Hoe cameratoezicht door de gemeente wordt ingezet
Big Brother kijkt uit voor jou
Ongezien vanaf een hoogte turen ze naar de voorbijgaande mensen. Ze zien alles maar zeggen niets. En hoewel goedwillende voorbijgangers niet altijd weten wat ze doen, helpen ze de politie bij het uiteendrijven van opstootjes op de zaterdagavond en het opsporen van misdaad: beveiligingscamera’s. „Een camera zelf doet verder niets”, zegt Sander Schaepman, het Hoofd Veiligheid van de gemeente Edam-Volendam, maar bij het werk achter de schermen ligt het zwaartepunt.
Beveiligingscamera’s hebben een lange weg afgelegd naar de toestellen die we nu kennen. De eerste commerciële camera werd tijdens de jaren 1940 in de Verenigde Staten op de markt gebracht. Het was een camera van bijna een meter lang om in zwart-wit het erf voor je huis in de gaten te houden. Na decennia van ongekende technologische vooruitgang komen we in 2023, waar het toezicht met beeld bij veel openbare plaatsen in steden en dorpen heel normaal is geworden.
Bij een artikel in de Nivo in juni 2019 over het graafwerk voor elf nieuwe beveilingscamera’s rond de dijk, werd er op de website gereageerd: „tja, Big Brother is watching you”. Het is een reactie waar Hoofd Veiligheid van de gemeente Edam-Volendam Sander Schaepman het niet mee eens is. „Het is niet Big Brother is watching you (Big Brother houdt je in de gaten), het is Big Brother is watching over you” (Big Brother kijkt uit voor je). Schaepman benadrukt het belang van cameratoezicht tijdens drukke weekenden op de dijk, als middel om onder andere knokpartijen te voorkomen. Schaepman: „De dijk is een uitgaanscentrum met een regionale uitstraling. Elk weekend komen er ’s avonds ook mensen naartoe die geen goede zin hebben. Er zijn op een zaterdagavond – wanneer veel mensen bij elkaar komen om plezier te maken en alcohol wordt gedronken – elementen dat het mis kan gaan.”
Het cameratoezicht wordt tijdens zulke weekenden – zoals ook tijdens de kermis – live doorverbonden naar zogenoemde uitkijkruimtes. Daar zitten uitkijkspecialisten: politiemensen getraind op het herkennen van aanwijzingen dat er iets broeit. Ze merken herhalingen van gedrag op en zien problemen ontstaan. Onze uitkijkspecialisten focussen zich op het ontstaan van bepaalde groepjes en hoe die zich uiten”, vertelt Schaepman. Zij zien wanneer een groepje jongens niet meer gezellig een biertje drinkt, maar alleen maar om zich heen beginnen te kijken. En dan is het de kunst dat we op basis van die observaties onze inzet baseren.”
De algemene gedachte achter het plaatsen van camera’s in openbare ruimtes is dat mensen bij het zien van camera’s twee keer zullen nadenken voordat ze zich misdragen. Er wordt na de vernieling van een bushokje ook weleens genoemd: ‘omdat er geen cameratoezicht was geïnstalleerd, kunnen de daders nooit gestraft worden’. Maar niet overal kan cameratoezicht worden ingezet, er moet namelijk vanuit de politie wel opvolging kunnen komen wanneer strafbare feiten op beeld worden vastgelegd, zegt Schaepman. „Als je bij een bushokje cameratoezicht plaatst, zou het zomaar kunnen dat het vandalisme stopt. Maar voor je het weet heb je vijfhonderd camera’s en die kun je nooit live uitkijken”. Als iemand iets doet wat niet mag, en diegene dat doet in een gebied waar cameratoezicht is, dan is er namelijk ook de verwachting dat er door die beelden een vervolg op komt. „Maar dat kun je niet altijd garanderen”, stelt Schaepman. „Het stuk trappen van een autospiegel of het stelen van een fiets zijn strafbare feiten waar de politie iets aan wil doen, maar wel binnen de prioriteiten die worden gesteld. Want als politiepersoneel wordt ingezet bij het oplossen van ernstigere delicten is er misschien geen tijd voor een fietsendief.”
Maar wat gebeurt er eigenlijk met al die beelden die camera’s de hele dag door maken? Tegenwoordig zien we ook steeds meer voordeuren bewapend met bellen met cameraatjes: de ‘slimme’ deurbel. Het is met die apparaatjes van techbedrijven niet altijd duidelijk wat er met de beelden gebeurt. Maar wat er wordt gedaan met de beelden die op het station worden gemaakt wanneer we ’s ochtends met onze slaperige ogen binnen lopen is duidelijker. Schaepman: „Op stations worden camera’s opgehangen in het kader van bewaking. De NS doet daar verder niets mee, zij sturen jou geen mailtje van: ‘wij hebben jou zien lopen door het station en jij draagt altijd een blauw jasje. Misschien ben je geïnteresseerd in ons partnerbedrijf dat ook blauwe jasjes verkoopt’. Dat gebeurt niet. Maar op het moment dat jij iemand een klap voor z’n kop geeft, dan kan de NS wel zeggen; we dragen het over aan de politie. Om er zo voor te zorgen dat het niet meer voorkomt.”
De inzet van camera’s in de openbare ruimte is zonder dat de meesten het merken al bijna geheel genormaliseerd. En hoewel tal van mensen hun privacy zien worden ingeperkt, ziet Schaepman dat de veiligheid wordt vergroot. „Uiteindelijk is er in de afgelopen tijd enorm veel veranderd. Je kunt ook denken: hier wordt wordt in ieder geval gezorgd voor mijn veiligheid.” Het blijft net hoe je ernaar kijkt, of je vindt dat het privacy schendt of juist de veiligheid vergroot. Je kunt er de volgende keer over nadenken als je met een biertje op de dijk per ongeluk in de ogen van een camera staart.
Fotogalerij
Laden ...