Open NK IJszwemmen in Waterdam: ‘Het zijn vikingen’

Alleen als het ijs- en ijskoud is

„Het zijn vikingen”, zegt Els Wermenbol als haar wordt gevraagd wat de mannen bezielt die vrijdagavond het ijskoude water ingaan. Els is één van de in totaal vijf warmgeklede toeschouwers die zich aan de rand van het buitenbad hebben verzameld voor de ‘ijsmijl’: de meest uitdagende afstand binnen het ijszwemmen, maar liefst 1610 meter.
Het is al donker buiten en door de felle lampen die op het zwembad gericht staan neemt het water een helsblauwe kleur aan die monsterlijk koud aandoet. De gemiddelde ‘viking’ doet er zo’n 35 minuten over en trekt zich dan met z’n laatste beetje kracht weer het trappetje op. De enige Volendammer in het publiek kijkt met grote verwondering naar het bijzondere tafereel dat zich voor hem afspeelt. „Ik zwem zelf iedere dag. Soms kies ik er in mei nog wel eens voor om m’n baantjes in het koude buitenbad te doen. Dan zit ik ’s avonds nog steeds te rillen.”
Op zaterdagmiddag is de 64-jarige Els ook weer van de partij, maar ditmaal niet als toeschouwer. In een vrolijk bloemetjesbadpak klimt ze zonder blikken of blozen het koude water in en zwemt zonder schijnbare moeite de 500 meter. „Het was heerlijk!”, zegt ze als ze met een grote glimlach het water weer uitkomt en iemand haar vraagt hoe koud het water was.

‘Lichaam en geest
worden echt één.
Je komt helemaal
zen het water uit’

IJszwemmen is een vrij nieuwe en extreme sport. De regels zijn simpel maar streng: Het water moet onder de 5 graden Celsius zijn. Een wetsuit is verboden, een siliconenbadmuts verplicht. Om valsspelen te voorkomen moeten alle zwemmers ook even schaars gekleed zijn. Er gelden daarom kritische voorschriften rondom de badkleding: de schouders en benen van de dames mogen niet bedekt zijn. De zwembroek van de heren moet eindigen boven de knie.
„Het is de lichamelijke en geestelijke uitdaging die het ijszwemmen zo aantrekkelijk maakt.” Aldus Alexander Docter, die zaterdag met een heel team ijszwemmers uit Bodegraven aanwezig is. „Lichaam en geest worden echt één. Je komt helemaal zen het water uit.”
Zwemmers van over de hele wereld komen speciaal naar Volendam voor deze vierde editie van het ONK ijszwemmen. „Voor ijszwemmers is dit een bijzonder evenement, omdat het water in Nederland rond deze tijd van het jaar vaak precies onder de vijf graden is”, zegt Els, „zo niet, dan gooien ze er ijs bij, zoals vorig jaar ook gebeurde. Zwemmers hebben hier de uitgelezen kans om hun persoonlijke records te verbreken. In andere landen wordt namelijk vaak gezwommen in natuurlijke wateren, dat is vaak flink kouder. Het parcours wordt dan bovendien afgebakend met touwen of soms is het zelfs uitgehakt in het ijs. Het zwembad geeft de zwemmer het voordeel dat hij zich kan afzetten tegen de randen.”
Als we Els mogen geloven is ijszwemmen een supergezonde bezigheid. „Het is een boost voor je bloedsomloop, je schrobt alle aderen in een keer schoon!”. Dat deze extreme vorm sport niet geheel zonder risico is, wordt verraden door het grote aantal medische vrijwilligers dat aan de kant van het zwembad staat. Iedere zwemmer heeft ook verplicht een secondant, iemand die tijdens de wedstrijd constant in de gaten houdt of de houding en de beweging van de zwemmer niet achteruit gaan.
Wat kan er dan nog misgaan? Een ontnuchterend en tegelijkertijd enigszins geruststellend antwoord op die vraag komt van Jack Guijt, dit weekend aanwezig als coördinator van het medische team: „Soms kan er wel wat misgaan. Van de week nog is er een ijszwemmer overleden in Rusland. 32 jaar oud, kwam het water uit en viel even later dood neer.” Jack vertrekt geen spier terwijl hij het vertelt. ,,Maar ja, daar doe je niets aan. Bij de Dam tot Dam Loop overlijdt ook wel eens iemand.”

