Ver weg van oorlogsgebied vermaakt Christina kinderen met haar poppentheater

‘Ik ben een soort doorgeefluik van liefde’

Door Eddy Veerman en Elaine Delforterie

Christina’s jeugd in Odessa was, zoals ze zelf beschrijft, heel chill. Ze groeide op in een hele liefdevolle familie. De Sovjet-Unie was eerst gesloten, maar ten tijde van de perestrojka (hervorming) zijn veel burgers vertrokken. ,,Klasgenoten vertrokken en dat maakte veel indruk op mij. Ik weet nog goed dat een klasgenoot me een foto liet zien van Australië: ‘Hier is het gras altijd groen,’ zei hij. Ik zei toen tegen mijn moeder: ‘Ik wil ook naar het land waar het gras altijd groen is, ik ga naar Australië emigreren.’ Ik was dertien, maar wist toen al dat ik een wereldburger was”, lacht Christina. Christina’s ouders waren artiesten, zij reisden in die hoedanigheid voor hun beroep met schepen mee. Christina mocht als klein meisje mee. ,,Ik zag voor het eerst al die prachtige bergen, ik herinner het me alsof het gisteren was…’’
Vanaf haar zestiende werkte Christina al in het Staatspoppentheater van Odessa. Toen ze kon kiezen of ze ging studeren of werken in het poppentheater, koos ze gewoon om beide te doen. ,,Ik begaf me in de kinderwereld, dat vond ik heel fijn. Veel volwassenen maken problemen. Ik geloofde altijd dat je zonder problemen kan leven, dat geloof ik nog steeds.”

"Ik vind dat je in het leven iets moet doen voor het geheel, voor de mensen"

Christina was 19 jaar toen ze emigreerde. ,,Het werd Nederland, omdat hier al een vriendin woonde. Toen ik in Nederland kwam, heb ik me helemaal niet onveilig gevoeld, maar beschermd. Pas dit jaar, ik woon nu dertig jaar in Nederland, snap ik hoe dat komt. Ik ben met zoveel liefde opgevoed en dat heb ik gewoon meegenomen.’’ Toen Christina voor het eerst op De Dam in Amsterdam stond, zag ze allemaal verschillende nationaliteiten. ,,Eén woord kwam bij mij op, en dat is ‘vrijheid’,’’ zegt Christina. ,,Dit is dus hoe vrijheid voelt. Ik krijg nu nog kippenvel.’’Toen Christina drie maanden in Nederland woonde, was ze een compleet ander mens geworden. ,,Vrienden nodigden me uit om naar Engeland te komen en ik ging op en neer. Je werkt hier hard, maar de hele wereld ligt open. Als je iets wilt, kun je hier iets bereiken en je hebt alle ruimte om dat te doen.” Maar er waren in het eerste jaar ook moeilijke maanden. ,,Het was koud op de studentenkamer, ik had geen geld, ik wist niet hoe dingen zouden lopen. Maar dat heb ik nooit laten merken wanneer mijn moeder belde, dat is mijn karakter. Als ik ophing, moest ik huilen. Als ik mijn moeder bezorgd zou maken, zou ik dat veel erger vinden.” Een jaar later kwam Christina erachter dat haar moeder dit andersom ook voor haar deed. Haar oma was overleden, maar om te zorgen dat Christina zich niet druk maakte, werd dit voor haar verzwegen. ,,Dat is ook liefde, hè”, glimlacht Christina. ,,Als ik van het overlijden van mijn oma had geweten, had ik terug willen gaan, maar dat kon helemaal niet. Mijn vader zei altijd: ‘Een Sovjet-paspoort is een half paspoort.’ Je kan er nergens mee naartoe.’’
De eerste stap die Christina zette toen ze in Nederland terecht kwam, was naar de toneelschool gaan. De toelatingstoetsen waren moeilijk en ze was de taal nog niet machtig. Toen ze een kaart van haar vader kreeg dat hij naar India was verhuisd, ging Christina twijfelen of ze niet daarheen moest gaan. Ze vertelde dit aan één van haar vriendinnen. ,,Mijn vriendin wilde helemaal niet dat ik weg ging. Ze vroeg aan mij ‘Weet je zeker dat je echt alles geprobeerd hebt hier?’ Ik vertelde haar toen over een stomme advertentie die ik had gezien, waar ze een actrice zochten.’’ Christina is uiteindelijk toch naar de auditie gegaan en heeft alles uit de kast getrokken. ,,Op de een of andere manier móest ik aangenomen worden, anders had mijn verhaal een hele andere wending genomen,’’ zegt ze. De week erna waren de eerste repetities. ,,Daar heb ik Gilian ontmoet, we vonden elkaar op slag leuk. Het was heel romantisch.”
In haar geboorteland vonden destijds revoluties plaats. Christina heeft nooit in onafhankelijk Oekraïne, waartoe Odessa naderhand behoorde, gewoond. ,,Ik heb ook nooit gepolariseerd, zo heb ik nooit geleefd. Toen ik hoorde dat de Sovjet-Unie niet meer bestond, moest ik zo huilen. Ik had geen idee wie ik nu was.’’ Toen Christina in 1992 weer even in Oekraïne kwam, was alles compleet veranderd. ,,Alles viel uit elkaar: je moest in de rij staan voor broden; criminaliteit en prostitutie kwamen op. Het was zó onveilig. Alles was waardeloos, het leek alsof er een grote grijze deken over ons heen was gevallen. Mensen raakten zoveel kwijt. Als je in vrede leeft ben je je er niet bewust van, maar als het verandert wel. Velen waren depressief en somber. Het was een grote crisis.’’

