VOLENDAMS VERLEDEN
Nieuw boek Eva Vriend over Schokland
Volgende week donderdag 11 april komt een nieuw boek uit van de bekende schrijfster Eva Vriend. Velen van ons kennen Eva Vriend van haar vorige boek ‘Eens ging de zee hier tekeer’. Daarin schrijft zij over de visserij op de voormalige Zuiderzee en het huidige IJsselmeer. Onder andere oud-visser Kees Kwakman ‘Kees Ballap’, zoon van ‘Job Ballap’ van het Zuideinde, verleende aan dit boek zijn medewerking met verhalen van zijn vader en uit eigen ervaring.
Een prachtige gezinsfoto van Jaap Tuijp ‘Bokkie’ en Jannetje Smit, ‘Jannetje van Diene’. Jannetje was een dochter van de Volendammer visser Klaas Smit en de op Schokland geboren Diene Bien. Jannetje trouwde met Jaap Tuijp op 8 februari 1884. Uit hun huwelijk werden 10 kinderen geboren, 4 jongens en 6 meisjes, ze staan allemaal op de foto. Vanaf links zijn dat Klaas, Kees en Jaap en dan Aaf en Márie. Vooraan links zit vader Jaap met voor hem zoontje Japie. Rond moeder staan Diene (links) en Jannetje en Liesbeth (rechts). Op schoot bij moeder zit Lijpie. De zoons Jaap en Klaas werden religieus broeder, respectievelijk broeder Jozef en broeder Pius . Dochter Liesbeth ging naar het klooster en werd non, maar overleed op slechts 23-jarige leeftijd, slechts 1 jaar na het afleggen van haar professie.
Voor haar nieuwe boek heeft Eva zich verdiept in de gechiedenis van het voormalige Zuiderzee- eiland Schokland en dan met name de periode van de gedwongen ontruiming in 1858 en 1859. Lange tijd was Schokland een levendig visserseiland in de Zuiderzee, maar op last van de regering moest het eiland worden ontruimd. De destijds ongeveer 600 bewoners van het eiland werden gedwongen binnen een jaar een andere woonplaats te zoeken en daarheen te verhuizen.
‘Het eiland van Anna’
Het boek heeft als titel: ‘Het eiland van Anna’, Schokland en de geschiedenis van een thuis’. In het boek schrijft Eva Vriend, hoe die ontruiming generaties lang heeft doorgewerkt. Aan de hand van de eenvoudige vissersdochter Anna Diender brengt zij het verdwenen eiland tot leven. Ze vertelt over de ontberingen, de overstromingen en de dramatische ontruiming. Maar voor Anna en de vele duizenden nazaten betekende dit niet zomaar het einde van het Schokker verhaal; zij bleven met het eiland verbonden. Het boek ligt vanaf volgende week te koop in de boekhandel.
Families van Schokland verhuisd naar Edam en Volendam
Gedurende het eerste halfjaar van 1859 verhuisden van de katholieke buurtschap Emmeloord op Schokland ongeveer 10 gezinnen naar zowel Edam als Volendam. Intussen wonen in Volendam duizenden nazaten van die eerste families. In haar boek heeft Eva Vriend daarom ook verhalen opgenomen van Schokker nazaten in Edam en Volendam. Zij heeft die verhalen kunnen optekenen tijdens de ‘Verhalenmarkt’, die op zaterdag 5 november 2022 werd gehouden in het Volendams Museum. Bijvoorbeeld het verhaal over Teuntje Bien, die de rest van haar leven heimwee had naar haar geboorte-eiland. Over de familie Kwakman ‘Ballap’, van wie de Schokker voorouders in Vollenhove gingen wonen, maar van wie een zoon en 2 dochters naar Volendam terugkeerden. De familie Kluessien, die zich op Schokland al had ontfermd over enkele weeskinderen Mossel en die samen naar Volendam verhuisden. Tevens kwamen we te weten, dat de bekende oud-onderwijzer van de voormalige Tarcisiusschool, meester Bram Pegt, zijn roots heeft op Schokland en zelfs, dat er een relatie bestaat tussen Bram en leden van de familie Sul in Volendam van wie de voorouders oorspronkelijk van Schokland kwamen. Op diezelfde zaterdag 5 november heeft de bekende Edamse fotograaf Marco Bakker prachtige foto’s gemaakt van Schokker nazaten in Volendam en ook Edam. Een selectie daarvan zal te zien zijn in de expositie over Schokland in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen, die te zien is vanaf oktober van dit jaar. Zoals gezegd: het boek is vanaf volgende week verkrijgbaar in de boekhandel.
