Tentoonstelling ‘Als beelden gaan spreken’ brengt beeldende kunst en poëzie samen

‘Een uitnodiging om anders naar kunst te kijken’

Deze bijzondere kruisbestuiving van kunst en gedichten uit de regio komt voort uit een bijzondere ontmoeting tussen de Waterlandse Kunstkring en de Dichterskring Waterland. Toen de dichteres Nelleke Vermeulen vorig jaar een expositie van de kunstkring bezocht in de Grote Kerk in Monnickendam, begon zij spontaan diverse gedichten te schrijven over de werken die zij daar zag. ,,Op dat moment had de Dichterskring Waterland net haar 40 jaar bestaan gevierd”, vertelt Nelleke. ,,Daarvoor waren we een samenwerking aangegaan met een groep amateurfotografen. Ik liet mij dus al inspireren door beelden en toen ik bij de tentoonstelling was dacht ik, wat let mij, laat ik ook gedichten maken bij de werken die mij hier aanspreken. Daar had ik echt lol in.”
Philine: ,,Nelleke heeft toen handgeschreven briefjes met gedichten bij diverse kunstwerken achtergelaten, met daaronder ook een schilderij van mij. Onderaan stond haar e-mailadres, en zo zijn wij met haar in contact gekomen. Tot die tijd wist ik eigenlijk niet eens van het bestaan van de Dichterskring Waterland af.”

Creatievelingen verenigd
Misschien zullen de meeste mensen in Volendam ook nog nooit van de Waterlandse Kunstkring ge-hoord hebben. ,,Waarschijnlijk doet de naam vermoeden dat er in dit kunstenaarscollectief alleen kunstenaars uit Waterland zitten, maar niets is minder waar”, zegt Jannig. ,,Naast mijzelf zijn ook de beeldhouwster Jans van Baarsen en fotografe Christine Mooijer uit Volendam lid van de Waterlandse Kunstkring. Daarnaast hebben we ook kunstenaars uit Edam en zelfs Purmerend, het is een collectief dat kunstenaars uit de hele regio met elkaar verbindt.

‘We inspireren
elkaar en dagen
elkaar uit, en streven
er naar om samen een
optimaal kunstzinnig klimaat in
Waterland te creëren’

Als voorzitter van de Waterlandse Kunstkring legt Philine uit dat zo’n samenwerking tussen professionele kunstenaars meerdere voordelen heeft. ,,We inspireren elkaar en dagen elkaar uit, en streven er naar om samen een optimaal kunstzinnig klimaat in Waterland te creëren. Daarnaast zijn we als kunstenaars natuurlijk ook gewoon ondernemers, en ook als zakelijk netwerk heeft zo’n collectief natuurlijk vele voordelen.”
De 51-jarige kunstschilder Philine maakte zelf pas later in haar leven de overstap naar het kunste-naarsbestaan. ,,Tot zo’n jaar of tien geleden werkte ik als ingenieur in de autoindustrie. Een hectische baan waarin ik veel in België en Duitsland verbleef. Ik pakte het schilderen in eerste instantie op als hobby, maar heb hierin echt mijn passie gevonden en inmiddels is het al een aantal jaar mijn beroep geworden. Ik woon nu in Katwoude en daar schilder ik elke dag in mijn studio. Ik schilder voornamelijk dieren, mensen en landschappen. Op dit moment werk ik aan een heel groot project over melkveehouderijen voor het museum van Monnickendam. Boerderijdieren zijn sindsdien een beetje mijn handelsmerk geworden, en dan het liefst hele grote, soms wel op doeken van 7 bij 2 meter.”
,,Voor mij is de Kunstkring een ontzettend fijne manier om met collega kunstenaars uit de omgeving in aanraking te komen. Samen sta je tenslotte toch sterker. Het is echt niet zo dat je als kunstenaar alleen maar Absint ligt te drinken op de bank. Het is gewoon werk, en je bent zelfstandig ondernemer, dus het is fijn als je een netwerk hebt dat je op de hoogte houdt en waarmee je samen ook exposities kunt organiseren.”
Ook de 71-jarige keramist Jannig Kwakman is ontzettend blij dat zich heeft aangesloten bij de Kunstkring Waterland. Ze leed een tumultueus leven. Ze kon goed leren, en als een van de eerste meisjes uit het dorp mocht zij naar de middelbare school, om uiteindelijk als docent handenarbeid en later docent keramiek aan de slag te gaan. Al sinds 1988 geeft ze boetseerlessen in Volendam, ze stond samen met Jans van Baarsen aan de basis van de Kunstroute en werkte ook jarenlang als conservator van de schilderijencollectie in Spaander.
Jannig wijst erop dat veel mensen haar waarschijnlijk nog kennen als Joke Kwakman. ,,Ik ben geboren als Jannetje, maar omdat de oppernon van mijn school vond dat ik die naam niet kon houden als ik naar Amsterdam zou gaan, kon ik kiezen tussen Joke en Jeanet. Ik koos voor Joke, maar heb mezelf nooit helemaal op mijn gemak gevoeld bij die naam. Pas jaren later, toen ik op een MBO-opleiding in Leiden kwam werken, en zij daar klaagden dat zij al zoveel werknemers met de naam Joke hadden, heb ik besloten mijn naam terug te laten veranderen naar Jannig.”

