‘Het gedachtegoed dat nu in de gemeente leeft, werkt niet echt mee’

Gestopt Amnesty kijkt terug met gepaste trots

In het dagelijks leven werkt Carlo Molenaar op de financiële administratie van een groot uitzendbureau. Hij lost problemen op bij klanten, om zijn taak kort samen te vatten. Daarnaast was de Volendammer twintig jaar actief bij de lokale afdeling van Amnesty International, een organisatie die wereldwijd opkomt voor mensenrechten. Carlo’s belangstelling voor deze charitatieve instelling ontstond toen hij bezig was met vrijwilligerswerk bij club- en buurthuiswerk.
,,Toen ik 16 jaar was, zat ik daar in het recreatieteam. Ik organiseerde voornamelijk activiteiten voor ‘’t Spoor’, die zich richtten op de jeugd. Dit deed ik twaalf jaar lang. Daarna sprak ik twee kennissen die actief waren bij Amnesty International en mij vroegen: ‘Actiecoördinator bij ons, is dat niet wat voor jou? Dat is op jouw lijf geschreven’. Zo rolde ik er dus in. Amnesty was toen nog niet zo bekend in Edam-Volendam. In 1997 startte de lokale afdeling ervan op en in 2000 ben ik erbij gekomen.”
Amnesty probeert bijvoorbeeld om politiek gevangenen vrij te krijgen. Mensen die veroordeeld zijn, omdat ze hun mening lieten horen. Ook komt de organisatie op voor mensen die moeten leven en werken in benarde omstandigheden. Amnesty laat nu regelmatig haar stem horen in het nieuws rond de bouw van stadions voor het komende WK voetbal in Qatar. Daarbij overleden al 6500 arbeiders. De mensenrechtenorganisatie probeert bij dit soort zaken verandering te bewerkstelligen.
Carlo zette zich in voor talloze vergelijkbare doeleinden. Toen hij begon bij Amnesty, merkte hij al snel het verschil tussen hoe Volendammers en Edammers reageren op acties. ,,Ik weet niet goed hoe je het moet noemen, maar Edammers zijn socialer dan Volendammers. Mensen in het dorp zeggen: ‘Ze zullen het wel zelf uitgelokt hebben’ en: ‘Ik zet mijn handtekening niet, want straks zit ik ergens aan vast’. Wat dit soort dingen betreft, lijken Volendammers zich niet goed te verdiepen in wat er in de wereld speelt. Een Edammer gaat meer op de diepgang in dan een Volendammer, heb ik wel gemerkt. Mede hierdoor vond de lokale Amnesty het erg leuk dat er iemand uit het dorp bij de groep kwam.”

‘Ik weet niet goed
hoe je het moet noemen,
maar Edammers zijn
socialer dan Volendammers’

De openstaande vacature van actiecoördinator werd door Carlo ingevuld. Amnesty International Edam-Volendam was toen klaar voor grote acties bij evenementen in de gemeente. ,,We stonden erg vaak op de Muziekdag in Edam. We liepen dan altijd verkleed rond en verzamelden handtekeningen voor petities. Ook doe ik al een jaar of tien een praatje bij de dodenherdenking in Volendam. Verder organiseerden we elk jaar een boekenmarkt en door het jaar heen altijd een handtekeningenactie. Dit was dan meestal voor iemand die in een gevangenis zat. Ik kijk er allemaal heel positief op terug.”
Eén van de redenen waarom de lokale Amnesty stopte, is een veranderd denkklimaat in de gemeente. Bij de laatste verkiezingen bleek wederom dat een groot deel van de bevolking stemt op partijen met ideeën die haaks staan op die van de mensenrechtenorganisatie. ,,Het gedachtegoed dat nu in de gemeente leeft, werkt niet echt mee met de filosofie van Amnesty. ‘Ze moeten maar gaan werken’, wordt er gezegd. En: ‘Vluchtelingen, wat moeten die hier doen?’ Dan is het moeilijk om het verhaal op gang te houden.”
Dit soort gesprekken voerde Carlo bijvoorbeeld bij handtekeningenacties. Naast bij de bovengenoemde evenementen, stond Amnesty hiervoor regelmatig in de winkelcentra De Stient, het Havenhof en bij Deen in Edam. Een paar honderd handtekeningen werden dan meestal opgehaald. Discussiëren over bepaalde onderwerpen werd in de loop der jaren wel steeds lastiger, zo merkte Carlo.
,,Ik heb het echt zien veranderen. Het is een stukje harder geworden. Wij pasten daar wel onze keuzes op aan door niet de provocerendste acties de meeste aandacht te geven. Het vluchtelingenprobleem is bijvoorbeeld heel moeilijk uit te leggen. Andere acties zijn makkelijker te verkopen, zoals bijvoorbeeld een vrouw in het Turkse parlement die alleen een bepaalde kleur hoofddoek mag dragen. We kozen er dus vaak voor om actie te voeren voor dit soort gewetensgevangenen.”
Lokale afdelingen van Amnesty hebben één groot voordeel: ze staan dichterbij de bevolking. Daardoor kunnen ze beter contact leggen dan de grote, wereldwijde organisatie zou kunnen.
Het kan wat ouderwets overkomen, maar massaal brieven schrijven is een van Amnesty’s meest doeltreffende manieren van actievoeren. ,,Vaak komen er tien postzakken bij een regeringsleider of gevangenisdirecteur binnen. Die zien dan: dit is allemaal voor die en die gevangene. Dan denken ze mogelijk: misschien moeten we dit nog maar een keer herzien, of een wet aanpassen. Als je als organisatie veel verschillende werkgroepen in het land hebt, kun je samen een groot aantal acties onder de aandacht brengen. Des te meer brieven je dan ook kunt versturen.”
Het stoppen van Amnesty Edam-Volendam staat niet op zichzelf. De organisatie maakt een vergrijzing door die bij veel lokale afdelingen zichtbaar is. Uiteindelijk ondergaan anderen daardoor hetzelfde lot, een opheffing. ,,In groepen zoals die van ons zitten veel oudere mensen. In Noord-Holland had je er bijvoorbeeld een in Hoorn, Schagen, Alkmaar en Heerhugowaard. Vroeger had je ook nog een lokale afdeling in Purmerend en Monnickendam. Maar die zijn allemaal al gestopt, omdat er weinig aanwas van nieuwe leden was. Wij zijn natuurlijk ook geen gezellige organisatie. Je hebt altijd een moeilijk onderwerp dat je onder de aandacht moet brengen. Ik snap ook wel dat iemand van twintig jaar liever iets anders doet.”

