‘De wereld heeft de modus van Bob Dylan nu meer dan ooit nodig’

Frank Bond ontwikkelde theorie om poëtische songteksten academisch te analyseren

Door: Kevin Mooijer

Zijn carrière lang lijkt Dylan het tegenovergestelde te doen van wat het publiek van hem hoopt. ,,Vroeg de tijd om een psychedelische plaat, dan bracht Dylan een akoestisch countryalbum uit. Raakte het publiek toch weer overtuigd en keken ze uit naar zijn volgende countryplaat, dan stapte Dylan over op blues. Wilde het publiek tijdens een liveshow liedjes uit de jaren ’60 horen, dan hadden ze toen maar moeten komen”, somt de literatuurwetenschapper op. ,,Sinds het moment dat Robert Allen Zimmerman de artiestennaam Bob Dylan aannam lijkt hij alles in zijn macht te doen om niet te worden geliefd door het grote publiek. Maar niets is wat het lijkt bij Dylan. Zijn onberekenbare manoeuvres leverden hem een mythische status op, bovendien passen de muziekprijzen die hij won samen niet in de gemiddelde warenhuisopslag. Het feit dat hij graag rookgordijnen optrekt – hetzij met songteksten of juist met antwoorden tijdens interviews - maakt hem ontzettend mysterieus. Dat imago heeft hem veel gebracht.”

Sleutelpersoon
,,Bob Dylan is de oerknal van de popmuziek met betekenis”, zegt Bond.

"In de academische wereld wordt veel in elkaars kont gekropen en ik maakte als punt dat Dylan niet goed werd beoordeeld door de academische wereld"

,,Hij is het fundament waarop alle andere songwriters kunnen bestaan. Daar is mijn fascinatie voor Dylan begonnen. Hij is de sleutelpersoon en daardoor is hij relevant voor andere grote songwriters als Leonard Cohen, Paul Simon en bijvoorbeeld Nick Cave.

En ondanks al dat ben ik geen fan… Waar anderen de songwriter Dylan op handen dragen, probeerde ik hem vanuit mijn rol als literatuurwetenschapper te bekritiseren. Ik wilde met mijn masterscriptie inspelen op de geluiden die gingen over de Nobelprijs voor Literatuur die Dylan zou verdienen. Ik zou gaan aantonen dat hij geen aanspraak maakte op die eer. Maar al na een paar weken onderzoek was ik volledig om. Bob Dylan heeft de Nobelprijs voor Literatuur – voor het scheppen van nieuwe poëtische uitdrukkingsvormen in de grote Amerikaanse zangtraditie - in 2016 volkomen terecht gewonnen.”

‘Bob Dylan lyrics versus the academics; the inadequacy of prominent academic approaches in studying Bob Dylan’s song lyrics’, zo luidt de titel van Bonds officieel uitgegeven scriptie. ,,Het was een crime om die scriptie te schrijven. Dat had alles te maken met de schaarste van bruikbaar bron- en referentiemateriaal. Zestig jaar op het wereldpodium heeft helaas niet geleid tot veel relevante literatuur of academisch onderzoek. Er was al wel onderzoek gedaan naar Dylan, maar niemand zei feitelijk iets nieuws over hem. Ik wilde per se tot een zinnige benadering komen zodat zijn teksten academisch zouden kunnen worden geanalyseerd.

En een mogelijke Nobelprijs toekenning degelijk zou kunnen worden onderbouwd. Dit zijn de feiten, dit is niet ok en daar moeten we iets aan gaan doen. Ik belandde in een ironische situatie. In de academische wereld wordt veel in elkaars kont gekropen en ik maakte als punt dat Dylan niet goed werd beoordeeld door prominenten uit deze academische wereld. Dat viel niet helemaal goed blijkbaar. Mijn begeleider – zelf een liefhebber - vond mijn scriptie geweldig, maar de tweede lezer vond Bob Dylan en songteksten het thema niet academisch genoeg. Uiteindelijk moest ik het doen met een magere 6,5 als eindbeoordeling. Maar nog geen week later had ik een uitgeverij aan de lijn die mijn scriptie wilde publiceren. Ik had het gezicht van de tweede lezer wel eens willen zien na dat nieuws. En opnieuw toen Dylan die Nobelprijs een paar jaar later in de wacht sleepte.”

Nieuwe wetenschap

Door een uniek model te introduceren waarbij een songwriter niet alleen op zijn tekst of muziek wordt beoordeeld, maar juist op het geheel, maakte Bond zich deskundige op gebied van de ‘Like a rolling stone’-zanger. ,,Schrijven over poëzie is wetenschap, daar is de literatuurwetenschap voor. Schrijven over songteksten is dat ook. Die wetenschap moest alleen nog geformuleerd worden. Simpel gezegd komt het erop neer dat je, om Dylan te beoordelen, iemand nodig hebt die de muziek kan analyseren én iemand die dat met de tekst doet. Ik vind dat tot op de dag van vandaag geen gek punt. Met geen enkel onderwerp wordt over die wetenschap heengestapt, maar hiermee wel. Waarom is dat?” Bond zou het gelijk aan zijn zijde krijgen. Zeven jaar nadat Bond zijn scriptie schreef kreeg Dylan officieel erkenning van de academische wereld door zijn Nobelprijs voor Literatuur eindelijk te winnen.

