó jong, dat ik in het begin niet eens een wapen kreeg. Ik liep letterlijk met een stok als vervanger”, lacht hij. ,,De infanterie was mijn eerste halte, maar al snel werd ik genist. Als je genist bent in het leger, ben je vrij breed inzetbaar. Je bent bouwvakker, maar speurt ook bommen op. Ik heb tevens mijn groot rijbewijs gehaald als genist, dus daarna heb ik veel op vrachtwagens gereden voor het leger.”

‘Als ik terugkijk was het
voor mij eigenlijk niet
de beste periode om
uitgezonden te worden;
ik was 20 en mijn vader
was net overleden,
dus ik stond niet heel
sterk in mijn schoenen’

Op twintigjarige leeftijd werd Monty uitgezonden naar Afghanistan. De Taliban was die jaren flink aan het groeien. Sinds 2006 vond een heuse Talibanisering plaats in het Midden-Oosten en Monty’s eenheid werd vanwege hun Quick Reaction Force (QRF) benoeming juist die kant op gestuurd. ,,Er gebeurde een aantal dingen in Afghanistan waardoor wij opeens nodig waren. Toen we het nieuws eenmaal kregen dat we uitgezonden zouden gaan worden, ging het allemaal erg snel. Als ik terugkijk was het voor mij eigenlijk niet de beste periode om uitgezonden te worden. Ik was twintig en mijn vader was net overleden. Ik stond niet heel sterk in mijn schoenen.”
In Afghanistan heeft de veteraan verschillende akelige situaties meegemaakt, waar hij liever niet meer over praat. Toch is hij bereid wat kleine voorbeelden te schetsen van het leven dat een jonge, Nederlandse soldaat in een oorlogsgebied aan de andere kant van de wereld leeft. ,,Het is daar echt een andere wereld dan hier. De hele situatie is ronduit bizar.” Hij neemt zijn rust en denkt zorgvuldig na over zijn volgende woorden. ,,Ik reed op een kleine shovel door het dorp waarnaast we gestationeerd waren. We waren er inmiddels zo lang, dat we vanzelfsprekend wat makkelijker werden. Ik zag een stenenkar staan met allerlei dingen erop gebonden en een stukje verder zag ik iemand gebukt zitten, zijn hoofd beschermend met zijn armen. Ik schrok en dacht onmiddellijk dat de stenenkar vol explosieven stond. Ik gooide gelijk mijn stuur om, schampte nog een muur, en reed zo hard ik kon weg…”
Toen Monty later terugkeerde op de bewuste plaats, waren de stenenkar en de schuilende man verdwenen. ,,Ik zal nooit weten of het om een bewuste actie richting mij was. Dat was een eigenaardige ervaring.” Voor westerse militairen kan de druk – vanwege wetgeving - hoog oplopen in oorlogsgebieden als Afghanistan. ,,Ik reed op een gegeven moment met mijn eenheid richting ons basiskamp. Onderweg kwamen we een groep Taliban aanhangers tegen. Ze bleven langs de weg staan om onthoofdingsgebaren naar ons te kunnen maken. Ze weten dat wij niks mogen doen zonder dat zij eerst aanleiding geven.” Dit soort zenuwslopende situaties kunnen traumatiserend zijn voor veteranen. ,,Ze proberen je echt uit te dagen. Het beangstigende is dat je niet weet of ze gewapend zijn.”

Cultuurkloof
,,Je wordt zo opgenomen in die wereld dat je het idee hebt, dat je nooit meer thuis zult komen. Wanneer je naar huis belt, wordt dat gevoel alleen maar sterker. De kloof tussen de westerse wereld en een oorlogsgebied in het Midden-Oosten is zo groot. Het is een vreemd gevoel en heel moeilijk te beschrijven. De problemen die zich hier, thuis, afspelen, daar kun je je gewoon niet mee bezig houden als je daar bent. Het voelt echt alsof je nooit meer zult terugkeren.”
Wanneer een soldaat dan uiteindelijk toch thuiskomt, kan dat voor moeilijke situaties zorgen. ,,Je moet je dan opeens weer druk gaan maken over of iemand zijn bord, na het eten, wel naar de keuken brengt. Of over in de file komen te staan naar je werk. Dat is geestelijk dus wel even schakelen.”
Na een tijd in Afghanistan te hebben gestreden, heeft Monty gemengde gevoelens overgehouden aan het land. ,,Het klinkt misschien gek, maar ik zou zo teruggaan. Niet als vakantie, maar het leven daar. Het is allemaal wat simpeler daar. En natuurlijk het kameraadschap dat ik had met de jongens. Mijn vaste buddy uit het leger zal een vriend voor het leven blijven.”