Familie Smit ‘van Diene’ verhuisde van Schokland naar Volendam
Mogelijk is in het boek ook het verhaal opgenomen over de familie Smit met de bijnaam ‘van Diene’, een bijzonder migratie-verhaal. De Volendammer visser Klaas Smit bezocht in zijn tijd, 1840/1850, net als veel andere Volendammer vissers, met regelmaat de haven van Emmeloord. Bijvoorbeeld als een schuilplaats gezocht moest worden vóór of tijdens een hevige storm. Men kon er ook de voedsel- en watervoorraad voor de botter aanvullen en Emmeloord had indertijd, in tegenstelling tot Volendam, al een visafslag. Aan de wal leerde Klaas Smit een aardig Schokker meisje kennen, op wie hij verliefd werd, Dina Bien, in de wandeling Diene genoemd. Zij kregen verkering met elkaar en toen het voor beiden menens was met de liefde trouwden zij op 16 april 1855 en besloten om op Schokland te blijven wonen. Daar werden 2 jongetjes geboren, een Gerrit en een Klaas, maar deze kleine Klaas kwam na 4 maanden te overlijden.
Schokland had in de eerste helft van de 19e eeuw veel te lijden onder zware stormen en overstromingen, die veel schade veroorzaakten, wat de regering telkens veel geld kostte aan herstelwerkzaamheden en compensaties. De regering besloot daarom, dat het eiland ontruimd moest worden, de inwoners kregen een jaar de tijd om een nieuwe woonplaats te zoeken en daarheen te verhuizen.
Klaas Smit en zijn vrouw Diene Bien verhuisden in april 1859 met hun zoontje Gerrit, die naar zijn moeder ‘Gerrit van Diene’ werd bijgenaamd, naar de geboorteplaats van Klaas: Volendam. Hier werd opnieuw een Klaas geboren, maar deze bleek niet levensvatbaar en overleed de volgende dag. Er kwam nog wel een meisje dat in leven bleef, een Jannetje. Zij trouwde later met een Jaap Tuijp; Jaap en Jannetje werden de voorouders van de families Tuijp ‘Bokkie’ of ‘van Bokkie’.
De dood bleef Diene Bien achtervolgen. In juli 1862 kwam haar man Klaas Smit te overlijden, op slechts 37-jarige leefijd! Diene bleef achter met haar 2 kinderen Gerrit van 6 jaar en Jannetje van ruim 1½ jaar. In Volendam woonden sowieso 2 families Bien uit Schokland die met haar verwant waren; vermoedelijk zullen zij hulp geboden hebben, net als waarschijnlijk haar Volendammer buren. Van de toenmalige pastoor kreeg zij een baantje aangeboden als kerkwerkster. Na het overlijden van haar man is Diene Bien niet meer getrouwd. Van de verdiensten van de kerk en dankzij de hulp van familie en kennissen heeft zij het toch in haar eentje weten te rooien.
Met dank aan de informanten. Vriendelijke groeten van Jan Schilder ‘Vik’, Pegasusstraat 25, 1131 NA Volendam, telefoon 0299 362216, email: jan.schilder1@ziggo.nl.
Een mooie portretfoto van Diene Bien, de vrouw van de Volendammer visser Klaas Smit. Diene werd op 14 juni 1824 geboren op het voormalige Zuiderzee-eiland Schokland en verhuisde bij de gedwongen ontruiming van het eiland in april 1859, samen met haar man Klaas en zoontje Gerrit naar Volendam. Zij overleed daar op 9 februari 1906 op 81-jarige leeftijd. De foto zal gemaakt zijn omstreeks 1900. Haar vele nakomelingen vinden we onder de families Smit ‘Solle’ en Smit ‘de Klak’, Buijs ‘Jurrie’ en de Boer ‘Jurrie’, Schilder ‘Sas’ en Molenaar ‘Sas’, Koning ‘Tholes’, Tuijp ‘Bokkie’ of ‘van Bokkie’. Er zullen er nog wel meer zijn. Alle Diene’s, Dina’s, en ‘van Diene’s’ in Volendam zijn direct of indirect aan haar vernoemd.
Nog zo’n mooie gezinsfoto, deze is van het gezin van de visserman Kees Tuijp, ‘Kees van Bokkie’ en Geertje Veerman, ‘Geert van de Kluit’. Het gezin woonde aan het Zuideinde. Kees ‘van Bokkie’ was een zoon van Jaap Tuijp ‘Bokkie’ en Jannetje Smit, ‘Jannetje van Diene’. Op de foto staan bovenaan v.l.n.r.: 1. Klaas, 2. Kees, 3. Jaap, 4. nog een Jaap, 5. Maartje en 6. Lauw. Vooraan zitten vl.n.r.: 7. Jan, 8. Kees ofwel ‘Frans van Bokkie’, 9. vader Kees, 10. Moeder ‘Geert van de Kluit’met op schoot 11. Woltje en 12, Jannetje. Alle kinderen werden naar hun vader bijgenaamd met ‘Bokkie’ of ‘van Bokkie’. De Jaap op nummer 4 had een hartziekte en is op 23-jarige leeftijd overleden. Verder waren er nog een Jaap die slechts 2 jaar is geworden en eentje die levenloos ter wereld kwam.
Uw reactie