"Andere tekstschrijvers hebben zóveel nodig om de luisteraar mee te nemen. Bob Dylan heeft helemaal niks nodig"

Een slimmigheid van Bob Dylan is dat hij de luisteraar dwingt naar het sterkste aspect uit zijn arsenaal te luisteren: de tekst. ,,De kwaliteit en meeslependheid van zijn teksten buiten beschouwing gelaten zingt hij vaak met een zeurderige stem. Die prikt door alles heen. Bovendien is de instrumentale bezetting vrijwel altijd minimaal. Er blijft weinig anders over dan de tekst te volgen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Paul Simon, die als meestergitarist alles in het werk stelt om naast sterke teksten, geweldige instrumentale producties op te nemen. In mijn scriptie stelde ik dat het onvergefelijk was dat Dylan overstapte op de elektrische gitaar. Daar ben ik inmiddels op teruggekomen. Hij moest zichzelf daarna nog meer uitdagen om door de muziek heen betekenis naar voren te brengen. En daar is hij in geslaagd op een manier die opnieuw een nieuwe standaard werd.”

"Hot chili peppers in the blistering sun. Dust on my face and my cape.Me and Magdalena on the run. I think this time we shall escape."

De openingsregels van ‘Romance in Durango’. In Volendam gaat er geen avondje voorbij zonder dat het liedje langskomt. ,,Dylan is de allerbeste in settings creëren. Andere tekstschrijvers hebben zóveel nodig om de luisteraar mee te nemen. Bob Dylan heeft helemaal niks nodig. Vier kleine regeltjes en je waant je in het wilde westen, vluchtend op een paard met de liefde van je leven. Het hele album ‘Desire’ is romantisch en filmisch. Het voelt alsof het bol staat van de betekenis, maar de teksten op het album zijn wat ik “suggestieve” teksten noem. De woorden in samenspraak met de muziek suggereren een grotere betekenis dan die erop papier overblijft. Dat maakt dit muzikaal, instrumentaal en qua zang naar mijn mening een van zijn best beluisterbare albums.”

Verhalenverteller
Bob Dylan heeft het vertellen van verhalen op de melodie van muziek tot een kunstvorm verheven.

"hij is een tough guy, hij is cool, vaag, grappig en schrijft ongeëvenaard goede teksten"

,,In zijn beginperiode heeft hij zijn verhalenvertellerstalent ingezet om een fascinerende persoonlijkheid te vormen. Hij vertelde tegen iedereen een ander verhaal. Dat ging vaak goed, maar op het moment dat er vijf mensen die hij kende bij elkaar kwamen dan ontdekten ze dat ze waren voorgelogen. Bij het onderhandelen van zijn eerste platencontract deed hij hetzelfde. Met een strak gezicht vertelde hij zijn beoogde toekomstige werkgever dat hij afstamde van de Indianen. Ik kan me voorstellen dat die mensen na de meeting een gat in de lucht zijn gesprongen. ‘Een Joodse Indiaan die al jaren door het land reist met een circus én geweldige liedjes schrijft. Deze jongen moeten we hebben!’” Bond lacht: ,,Maar nadat ze hem een contract lieten tekenen bleek dat het allemaal onzin was. Ze konden niets van dat fantastische verhaal naar buiten brengen.”

,,Bob Dylan is ongelofelijk enigmatisch. Hij is en blijft een raadsel. Daarvoor heeft hij alles mee: hij is een tough guy, hij is cool, vaag, grappig en schrijft ongeëvenaard goede teksten. Dat imago heeft hij indrukwekkend goed op de rit. Zo goed zelfs, dat we vandaag de dag nog altijd geen grip op hem hebben.” Ondanks de eer die hij de zanger toedicht is Bond van mening dat het tijd is om naar de toekomst te kijken. ,,Enerzijds moet je ruimte geven aan de toekomst, anderzijds moet de toekomst wel op de hoogte zijn van het verleden. De jeugd kan leren van de grootheden uit het verleden. Muziek is voor de lol, het is entertainment, maar het biedt vooral ook de mogelijkheid om verhalen te vertellen en door te geven. Bovendien is het de meest krachtige manier om het collectieve denken in andere richtingen te bewegen. Als iemand dat aantoont is het Bob Dylan. Popmuziek is er voor iedereen. Iedereen kan het begrijpen. We zitten in de meest roerige tijden en toch blijven grote artiesten nummers schrijven die niets zeggen over de staat van de wereld om hen heen. De muziekindustrie draait te veel om likes, plays en leuk gevonden worden, dat vind ik problematisch. Dat resulteert in jonge opkomende songwriters en artiesten die alleen maar iedereen tevreden willen stellen met hun muziek. We zouden de modus van Bob Dylan goed kunnen gebruiken om grote op een krachtige manier onder de aandacht te brengen. De moderne wereld heeft een schreeuwende behoefte aan songwriters die tekst met betekenis schrijven.”