Droom
In 1993 ging Christina weer terug naar Nederland. Gilian was toen bezig met een project in Indonesië, hij was bezig met maken van een schip. ,,Gilian zei ‘laten we snel trouwen, dan gaan we naar Indonesië om die droom te verwezenlijken’.’’ Christina wilde dit heel graag, maar vanwege haar paspoort was het moeilijk. Christina en Gilian hebben eerst de trein naar Berlijn genomen en daarna naar Moskou. ,,De treinreis op zich was al een heel avontuur. ’s Nachts werd er soms op de deur van de coupé geklopt, als je dan open doet, wordt je beroofd, dat was ons van tevoren verteld. Het was zo surrealistisch, Gilian vond het zo spannend,’’ kan Christina er nu om lachen.
In Moskou had haar moeder alles geregeld, zodat ze met het vliegtuig naar Jakarta konden. Vanaf Jakarta gingen ze naar Bali en vanaf Bali naar Lombok. ,,Daar begon weer een nieuw avontuur. Ik vond het echt prachtig daar. Maar uiteindelijk zijn we ook weer weggegaan uit Indonesië, ik was daar niet gelukkig. Wij waren voor onszelf bezig, terwijl ik iets voor anderen wilde doen. Ik vind dat je in het leven iets moet doen voor het geheel, voor de mensen.’’
Elke maand moesten Christina en Gilian een visumstempel halen, maar toen Christina 22 was, was haar Sovjet Unie-paspoort vol. Om te zorgen dat ze nieuwe, Oekraïense bladzijden kreeg, moest ze haar paspoort opsturen naar Australië. Christina’s paspoort kwam echter niet op tijd terug. ,,Bij de officiële instantie zeiden ze tegen mij: ‘Zonder paspoort moet je hier blijven.’ Maar dat kon weken duren. Ik werd in een vertrek gezet, met tralies en al.’’ Drie weken zat zij vast, zonder rechten. ,,De eerste nacht heb ik vreselijk gehuild, maar ik wilde er het beste van maken. Als je positief bent, komt alles goed. Daar geloof ik echt in.”
De bewakers gingen steeds meer door de vingers zien. Zo ging Christina af en toe koken voor hen, of naar de markt. In het vertrek naast haar zat een Engelsman, waar ze heel veel van heeft geleerd. Toen Christina’s paspoort uiteindelijk arriveerde, kwam zij vrij. ,,Toen wist ik: mijn tijd in Indonesië is voorbij, ik wil iets met poppenspel doen.’’

