Jan Zwarthoed tien jaar na de val van een ladder

‘Als alles gewoon is, is dat heel bijzonder’

Het eigen bedrijfje dat hij was opgestart, liep juist zo lekker, nadat hij met een rotgevoel was vertrokken bij de werkgever die hij meer dan drie decennia trouw was. ,,Voor die werknemer moest ik cursussen gaan volgen, want ik kreeg een leidinggevende functie. Met mensen werken vond ik leuk. Ik lees nu een boek over antropologie - een wetenschap die zich bezighoudt met alle aspecten van de mens - en dat vind ik enorm interessant.”
,,Maar het was ook zo dat ik destijds bepaalde zaken in de gaten had, die niet klopten. Dat vonden de toenmalige directeuren niet zo leuk, dus ik moest weg. Er werd me een hoop onrecht gedaan. Uiteindelijk wilde ik zelf weg, ben als schilder voor mezelf begonnen en werkte vaak samen met Kevin Jonk.”
Niet haatdragend
,,Toen we zo’n anderhalf jaar bezig waren, vroeg mijn vroegere baas of ik zijn buitenboel wilde schilderen. Heb ik over m’n hart gestreken, ik ben niet haatdragend, dus ik nam de klus toch aan.”
,,Kevin was op dat moment op een andere klus. Ik had mijn ladder tegen het huis gezet. Altijd als ik die ladder op ging, had ik één hand voor het werk en één hand voor mezelf. Om de ladder vast te houden. Ik stond bovenaan Het moet vervolgens een black-out zijn geweest. Want m’n hand liet opeens los. En het emmertje met m’n spons had ik ook losgelaten. Ik weet nog dat ik ging, achterover…”
Hij klapte met zijn rug op de rechtopstaande steentjes. ,,De vrouw des huizes schreeuwde in paniek en toen kwam de vrouw van Johan Koning bij me. Zij is verzorgster in het bejaardentehuis en zij heeft me de hele tijd wakker gehouden, wat achteraf heel belangrijk is geweest.”
,,Ik weet nog dat er twee mensen boven me hingen. Ik hoorde de één zeggen: ‘hij gaat zo dood’. En de ander zei: ‘nee, hij is te sterk’. Dat heb ik ook gehoord. En hoe ver weg ik ook was, ik dacht: daar moet ik me aan vasthouden. Want ik wilde natuurlijk niet dood.”
De traumahelikopter werd ingevlogen, uiteindelijk vertrok hij per ambulance meer dood dan levend richting het ziekenhuis. Ineke: ,,Behalve een verbrijzelde ruggenwervel en twee gebroken ruggenwervels, zorgde de klap op zijn hoofd voor een schedelbasisfractuur. Er kwam veel druk op het hoofd en daardoor waren de eerste 24 uur erg kritiek. Er werd ook gevreesd voor een dwarslaesie. Tussen dood en leven en tussen kunnen blijven wandelen of definitief in een rolstoel heeft een millimeter gezeten.”

‘Mijn twee jaar eerder
overleden tante zei:
Wat doe jij hier?
Weg jij!’

