‘Wij verliezen zoveel als de kerk dichtgaat’

Voortbestaan Mariakerk bedreigd

De betrokken geestelijken en het parochiebestuur hebben een missie om een nieuwe kerksluiting in Volendam te voorkomen. Eerder sloot zoals bekend Het Kruispunt al haar deuren. Pastoor Stomph is zichtbaar aangedaan door wat op handen lijkt. Hij benadrukt de waarde van de Mariakerk als essentieel kerkgebouw in het dorp.

,,Het plan is om 99 kerken van de 165 te sluiten”, begint Stomph. Daarvan zouden er 28 als ‘centraal’ benoemd worden en de rest als ‘bijkerk’. Op die manier kun je praktisch gaan denken: wij hebben er twee, dus er zal wel een dicht kunnen.” Vurig vervolgt hij: ,,Maar wij verliezen zoveel als de Mariakerk dichtgaat. Wij verliezen een kerk waar veel makkelijker kaarsen opgestoken kunnen worden dan in de Vincentiuskerk. Die is minder goed bereikbaar wat parkeergelegenheid betreft en is minder vaak open. De Mariakerk is elke dag geopend. Mensen komen daar vaak even binnenwandelen om tot rust te komen. Dat is al van grote waarde.”

Stomph spreekt verder over het belang van de accommodatie van het gebouw aan de Julianaweg en de extra mogelijkheden die deze biedt. ,,In de gebouwen bij de Mariakerk vinden de voorbereidingen voor het Vormsel en de Communie plaats. Daarnaast zijn er tal van groepen die er samenkomen voor allerlei vergaderingen en bijeenkomsten. Die functie is niet zomaar te verplaatsen naar de Vincentiuskerk. Die is natuurlijk prachtig en de pastorie daar is dat ook. Maar die heeft een veel beperktere ruimte om dit soort dingen te doen.”

De Mariakerk stamt uit 1962 en werd ontworpen door de architecten A. Alberts en H. Oudejans. In die tijd paste men vaak moderne bouwstijlen als de Amsterdamse School, de Stijl en Bauhaus toe. Volgens de kenners is het Volendamse kerkgebouw hier een mix van. Het dakontwerp vertoont gelijkenissen met de vorm van een schip, waarmee de link is gelegd met de geschiedenis van het dorp als vissersplaats. Stomph wijst tevens op deze bijzonderheid van het gebouw, dat regelmatig zou worden bezichtigd door architectuurliefhebbers.

Het bisdom hoopt door zich te ontdoen van een flink aantal kerken slechts ‘bloeiende parochies’ over te houden. De Volendamse pastoor wil zijn gemeenschap niet ‘ophemelen’, maar zeker ook niet tekortdoen wat deze kwalificatie betreft. ,,Natuurlijk kunnen we nog veel meer doen, zoals extra catechese geven. Er zijn plannen voor om dit te gaan doen. Daarnaast willen we het jongerenpastoraat weer nieuw leven inblazen. Hetzelfde geldt voor het uitbreiden van de mogelijkheden tot huwelijksvoorbereiding. Alles om te zorgen voor meer wortels in het geloof bij de gemeenschap. Daarnaast gaat er een hoop al wel goed en blijft de Volendammer parochie op veel punten uniek. Als er al twijfel bestaat over of wij bloeiend zijn, dan zijn er genoeg ideeën om ervoor te zorgen dat we dit mogelijk wel kunnen bereiken. En dan zijn twee kerken wel degelijk nodig, vinden wij.”

De genoemde plannen van het bisdom roepen natuurlijk vragen op. Is er een lijst met kerken die op de nominatie staan voor sluiting? Officieel deed men daar nog geen uitspraken over. Penningmeester André Vlak besloot dit niet af te wachten en nam onlangs contact op met de overkoepelende kerkorganisatie.