"Het raakt me zo erg. Ik brand ook elke avond een kaarsje voor de mensen en voor vrede"

Gilian moest de zaken afronden in Indonesië, dus Christina vloog alleen naar Nederland. Hier heeft ze een half jaar lang bij haar schoonvader in de Hoogstraat in Edam gewoond. ,,Ik ben toen naar school gegaan en heb Nederlands geleerd. Dat waren saaie dagen, maar ik voelde dat ik op de goede weg zat.’’ Toen Gilian terug was, maakten zij samen hun eerste poppenshow. ,,Dat was bij een poppenspeelster thuis. Zij kende alle ins en outs van het poppentheater. En zonder contacten kom je in deze wereld nergens. Daar hebben wij toen ook onze impresariaat ontmoet.’’
Gilian: ,,Het impresariaat vroeg ons nog een show te maken en dat was best een opgave. Je hebt poppen, decor en veel discipline nodig. Vanaf toen zijn we ons echt gaan verdiepen in het vak: heel veel shows kijken, notities maken en uiteindelijk een voorstelling schrijven. De voorstelling sloeg goed aan en inmiddels draaien we zo’n 120 shows per jaar, zowel in Nederland als in het buitenland.”
Christina en Gilian spelen vaak op scholen, voor vluchtelingen of voor moeilijk opvoedbare kinderen. ,,Voor ons zijn ze ‘niet moeilijk opvoedbaar’, misschien de eerste paar minuten, maar daarna is het hetzelfde publiek. Het gaat van hart tot hart”, zegt Christina. Afgelopen week stonden zij op een speciaal onderwijs-basisschool in Purmerend. De interactie met de kinderen is bijzonder. Ze dansen, zingen en gaan op in het verhaal. Christina: ,,Het opbouwen van die band is zo mooi, soms komen we ook op dezelfde plek weer terug. Als we dan napraten met de kinderen, praten we alleen maar over positieve dingen.’’ Ze glimlacht. ,,Het is vakmanschap en dat om dat in de vingers te krijgen, vond ik in het begin moeilijk: hoe breng je de pop tot leven? Ik had me daar best op verkeken. Het is eigenlijk dood materiaal en je publiek moet daar in geloven. Bij poppentheater moet er een soort magie ontstaan.”
,,Dit is denk ik ook te danken aan de Sovjet-Unie. Kunst en cultuur was heel hoog aangeschreven destijds, iedereen van mijn generatie kan schilderen, tekenen, piano spelen, dat was allemaal gratis qua opleiding. Die mensen kregen als professional ook hetzelfde salaris als een chirurg. Als vakken op school niet goed gingen, trokken de leraren je echt omhoog. Ik ben met Gilian snel na ons trouwen terug gegaan naar Odessa en toen zijn we naar m’n school teruggegaan om mijn lerares te bedanken. Ik houd zelf erg van mooie verhalen, die tot de verbeelding spreken. Als ik die mooie verhalen hier overdraag aan de kinderen, ben ik een soort doorgeefluik van liefde. Dat is het grootste cadeau dat je kunt geven.’’
Daar waar zij vandaan komt, woedt sinds ruim een jaar oorlog. ,,Het raakt me zo erg. We moesten dit jaar eigenlijk een nieuwe voorstelling maken, maar daar kon ik me niet toe zetten. Ik brand ook elke avond een kaarsje voor de mensen en voor vrede. Ik denk ook altijd aan de families, denk veel aan het gegeven dat kinderen hun ouders kwijt raken. Alles wat met geweld te maken heeft, dat kan ik niet zien. Ik vind het zo erg dat mensen in staat zijn tot zulke dingen. Heel verdrietig.”
,,We spelen hier soms met het theater voor vluchtelingen, dat is ook heel mooi. We gaan na de show niet zomaar weg. Soms gaan we ergens gewoon zitten met een groepje vluchtelingen en praten alleen maar over positieve dingen, niet over de oorlog. We praten over hoe ze het leven nu ervaren in Nederland. Daar komen dan zoveel prachtige verhalen uit. Ik wil ze de mooie kant van dit land én de kansen laten zien.”