‘Na die periode in het leger
had ik al last van angsten,
maar ik wist nog niet
waardoor dat kwam’

Eenmaal terug op Nederlandse bodem wilde de Ajax-fan het schoppen tot sergeant. ,,Ik was inmiddels doorgegroeid tot plaatsvervangend groepscommandant en was voor mijn gevoel goed bezig. Tot onze eenheid vanwege een reorganisatie opeens werd opgeheven. We moesten allemaal een nieuw plekje zoeken binnen andere eenheden en afdelingen. Voor mijn functie was helaas geen vacature, dus ik haakte af bij Defensie.”
In 2012 kwam Monty’s legercarrière na zeven dienstjaren tot een einde. ,,Na die periode had ik al last van angsten, maar ik wist nog niet waardoor dat kwam. Ik ging op zoek naar een andere baan en dacht dat buschauffeur wel iets voor me zou zijn. Ik had mijn groot rijbewijs al, dus dat scheelde. De overgang van het leger naar de bus in de randstad was niet optimaal voor mij”, lacht hij. ,,De wisseldiensten was ik niet wild van. Ik viel soms bijna half in slaap, waardoor ik haltes voorbij reed. Dus ik had vaak een hele rit passagiers die riepen; ‘Chauffeur! Chauffeur!’ Dit beroep was niks voor mij.”
,,Ik besloot in de buitendienst bij de gemeente Edam-Volendam te gaan solliciteren. Ik werd aangenomen en heb daar vijf jaar lekker gewerkt. Tijdens die periode werd bij mij de diagnose chronische PTSS gesteld. Ik had veel last van angstaanvallen, maar na de diagnose werd het zo hevig dat ik er een jaar uit heb gelegen. Ik liep vier keer per week bij een psychiater en zat onder de medicijnen.”
Monty’s werkgever heeft hem gedurende de moeilijkste periode uit zijn leven enorm gesteund. ,,Degenen die mij behandelden dachten dat ik een ‘aflopende zaak’ was. Ik zou waarschijnlijk nooit meer kunnen werken.” Na verloop van tijd vond de veteraan de motivatie en het doorzettingsvermogen om zich weer op te richten. ,,Ik vroeg het hoofd P&O of ik een andere functie dan de buitendienst zou mogen proberen. De daaropvolgende tijd heb ik veel assessments gedaan en gesprekken gevoerd om te bepalen wat goed bij me zou passen. Alles wees richting de opleiding HBO Jobcoach, dus daar ben ik vol voor gegaan. Drie maanden geleden heb ik mijn diploma gehaald”, zegt Monty trots.