Vlak: ,,Ik heb contact gehad met een verantwoordelijke voor ‘kerkopbouw’, in dit verband natuurlijk een saillante benaming. Er blijkt dus niet zo’n lijst te zijn. Binnen het bisdom is er wel grote zorg. Zij hebben onderzoeken laten doen op macroniveau. Daarbij ging het met name om: kerkbezoek en de leeftijdscategorieën die daarbij horen. Zij lieten daar modellen op los en daar rolde uit dat het genoemde aantal kerken op termijn overbodig wordt. Ik vroeg hem op de man af of er in Volendam ook een gebouw moet sluiten. Daarop zei hij geen ‘ja’. Maar gaf wel aan dat wij in een regio zitten met Monnickendam, Edam en Ilpendam. En dat daar wel kerken aan de beurt gaan komen. Is het dan reëel dat er in Volendam wel twee kerken overblijven? Dat is natuurlijk een legitiem punt.”

,,Los daarvan zegt hij ook dat als je de beschouwingen erop loslaat, je op de middellange termijn niet anders kan dan gebouwen sluiten. Hij maakte verder duidelijk dat de mededeling bedoeld is om de kerkbesturen aan te zetten tot het maken van beleid. Daarmee bedoelen ze: maak een tijdslijn en een plan over: hoe ga je om met wat je hebt en de toekomst. De vraag is dan wat een middellange termijn is. Is dat vijf jaar of korter?”

Een stilte valt. De betrokkene van het bisdom lichtte meerdere beweegredenen toe en liet daarnaast ruimte voor onzekerheid. ,,Hij zei: ‘Ik ken niet precies de merites van Volendam’. En: ‘Ik weet dat jullie een vreemde eend in de bijt zijn’. Daarmee bedoelt hij dat er meer gebeurt dan elders. Over de financiële situatie van onze parochie wist hij eveneens niks. Ik denk als penningmeester dat wij vijf jaar zeker nog kunnen uitzingen. Hij wees wel op diverse dingen die je daarbij wel kunnen overkomen. De hoge energieprijzen maken bijvoorbeeld een boel onzeker.”
Vlak vroeg tevens wat er gebeurt met de opbrengsten als een kerkgebouw eventueel zou moeten sluiten. Daarvoor heeft het bisdom een specifieke leidraad. ,,Daaruit blijkt dat de opbrengst in principe voor de parochie is. Er gaan percentages naar het bisdom en naar het solidariteitsfonds. Ook wordt een deel gereserveerd om het pastoraat te kunnen blijven bekostigen. Want het bisdom voorziet daarvoor wel een probleem in de toekomst. Een eventuele opbrengst is dus voor de eigen parochie, maar is wel geoormerkt. Je kunt het geld dus niet vrij investeren in bijvoorbeeld onderhoud. Verder wil het bisdom ook niet dat er nog geïnvesteerd wordt in kerken die op de nominatie staan voor sluiting.”

Zoals gezegd, is het kerkbestuur niet van zins om zich zomaar neer te leggen bij een kerksluiting. Het tij kan nog worden gekeerd, zo is de gedachte. De Volendammer gelovigen hebben daar volgens kapelaan Goos wel degelijk een hand in. Goos: ,,Het zijn wij niet die de kerken sluiten. Uiteindelijk kan een kerk overeind blijven door de draagkracht van een gemeenschap. Willen wij in ons dorp een bloeiende parochie houden, dan kan dat alleen maar wanneer de bevolking geestelijk, spiritueel bijdraagt. Niet alleen financieel dus. Als er wekelijks zestienhonderd mensen naar de kerk komen, dan is het heel duidelijk dat wij twee gebouwen nodig hebben.”

‘De kostenontwikkeling op dit moment betekent dat wij interen op ons eigen vermogen’

,,Een voetbalclub heeft ook slechts bestaansrecht als er genoeg supporters naar het stadion komen, zo is dat voor een kerk eveneens. Het gaat natuurlijk niet om de bevolking de schuld te geven. Men heeft het ontzettend druk en zondag is soms de enige vrije dag. Toch geloven wij ook in de eeuwige bestemming van de mens en het is goed om je daarvoor op te laden en te voeden.”