‘De klei heeft
voor mij altijd
een speciale plek
ingenomen, eigenlijk
ben ik altijd
blijven boetseren’

Jannig werkt nog altijd vol overgave aan haar keramiek kunst ,,Mijn oom werkte vroeger in een pottenbakkerij, en daar mocht ik als kind altijd al spelen met klei. Als handenarbeid docent heb ik met alle verschillende materialen leren werken, maar de klei heeft voor mij altijd een speciale plek inge-nomen, eigenlijk ben ik altijd blijven boetseren. Eerst als hobbyist aan de keukentafel, maar na verloop van tijd stroomden de uitnodigingen binnen voor exposities en galerieën.” Voor Jannig spelen de connecties die zij binnen de Kunstkring heeft een belangrijke rol in haar leven. ,,Het zijn stuk voor stuk actieve en inspirerende kunstenaars, die mij ook steeds weer stimuleren om out of the box te denken.”
De Dichterskring Waterland is een vergelijkbaar collectief. Dit gezelschap van dichters komt maandelijks bijeen om gedichten voor te dragen en te bespreken, en elkaar zo van waardevolle feedback en tips te voorzien. Waar de Waterlandse Kunstkring zich echt beperkt tot professionele kunstenaars, verwelkomt de dichterskring nieuwe leden van verschillende niveau’s.
Nelleke geeft aan dat de dichterskring haar actief houdt: ,,De verschillende opdrachten helpen mij steeds herinneren hoe fijn dichten is, als de woorden eenmaal stromen. Bovendien organiseren we gezamenlijk allerlei exposities, onder meer in de Dijklander ziekenhuizen, en de Zorgcirkel Waterland. In mijn eentje zou ik de drempel waarschijnlijk niet hebben genomen om mijn gedichten in het openbaar te publiceren of voor te dragen, maar samen met de dichterskring voelt het fijn om ons werk soms ook te delen met een groter publiek.”

