Boekverhalen van vluchtelingen en anderstaligen, die onze taal in de bibliotheken leren

‘Wat is onder de knie krijgen?’

Fedaa en Kerem bij de onthulling van het boek waarin hun verhalen zijn opgenomen. In het midden Karin Papadopoulos, coördinator van het Taalhuis.

Door: Eddy Veerman

Voordat de onthulling plaatsheeft, komt de zanggroep Lied & Taal naar voren. Onder (bege)leiding van Agaath van den Hogen en andere vrijwilligers zingen zij enkele ouderwetse Nederlandse liejdes. ‘Het zijn de kleine dingen die het doen’, ‘Tulpen uit Amsterdam’, ‘Volendam je bent de parel’ en ‘Sophietje’ komen voorbij. Fedaa zingt ook mee. Haar verhaaltje staat in het boek. Zij vluchtte zes jaar geleden uit Syrië, met haar man en kinderen. Eén kind is in Syrië achtergebleven, één kind is in Syrië gestorven, door een bombardement. Eén kind is in Volendam geboren. Fedaa is vaste bezoeker van het oudercafé in Edam, de vrouwenpraatgroep in de Bibliotheek in Volendam en de computercursus op het NL Plein. ,,Mijn dochters zitten hier op de HAVO, spreken goed Nederlands en ook Volendams.” Ze was enige tijd geleden één van de vrouwen die voor het samenwerkingsproject van het NL plein met het CuliCafé een uitgebreide lunch bereidde. ,,Misschien kan ik kok worden bij de kinderopvang.”

Kerems relaas staat ook in het boek en direct na de onthulling spreekt hij zijn dankbaarheid uit. ,,Ik wil de bibliotheek en mijn taalcoach bedanken, ik heb hier heel veel geleerd. Vier jaar geleden vluchtte ik naar Nederland”, vertelt hij even later. Het was in de periode dat president Erdogan leerkrachten en rechters die niet zijn gedachtengoed steunden op liet pakken. ,,Ik heb eerst twee jaar in het vluchtelingenkamp in Sneek gezeten. In dat asielzoekerscentrum leerde ik één dag per week één uurtje de Nederlandse taal. Daar heb ik niet zoveel geleerd. Toen ik hier in Volendam kwam, ben ik naar de bibliotheek gegaan en daar heeft Karin (Papadopoulos, red.) me geholpen. Ik begon aan de taalcursus en ging vaak naar de bibliotheek. Ik ben hier ook vrijwilliger geworden.”

"Laagdrempelig? Bij drempel denk ik aan een verkeersdrempel, dan moet je langzaam rijden"

,,Maar ik ben net begonnen in de Triade, de school in Edam, voor twee dagen als vrijwilliger.” In Turkije was hij scheikundedocent. ,,En opleidingsadviseur bij de internationale universiteit. Ik wil graag werken. Mijn cursus is bijna afgerond. Ik zou hier ook wel docent willen worden, maar dat is nog moeilijk.” Zijn familie woont in Turkije en na de laatste verkiezingsuitslag zit een wederzien er nog altijd niet in. ,,We hoopten dat er verandering zou komen. Maar wij zijn heel blij hier.”

Even verderop is zijn vrouw aangeschoven bij een groepje dat wekelijks met de Nederlandse taal aan de slag gaat. Gonda helpt hen als vrijwilliger. Zuhal, Büsra en Jasemin, drie Turkse vrouwen in Volendam woonachtig. ,,Deze vrouwen doen veel zelfstudie, daar heb ik heel veel bewondering voor”, zegt Gonda. ,,Taal is erg belangrijk maar het is zo moeilijk om een andere taal te leren. We hebben ook twee deelnemers uit Thailand en bepaalde klanken, die kunnen zij met hun tong niet produceren.” Vandaar de titel van het boek. ,,Het is niet aangeboren. Maar het is wel erg leuk om met verschillende achtergronden de taal te leren.”

"Je zag ze echt stralen"

Ze lezen alle drie voor, uit een krantenknipsel, waarin het gaat voor het leren van de Nederlandse taal. ,,Waarin zij proberen de taal onder de knie te krijgen...” Jasemin kijkt naar haar been. ,,Onder de knie?”, kijkt ze Gonda vragend aan. ,,Dat betekent dat je het begrijpt, je weet het. Maar waarom de knie daar bij betrokken is, dat weet ik niet”, zegt Gonda met een glimlach. ‘Hij kreeg de smaak te pakken’, staat er even later. ,,Smaak? Is dat een figuurlijke uitdrukking? Dus het is lekker?”, vraagt Zuhal. ,,Als iets lekker smaakt, dan wil je meer of in dit geval je wilt er meer mee doen”, legt Gonda uit. ,,Je moedertaal is makkelijk, een andere taal leren is moeilijk”, zegt Jasemin met een glimlach op haar gezicht.

Vervolgens leest Büsra over ‘anderstaligen leren tijdens laagdrempelige koffie-ochtenden de Nederlandse taal’. Ze hebben bij ‘anderstaligen’ niet meteen door dat het om henzelf gaat. En bij drempel denken ze in eerste instantie aan een verkeersdrempel. ,,Dan moet je langzaam rijden”, weet Zuhal, die bezig is met haar rijbewijs te halen. ,,Als de drempel kleiner is, is het makkelijker.” Maar ‘laagdrempelige koffie-ochtenden’, om daar de vertaalslag naar te maken, is nog moeilijk. Gonda legt uit dat iedereen mag komen naar deze koffie-ochtend. ,,Er zijn geen voorwaarden, of je al lang in Nederland bent, vluchteling, geëmigreerd, of je man of vrouw bent, iedereen is hier welkom. Ook in ons land zijn er mensen die de taal wel kunnen spreken, maar niet goed lezen of schrijven. Dat vinden ze erg, dan schamen ze zich. Weten jullie wat schamen betekent? Die mensen moeten eerst een drempel over, om hier in de bibliotheek te durven komen. Dat is best een grote groep” Jasemin: ,,Maar minder groot dan in Turkije. In Turkije zijn meer mensen die niet goed kunnen schrijven en lezen.” Zuhela: ,,Nu is het verplicht, maar daarvoor gingen vrouwen in bepaalde delen van het land als meisje niet naar school.”

,,Veel mensen weten we nog niet wat we allemaal doen in de bibliotheken met het NL Plein”, zegt teamleider Moniek Lucassen. ,,Daar willen we verandering in brengen. We hebben verschillende activiteiten, taalgroepen, de VoorleesExpress, we oefenen de digitale vaardigheden.” Karin Papadopoulos, coördinator Taalhuis, merkt dat het aantal deelnemers blijft groeien. ,,We werken aan de basisvaardigheden, van taal tot het omgaan met de computer. Ze moeten eerst de taal beheersen voordat ze het digitaal kunnen begrijpen. Ondertussen krijgen de deelnemers zelfvertrouwen, je zag ze echt stralen tijdens het zingen. De verbindingen die tot stand komen, zijn heel mooi. We werken heel goed samen met partijen, waaronder ook de gemeente. Die verbinding geldt ook voor de deelnemers. Ze ontmoeten elkaar en zien elkaar als persoon.” Ook de Volendamse Susan Smit is - als vrijwilliger - opgenomen in het boek van fotograaf/schrijver Peter Hardewijn. Vanuit de VoorleesExpress gaat zij naar gezinnen, om samen te lezen en een spelletje te spelen. Op die manier leren de kinderen meer van de Nederlandse taal, de cultuur en de gebruiken.

Foto's: Eddy Veerman

Het koor van 'Lied & Taal'