Conclusie NIOD-onderzoek oorlogsburgemeester Van Baar

Onderzoek naar zuiveringsdossier oud-burgemeester Van Baar

Nader onderzoek naar het zuiveringsrapport van oud-burgemeester Van Baar heeft ertoe geleid dat geen conclusies kunnen worden getrokken over de vraag of de rol van burgemeester Van Baar in de Tweede Wereldoorlog fundamenteel anders moet worden beschouwd. Daarvoor is nader onderzoek nodig. De zuiveringscommissie heeft in 1946 uiteindelijk beslist dat Van Baar met een berisping zonder openbaarmaking zou worden veroordeeld, en dat zijn schorsing ongedaan kon worden gemaakt, zodat hij weer in zijn ambt als burgemeester in de gemeente kon terugkeren. Dit blijkt uit het onderzoek van het zuiveringsrapport over Van Baar dat de geschiedkundige Lennert Savenije in opdracht van het gemeentebestuur heeft uitgevoerd. De titel van het onderzoeksrapport luidt: ‘Berispt, maar niet openbaar’. Aanleiding voor het schrijven van het rapport was een verzoek van Erik Besseling om dit verleden nader te bestuderen, en dan in het bijzonder op het gebied van de Jodenvervolging. Omdat Savenije het functioneren van burgemeester Van Baar als oorlogsburgemeester in het algemeen heeft bestudeerd, zoals dat in diens zuiveringsrapport naar voren komt, heeft Erik Besseling, in samenspraak met Piet Koning, een notitie geschreven ter aanvulling op het onderzoeksrapport. Hierbij gaat het specifiek om de vraag op welke wijze de Jodenvervolging in de zuivering van burgemeester Van Baar is beoordeeld.

Berisping
Burgemeester Van Baar is berispt voor economische collaboratie, maar deze berisping is destijds niet openbaar gemaakt. De berisping had betrekking op het feit dat hij een bijdrage had geleverd aan de tewerkstelling van een aantal inwoners uit de gemeente bij het bedrijf van zijn zwager. Het onderzoek laat goed zien welke overwegingen en belangen daarbij een rol hebben gespeeld. Ook wordt duidelijk hoe gecompliceerd deze tijd is geweest. Maar ook hoe de huidige tijdsgeest het beeld van deze periode doet veranderen. Een dergelijk onderzoek zorgt ervoor dat we steeds meer over deze geschiedenis en onze bijdrage daarin te weten komen.

Leren van de lessen uit het verleden
Burgemeester Lieke Sievers geeft aan dat het onderzoek mooie en nieuwe inzichten geeft en dat het belangrijk is om deze inzichten te gebruiken in de discussies en gesprekken die we vandaag voeren. Het is daarbij de kunst om uit het oordeel te blijven. De parallellen met de huidige situatie in Oekraïne maken het onderwerp weer extra actueel. Het perspectief van waaruit je naar de situatie kijkt maakt dat je de situatie op bepaalde manier ervaart en welk gevoel daarbij ontstaat. Het is belangrijk om de context en de verschillende perspectieven bespreekbaar te maken zodat er inzicht ontstaat in de beweegredenen en inzichten van de ander. Door dit te weten kunnen wij als overheid hier rekenschap over afleggen, maar ook deze inzichten gebruiken om het maatschappelijke debat vorm te geven. We moeten leren van de lessen uit het verleden.

4 mei
De burgemeester staat in haar toespraak op 4 mei ook stil bij het onderzoek. Sievers: ‘Samen met de heren Besseling en Koning zijn we aan kijken hoe we in het kader van burgerschap op scholen het gesprek over dit thema kunnen voeren. Op deze manier houden we de geschiedenis levend en levert deze een bijdrage aan onze toekomst.’

Grote bijdrage
Besseling en Koning hebben met hun onderzoek naar de oorlog in Edam en Volendam een grote bijdrage geleverd in het ontsluiten van informatie die lange tijd onbekend is geweest. Zo heeft de heer Besseling ervoor gezorgd, in zijn onderzoek naar de Jodenvervolging in Edam, dat wij de namen kennen van de Joodse inwoners uit Edam die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze namen zijn ook toegevoegd aan het namenmonument in Amsterdam.

Onderzoek
We zijn blij met het gedegen onderzoek dat is gedaan, er zijn met de indieners en de onderzoeker verschillende gesprekken gevoerd en met de basis die al deze componenten samen vormen, gaan we gezamenlijk bijdragen aan de ontwikkeling van dialoog in onze gemeenschap.
Het hele onderzoek en de bevindingen kunt u terugvinden op de gemeentelijke website (edam-volendam.nl). Ook de annotatie die hierop is geschreven door de heer Besseling kunt u daar terugvinden.