Woord en beeld
Sinds de dichters en beeldend kunstenaars uit de Dichterskring Waterland en Waterlandse kunstkring elkaar hebben leren kennen, is er een bijzondere samenwerking tussen deze twee disciplines ontstaan. ,,Er is een hele mooie wisselwerking tot stand gekomen, waarbij de dichters een gedicht maken bij een kunstwerk, en kunstenaars een kunstwerk maken bij een gedicht”, vertelt Philine. ,,Tijdens de komende tentoonstelling worden deze werken samen geëxposeerd.”
,,Op deze manier willen we de bezoekers echt uitnodigen om de tijd te nemen om bij de kunstwerken stil te staan”, zegt Jannig. ,,Om deze eerst rustig te bekijken, vervolgens de bijhorende gedichten te lezen, en dan nog eens een tweede keer te kijken naar het kunstwerk, om na te gaan of er iets veranderd is in de manier waarop je het kunstwerk ervaart.”
,,We leren je als het ware reflecteren. In de gedichten vind je heel mooi de verschillende emoties en gevoelens terug die de dichters hebben bij een werk, of andersom, de kunstenaar bij een gedicht. En die kunnen bij hetzelfde kunstwerk al ontzettend uiteen lopen. De een voelt bijvoorbeeld blijdschap, terwijl een ander verdriet kan voelen, allemaal van het zelfde kunstwerk. In essentie is kunst een expressie van hoe je het leven beleeft.”
Philine vertelt dat ze daarom ook bewust slechts zeventien kunstwerken exposeren. ,,Normaal gesp-roken zie je tijdens zo’n expositie meerdere werken van verschillende kunstenaars, maar juist omdat we de nadruk willen leggen op de gevoelens en emoties die de werken oproepen, hebben we het erg ingetogen en simpel gehouden.”
,,Het is echt de bedoeling dat bezoekers de tijd nemen per kunstwerk en de bijhorende gedichten om deze echt volledig tot zich te nemen. Een prachtige locatie als de grote Kerk in Oosthuizen leent zich uitstekend voor een dergelijke vorm van bezinning.”

Een schat aan diversiteit
Naast een schilderij van Philine en een keramiek kunstwerk van Jannig zijn er tijdens de expositie zeer diverse kunstwerken te vinden uit uiteenlopende disciplines. ,,We hebben fotografie, keramiek, beeldhouwers, vilt, schilderskunst, houtbewerking, assemblages en druktechnieken”, vertel Jannig, ,,dus ook voor mensen die eigenlijk niet zoveel met kunst hebben is dit een zeer interessante manier om eens kennis te maken met het brede aanbod van kunst uit de regio.”
,,De entree is gratis en deze locatie in Oosthuizen is bovendien een ideaal rustpunt voor een mooie fietsroute”, zegt Philine. ,,Er is ook een mogelijkheid om rustig een kopje koffie te drinken, en voor wie de kunstwerken en poëzie thuis rustig wil bekijken en lezen is er een boekje van de expositie te koop. Een dichtbundel met beeld als het ware.”
,,Of je nu een doorgewinterde kunstkenner of poëziefan bent, of eigenlijk helemaal niets met kunst of gedichten hebt, de expositie biedt voor iedereen een rijkdom aan bijzondere nieuwe indrukken”, zegt Jannig. ,,En daarvan wordt je eigenlijk alleen maar rijker.”

Zaterdag 24 juli wordt de expositie ‘Als beelden gaan spreken’ op feestelijke wijze geopend. Deze opening is vrij toegankelijk en ook alle kunstenaars zullen aanwezig zijn.
Vervolgens is de expositie tot en met 15 augustus te zien in de kerk van Oosthuizen, Raadhuisstraat 61: elke donderdag, vrijdag, zaterdag en zondag van 14.00 tot 17.00 uur. Entree is gratis.
Er is iedere dag altijd ten minste een kunstenaar aanwezig, en in het weekend ook een dichter.
Deelnemende kunstenaars:
Vera Schoone, Henny Herfst, Jans van Baarsen, Fred Roskam, Joke Trim, Elize van Sonderen, Emmy Buys, Anja Teunisse, Marian van Ewijk, Ashti Schuit, Jannig Kwakman, Anneke Mulder, Carolien Broersen, Christine Mooijer, Mieke Werners, Anneke Peerenboom en Philine van der Vegte.
Deelnemende dichters:
Thea de Hilster, Gerda Hooijberg, Hennie Pen-Dijkema, Pieter van der Kooij, Michiel de Jong, Bianca Vernout, Rina Kwee-Brouwer, Marcella Boomsma, Sebastiaan Stroosnijder, Nelleke Vermeulen