Vicevoorzitter Erik Tuijp stelt dat er in Volendam veel geloof is. Maar denkt tevens dat velen dat voor zichzelf houden. Bijvoorbeeld de liefdadigheidsinstelling PCI is zeer actief, maar opereert bij voorkeur op de achtergrond, signaleert hij. De grote groep PCI’ers heeft voelsprieten in de hele gemeenschap en ondersteunt waar nodig, maar blijft onopgemerkt in de omgeving. Het is onbekend hoe omvangrijk deze steun is. Dat zijn dingen die moeilijk meetbaar zijn, maar wel leidend zijn bij modellen van het bisdom. Hij vermoedt dan ook dat velen het verdrietig zullen vinden als de Mariakerk haar deuren zou sluiten. Stomph wil graag ‘waarmaken’ dat dit gebouw ook in de toekomst nodig is. Misschien kan dit eveneens een extra functie krijgen voor het bisdom, al weet hij nog niet goed hoe.

Tuijp heeft zeker ook begrip voor de situatie van het bisdom. Tuijp: ,,Men heeft te maken met een enorme explosie van kosten. Heel nadrukkelijk stelt het: jullie parochies zijn daar verantwoordelijk voor om die op jullie te nemen. Zij legt uit dat er her en der faillissementen kunnen ontstaan die een vorderingsrecht op het bisdom kunnen leggen. Daarom denk ik dat ze de financiën van alle parochies goed in de gaten zullen houden. Ze zijn helaas niet schatrijk in Haarlem, hebben het financieel niet breed en uit Rome komt het geld ook niet. Je ziet dus dat de zaken worden aangescherpt en in zekere zin kun je dat verstandig beleid noemen.”

Al is de Volendammer parochie volgens Vlak niet in acute financiële moeilijkheden, de bomen groeien niet tot aan de hemel. ,,Duidelijk is dat de kostenontwikkeling op dit moment betekent dat wij interen op ons eigen vermogen. We maken ieder jaar een verliesje. Deze resultaten ontstaan nu door de oplopende energieprijzen, maar daarvoor door het noodzakelijke onderhoud. Vorig jaar moesten wij het dak van de Mariakerk vernieuwen, iets dat 75.000 euro kostte. Gelukkig deed een aantal mensen hiervoor een gulle bijdrage.”

De jonge kapelaan Goos vat de situatie als volgt samen: ‘Wij zijn kwetsbaar, maar hoopvol’. Daarbij bestempelt hij de komende vijf jaar als ‘cruciaal’. In die periode moet de Volendammer gemeenschap als geheel beslissen waar ze naartoe wil op kerkelijk gebied. Bewust of onbewust. Goos haalt zijn hoop uit het contact met jongeren, waar hij wel degelijk geloof ziet. Het is uiteindelijk die generatie die zorg zal moeten dragen voor de toekomst van de kerk in Volendam, beseft hij. ‘Wij willen laten zien dat het wél kan’, is het streven van zowel de pastores als het bestuur. Twee kerken in Volendam, dus ook in de toekomt, daar gaat men voor. ‘Misschien denken nu wel meer mensen: ‘De Mariakerk dicht? Niet in mijn termijn’.

‘De kachel staat zo goed als uit en gaat naar de vijftien, zestien graden’

De oplopende energiekosten zijn ook voor de Volendamse kerken een punt van zorg. André Vlak licht toe hoe het bestuur hiermee omgaat. ,,Ten eerste willen we zo min mogelijk energie verbruiken. De kachel staat zo goed als uit en gaat naar de vijftien, zestien graden.

Hetzelfde geldt voor het stroomverbruik, dat we zo laag mogelijk willen houden. Daarbij is in de Mariakerk de oude lichtinstallatie al vervangen door LED-verlichting. In de Vincentiuskerk gaat dit nog gebeuren. Dit is allemaal noodgedwongen. De parochianen moeten zich goed aankleden voor het kerkbezoek, dat is helaas niet anders. We onderzochten eerder de mogelijkheid voor zonne-energie, maar daar moet je eerst weer grote investeringen voor doen. Als er uit de gemeenschap initiatieven komen om het dak van de Mariakerk voor zonnepanelen te gebruiken, dan willen wij daar graag in meedenken. Eerst moet uit onderzoek blijken dat dit ook mogelijk is. Denk daarbij aan de draagkracht van het dak en de verouderde stroombekabeling. Van de bekabeling weten we al die die integraal vervangen zou moeten worden. Kortom, de kosten zullen hoog zijn, maar we sluiten niets uit.”

Fotogalerij

Tip de redactie!

Gemakkelijk via mail!

Deel dit artikel