Begraafplaats krijgt haar verloren toegangspoort na ruim 76 jaar door samenwerking en sponsoractie eindelijk terug

Triade helpt Joodse begraafplaats waardigheid te herwinnen

De Joodse begraafplaats aan het Oorgat in Edam is in 1943 officieel buiten gebruik gesteld. Zo’n zestig jaar daarvoor was de Joodse gemeente al grotendeels weggetrokken uit Edam. Als gevolg hiervan raakte de laatste rustplaats in verval. Vanwege de onbedoelde verwaarlozing verloor de begraafplaats haar waardigheid. Tijdens de Tweede Wereldoorlog brak men zowel de indrukwekkende, houten, toegangspoort als het metaheerhuisje, een lijkenhuisje dat vaker op Joodse begraafplaatsen te zien en waar overledenen ritueel worden gereinigd, af voor brandhout. ,,Van de toegangspoort bestaat naar onze kennis nog slechts één foto, waarop hij bovendien per toeval te zien is”, verklaart Mick Nolte. ,,Het gaat om een ansichtkaart met daarop afgebeeld een feestelijke straatbeeldfoto van het Oorgat, vanwege het trouwen van prinses Juliana en prins Bernhard. Links op de foto zien we daarop de houten toegangspoort die naar de Joodse begraafplaats leidt. De Stichting Joods Verleden Edam zou graag zien dat – ter ere van de Edams-Joodse gemeenschap en in nagedachtenis van de 223 overledenen die er begraven liggen – zowel de toegangspoort als het metaheerhuisje terug worden geplaatst.”

‘De lokale oorlogsgeschiedenis
komt tijdens de opdracht
tot leven onder
onze leerlingen’

De Triade heeft Stichting Joods Verleden Edam de helpende hand gereikt. ,,Voor ons is dit een uitgelezen kans om onze leerlingen van dichtbij kennis te laten maken met de geschiedenis”, vertelt geschiedenisdocent Maggy van Pooij. ,,Om geldbedragen op te halen door middel van een sponsor- en donateursactie hebben we georganiseerd dat de leerlingen van interieurbouw, stands en betimmering een zogenaamde decorpoort bouwen. Deze decorpoort – die vastzit aan een houten plaat en daarom een puur decoratieve functie heeft - wordt vóór de Dodenherdenking op de begraafplaats gemonteerd.” De decorpoort zal worden vergezeld door een plaquette, met daarop meer informatie over de actie van Stichting Joods Verleden Edam, om geld in te zamelen voor de realisatie van een authentieke poort en in de toekomst hopelijk ook een metaheerhuisje.
,,Een zestiental leerlingen van onze afdeling Bouwen, Wonen & Interieur heeft de afgelopen periode hard gewerkt aan de realisatie van de decoratiepoort”, vervolgt Maggy. ,,De lokale oorlogsgeschiedenis komt tijdens de opdracht tot leven onder onze leerlingen en daarnaast sluit het project perfect aan op het burgerschapsonderwijs. De leerlingen leveren namelijk een betekenisvolle bijdrage aan de omgeving van de school, waardoor het project onder de participatiepijler van ons burgerschapsonderwijs valt.”
Mick heeft daarop een mooie aanvulling: ,,Namens de Stichting Joods Verleden Edam wil ik zeggen dat we zo gelukkig en dankbaar zijn dat de mensen van de Triade naast de fantastische decorpoort ook de officiële poort willen maken. Op deze manier worden jongeren betrokken bij de verhalen van de Joodse gemeenschap, die een significant deel van de Edammer geschiedenis aanwezig was.” De Triade toont zich een betrokken en hartelijke organisatie met haar bijdrage aan dit historierijke project.
,,Het idee voor de realisatie van de poort ontstond toen ik wat puin naar de milieustraat bracht”, herinnert Mick zich. ,,Ik zag een container vol met bruikbaar hout en vroeg me af of we daar geen geïmproviseerde poort van zouden kunnen maken, om aandacht te vragen voor het terugbrengen van de kostbare echte poort. Een sierlijke, houten toegangspoort zou de begraafplaats weer waardigheid geven.”

‘Eindelijk hebben
zij de laatste
rustplaats die
ze verdienen’

Tijdens het eerste oriënterende gesprek tussen de Triade en de stichting bleek docent Arjan Koehoorn zo enthousiast, dat hij direct aanbood om de bouw van de officiële poort op zich te nemen. ,,In samenwerking met voormalig MTS-docent Jan Visser ga ik binnenkort starten met de bouw van de daadwerkelijke poort. Ik heb zelf nog les van Jan gehad op deze school. Zo komen – net als bij het decorpoort project – verleden en heden weer mooi samen.”
De georganiseerde sponsoractie is bedoeld om geld in te zamelen voor de benodigde materialen voor de poort en hopelijk ook het metaheerhuisje dat Arjan en Jan zullen gaan bouwen. Wanneer de poort af zal zijn, kan Arjan nog niet zeggen, wel laat hij doorschemeren dat een dergelijk project zomaar een half jaar in beslag zou kunnen nemen.
,,Aangezien de poort niet heel scherp te zien is op de ansichtkaart, waren we genoodzaakt op zoek te gaan naar iemand die ons kon helpen met het ontwerp. Ook met deze opgave bleek Jan Visser – die we als architect van de Edamse School onderhand wel Edam-expert kunnen noemen – ons te kunnen helpen”, lacht Mick Nolte. ,,Jan heeft op basis van de foto een ontwerp op schaal gemaakt voor de leerlingen van de Triade. Hij heeft dit volkomen belangeloos gedaan. Maar niet alleen Jan en de Triade zijn onze stichting goed gezind geweest, ook de gemeente draagt haar steentje bij aan het terugwinnen van de waardigheid van de Joodse begraafplaats. Zij hebben rondom de begraafplaats een fraaie beukenhaag geplant en recenter zijn er achter de begraafplaats zuil-beuken geplant. Als we wat verder in de tijd kijken, zou het einde van het Oorgat er zomaar anders bij kunnen liggen. Omringd door een groene haag, vergezeld door haar imposante toegangspoort, rusten de resterende overledenen in het hart van Edam. Op de achtergrond torenen de prachtige beukenbomen overal hoog bovenuit. Eindelijk hebben zij de laatste rustplaats die ze verdienen.”

De Stichting Joods Verleden Edam wil de Joodse begraafplaats van Edam weer een waardig aanzien geven. Ze hoopt op donaties om de kosten van de poort, van de informatievoorziening en voor het terugbrengen van het zogenaamde metaheerhuisje te dekken.
Het banknummer is NL43 RABO 0344 4414 31 tnv Stichting Joods Verleden Edam.
Ga voor meer informatie naar www.joodsverledenedam.nl