‘Bepaalde gevangenen
zijn vrij gekomen,
het werk heeft dus
echt zin, maar je
moet het doel wel
steeds weer onder
de aandacht brengen’

Uiteindelijk gaf een gebrek aan nieuwe leden voor Amnesty Edam-Volendam de doorslag om te stoppen. Men legde niet zomaar het bijltje erbij neer. ,,Jarenlang stonden we bij de vrijwilligersmakelaar. Vroeger plaatsten we ook advertenties in de Nivo en op websites. Daar kwam dan helaas een enkeling op af. We wilden bijvoorbeeld graag aan de slag gaan met scholen, maar kregen dit niet van de grond. Voor zoiets moet je een paar jaar investeren en brieven sturen. Dat is allemaal veel werk. Afgelopen jaar stopten weer twee leden. Toen bleven we met z’n drieën over. Dan ben je met weinig mensen met weinig tijd en dan moet je op een gegeven moment een keuze maken.”
Amnesty International is nu bezig om de organisatie anders in te delen. De vergrijzing is ook de landelijke afdeling niet ontgaan. In studentensteden floreert de instelling nog wel, maar in de buitengebieden hebben de werkgroepen het zoals gezegd zwaar. ,,Mensen willen zich niet meer binden voor een langere periode. Ze willen best hun medewerking verlenen aan een bepaalde actie, maar niet elke maand samenkomen in een werkgroep. Nu wil men ernaartoe dat vrijwilligers bijvoorbeeld een keer per jaar helpen om een bepaalde actie te organiseren. Daar willen zij dan vaak best een dag of twee voor investeren. Ik denk dat deze tendens ook jongeren zal aanspreken. Er zijn best nog mensen die iets willen doen voor de mensenrechten.”
Carlo ziet het nog niet zitten om weer te gaan helpen bij meerdere acties. Hij blijft wel beschikbaar voor het 4 en 5 mei-comité, om toespraken te houden. Het besluit om te stoppen geeft hem een dubbel gevoel. ,,Ik vind het natuurlijk ontzettend jammer. We bestonden drieëntwintig jaar en ik had gerust nog twee jaar willen aanmodderen, maar dat was ook voor mezelf niet goed geweest. Ik zag onbewust steeds meer op tegen vergaderingen. Je moet elkaar steeds weer kunnen motiveren en dat de boekenmarkt wegviel - onze grootste blikvanger - droeg daar niet aan bij.”
Toch overheerst een gevoel van trots bij Carlo. Amnesty International Edam-Volendam kreeg in haar bestaan een hoop zaken voor elkaar. Daar zal hij voor altijd met blijdschap en tevredenheid op terugkijken. ,,We pakten een aantal zogenoemde taakdossiers op samen met andere afdelingen. Deze gingen over bepaalde gevangenen die allemaal vrij zijn gekomen. Het werk heeft dus echt zin, maar je moet het doel wel steeds weer onder de aandacht brengen, dat is het.”
Meer informatie over het werk van Amnesty International kunt u vinden op de website: www.amnesty.nl.