Burgemeester
,,De burgemeester heeft mij geholpen om te komen waar ik nu sta. Ik heb een leuk gesprek met haar gehad toen ze net aangesteld werd en sindsdien is alles in een stroomversnelling geraakt. Ik ben nu iets langer dan een jaar jeugdleider van het Young Fire & Rescue Team Markermeergebied (YFRTM), waar ik vanaf de opstart bij betrokken ben geweest. We trainen in dit project jongeren aan de hand van een multidisciplinair oefenprogramma dat is samengesteld door Brandweer Zaanstreek-Waterland, Politie Noord-Holland, Reddingsstation Warder, Rode Kruis district Zaanstreek-Waterland en gemeenten in het Markermeergebied. Sinds afgelopen januari draaien we volledig en het loopt zo goed dat andere gemeentes ook interesse in het concept tonen. Het is echt een bijzonder mooi, succesvol project en ik ben blij dat ik er deel van uitmaak.”
,,Als jobcoach help ik mensen die moeite hebben met het vinden van een baan. Vacatures krijgen we binnen via verschillende kanalen. Sommige bedrijven bieden zelf functies aan, maar we gaan ook langs zaken om ze te informeren over ons programma. Vervolgens matchen wij de mensen bij de vacatures.”
Wanneer de kandidaten eenmaal een passende functie hebben gevonden, houdt het contact met Monty niet op. ,,Het gebeurt ook dat mensen moeite hebben op de werkvloer. Daar proberen we ze dan ook in te coachen. Het is een heel leuke en veelzijdige baan.” Monty is als ervaringsdeskundige – na zijn abrupte einde bij Defensie – een perfecte match met zijn huidige baan. De veteraan heeft van zijn onzekerheid zijn sterkte gemaakt. Hoewel hij intussen zijn draai als jobcoach bij de gemeente helemaal heeft gevonden, blijft zijn periode in het leger altijd een belangrijke rol in zijn leven spelen. Getuige hiervan zijn onder meer zijn leger aan tatoeages en het lijflied van Monty en Nathalie; de Soldaat van Nick & Simon.

‘Zonder mijn vrouw
was ik er waarschijnlijk
niet meer geweest’

Wanneer je een blik op Monty werpt, is je gelijk duidelijk van welke voetbalclub hij houdt. Op zijn rechterbovenarm staan de drie logo’s die Ajax in de geschiedenis als wapen heeft gehanteerd. Als achtergrond van het geheel figureert de imposante Europa Cup 1, als eerbetoon aan de vier keer dat de Amsterdams ’s werelds grootste voetbalprijs mee naar huis mochten nemen. Een ander eerbetoon aan de kampioen van Nederland zit in de vorm van een grote labrador aandachtig mee te luisteren naar dit gesprek in Monty’s voortuin. Ajax laat geen kans onbenut om passanten uitvoerig te begroeten.
,,Van oudsher is mijn familie fan van Ajax. Mijn moeder en broer zijn er ook helemaal gek mee. Bij mij werd het zo serieus dat ik eerst bij de F-Side ben gegaan.” De F-Side staat na het afgelopen, succesvolle seizoen van de Ajax bekend als een supportersgroep die unieke sfeeracties organiseert voor, tijdens en na wedstrijden. ,,De jongste leden zingen echt 90 minuten lang. Wij haken af en toe in”, lacht hij.
,,Het is altijd heel gezellig. We gaan eerst een biertje drinken in onze stamkroeg, café “Wiener”. Ik mag van de eigenaar altijd half achter de bar staan, omdat ik vanwege mijn PTSS niet meer graag in drukke ruimtes kom. Vervolgens gaan we naar de Arena, waar mijn kameraden altijd om me heen staan, zodat ik daar ook zo weinig mogelijk last krijg.”
Monty bezoekt trouw alle thuiswedstrijden van de Amsterdammers, maar uitwedstrijden is hij mee gestopt. ,,Mijn vrouw wil me ook af en toe zien, dus ik ga maar niet meer naar alle wedstrijden. Wel ben ik laatst bij de halve finale Champions League tegen Tottenham Hotspur geweest, maar het is beter als ik dat niet meer doe.” Mocht Ajax de finale gehaald hebben, dan zou Monty – ondanks zijn moeizame ervaringen op onbekend terrein - nog één uitzondering hebben gemaakt. ,,Voor de eventuele Champions League finale hadden we al het een en ander geregeld. We zouden met een camper richting Madrid gaan, waar de eindstrijd gespeeld werd. Het was voor mij ergens een opluchting dat Ajax de finale niet haalde. Natuurlijk was ik de dag na de verloren halve finale ook in rouw, maar ik was blij dat ik dat niet weer allemaal door zou hoeven maken. Ik heb toen besloten niet meer naar uitwedstrijden te gaan.” Ondanks zijn chronische PTSS, leidt Monty nu toch een normaal leven met zijn vrouw en kinderen. ,,Ik heb ontzettend veel steun gehad aan mijn vrouw, Nathalie. Zonder haar was ik er waarschijnlijk niet meer geweest.”