‘De eerste paar minuten
voelt het alsof er
duizenden naaldjes
door je huid prikken’

Naast Jack staat Alex Schilder, de enige Volendamse ijszwemmer die dit weekend meedoet. Hij knikt nuchter. „Het is maar koud water.” Alex zwom al jaren bij Ed-Vo voordat hij de overstap maakte naar het ijszwemmen. Dat was drie jaar terug, toen hij kampte met een vervelende blessure waardoor hij z’n halve lichaam niet meer goed kon bewegen. „Ik kon amper nog zwemmen, dat was heel frustrerend. In die tijd zag ik vaak mensen onder begeleiding van Marcel Stroet in het koude buitenbad zwemmen. Ik wilde dat ook wel eens proberen. Toen ik het koude water instapte, had ik acuut geen pijn meer. Zonder last zwom ik meteen wat baantjes, en sindsdien ben ik altijd blijven ijszwemmen.”
Ook voor Alex is het vooral de kick die hem trekt in het ijszwemmen. „Het is echt een uitdaging, ik kan niet zeggen dat het een ‘fijne ervaring’ is. Het is altijd even afzien als je het koude water instapt. Dan gaat het echt om doorzettingsvermogen. De eerste paar minuten voelt het alsof er duizenden naaldjes door je huid prikken. Vervolgens voel ik altijd een warme gloed. Langzaam voel ik m’n lichaam daarna steeds kouder worden.” Het klinkt niet bepaald uitnodigend, maar Alex zweert erbij. „Het is heerlijk”.

‘Ik ga voor goud natuurlijk’
Zaterdagmiddag begon hij op de 500 meter. „Ik had een verkeerde zwemstrategie gekozen, dit maakte deze wedstrijd behoorlijk zwaar. Ondanks dat heb ik een mooie tijd neergezet.”
Na de 500 meter had Alex slechts een half uurtje om zich op te warmen en gereed te maken voor de volgende afstand. De 200 meter. ,,Een ware nek-aan-nekrace tussen Frederic Kocen en mij, waarbij ik met enkele secondes verloor van Frederic en daarmee de derde plaats bemachtigde.”
Daarna had Alex amper tien minuten voordat hij alweer het ijskoude water in moest voor de 100 meter. Ondanks dat zwom hij toen het Nederlandse record. „Vijf minuten later sloot ik bibberend van de kou aan bij het estafetteteam.”
Zondagmiddag zwom hij de 1000 meter. „Dat was een zware wedstrijd”, zegt Alex als hij ’s avonds terugblikt op het weekend, „Niet alleen vanwege de lichte vermoeidheid door alle wedstrijden van de dag ervoor, maar ook omdat de temperatuur van het water zondag slechts 3,7°C was. Flink lager dan de 4,5 °C op zaterdag.” Met een tijd van 15 minuten en 56 seconden behaalde hij derde plaats op deze afstand.
Van 14 tot 18 maart 2019 doet Alex mee aan het WK IJszwemmen. ,,De geschatte luchttemperatuur daar is -20°C, en de watertemperatuur waarschijnlijk net boven 0°C is.” Temperaturen die zelfs voor een ervaren ijszwemmer als Alex schrikbarend zijn. „Het is heel lastig om op dergelijke omstandigheden te trainen, omdat in veel landen deze luchttemperatuur niet gehaald wordt.”
Om zich voor te bereiden op het wereldkampioenschap is Alex dit seizoen ook internationaal gaan zwemmen. Juist om in zo koud mogelijke temperaturen te leren zwemmen. ,,Begin januari deed ik mee aan de Open Duitse Kampioenschappen in Veitsbronn. Daar was de gevoelstemperatuur buiten -7°C was en de watertemperatuur 1.7°C.” Binnenkort doet hij ook mee aan een ijszwemevenement in de Bodensee en het Open Oostenrijkse Kampioenschap. Zijn doel in Moermansk? „Goud natuurlijk. Waarom zou ik anders heengaan?”