Jan: ,,Ik heb een God’s geluk gehad. Want terwijl ik die eerste dag in kunstmatig coma lag, heb ik mijn twee jaar eerder overleden tante gezien. Die tante zei: ‘Wat doe jij hier? Weg jij!’ Dus ik ben er geweest, aan die andere kant.”
,,Omdat de canule in de chaos wat hard was binnengebracht, was er schade gemaakt en kon ik niet meer slikken. Maar dat was wel noodzakelijk, want ik moest weer natuurlijk gaan eten, dan alleen via een sonde. Heb ik met angst en pijn in de nachtelijke uren geoefend, net zo lang tot het lukte. En langzamerhand kwam mijn smaak ook weer terug.”
Ineke: ,,Onze dochter Anneke zou een paar maanden later trouwen, maar het leven van ons gezin stond op z’n kop. In die weken hebben we zoveel hulp en krachten van buitenaf gehad, is er zoveel gebeden, onvoorstelbaar. We hebben met heel veel zichtbare en onzichtbare engelen kennis mogen maken.”
,,Na vier weken AMC en vier weken in het Waterland-ziekenhuis heeft hij een half jaar gerevalideerd in Heliomare. ,,In het AMC ging er nogal wat mis. Jan - die in de eerste dagen na het ontwaken nauwelijks een woord kon praten - is daar ook uit zijn bed gevallen. Ik eiste een scan en na aandringen ging een arts onderzoek doen. Toen-ie met een lichtje in Jan’s oog scheen, zei Jan opeens: ‘U doet het heel vakkundig’. Ik schrok en zei: ‘Dit is Jan, hij is terug’. Dit was zijn humor. Dus misschien is die val nog ergens goed voor geweest.”
,,Een jaar na de val bracht Jan alsnog Anneke naar het altaar. Dat was een zeer speciaal moment.”
Naast het nieuwe geluk, de hoop en de succeservaringen waren er uiteraard ook teleurstellingen. ,,Eerst was er de periode van het accepteren. Ik hoopte na verloop van tijd weer aan het werk te kunnen. Maar de arts keurde mij voor honderd procent af. Bepaald letsel zou nooit meer herstellen. Ik belandde in de put. Maar als je onderaan in de put zit en je kijkt naar boven, zie je het licht.”
,,In die tijd heb ik veel nagedacht. Ook over een periode die ik toen net achter de rug had, in Heliomare. Daar kwam een meisje, dat een auto-ongeluk had gehad met bijna dodelijke afloop. Ze huilde alleen maar, elke dag. Ik ging dan naar haar toe en probeerde op haar in te praten. ‘Je moet door’, zei ik. Uiteindelijk vroeg ze of zij bij mij op de kamer mocht en dat gebeurde ook. Zij werd daarna steeds positiever en dat moest ik in de periode daarna juist weer voor mezelf gebruiken.” Ineke: ,,Positief zijn is een groot deel van je herstel.”
Acceptatie
Jan: ,,De weg van acceptatie duurde lang. Ik heb gewoon een paar manco’s overgehouden aan de val. Qua revalidatie heb ik veel zelfstandig gedaan en qua onderhoud heb ik een paar vormen van therapie aangehouden, zoals de chiropractie van Nancy Schilder en Mark Ott, als ook het bezoek aan de fysio. Elke week train ik daar een keer op conditie en evenwicht, want dat is verstoord geraakt. Het gehoor van het ene oor is verminderd, de ander is als het ware verbeterd. Ik heb een suis in m’n oor, waar ik aan gewend ben geraakt.”
Hij beweegt zich sindsdien via een driewieler door het dorp. Waarmee hij dicht bij zijn huis een keer werd aangereden, zodat die total-loss raakte. Zelf kan hij niet meer autorijden. ,,Ineke heeft angst als ik achter het stuur zit en dat begrijp ik.
,,Ik ben sneller vermoeid, moet goed op mezelf passen en uitkijken dat ik niet over de grens ga. Ook als ik buiten ben. In bekende situaties is het geen probleem. Dan weet ik de weg en wat er komen gaat. Maar in vreemde situaties en als het dan gaat schemeren, dan wordt het moeilijk en dan zakt mijn energieniveau.”
Drie ochtenden in de week verricht hij vrijwilligerswerk bij Aaf Beers. ,,Ik ben daarnaast aan het schrijven over wat me is overkomen, ik lees veel en uiteraard schilder ik, dat is heerlijke ontspanning.”
Door de traumatische hersenbeschadiging is Jan veranderd. Niet alleen in fysieke zin is zijn evenwicht verstoord, ook de balans in de relatie liep een knauw op. Maar kreeg wel verdieping. ,,Mijn karakter is zeker veranderd. Ik ben preciezer, wil geordend zijn.” Ineke: ,,Jan maakt altijd een schema van de dag, voor zichzelf, in zijn hoofd. Mocht er vanuit mij iets zijn wat daarvan afwijkt, dan ontstaat er iets bij hem.” Jan: ,,Dan ontstaat er een conflict, want dan geef ik tegengas.” Ineke: ,,Maar dan geef ik aan bij Jan dat ik hem niet kan horen denken.”
Jan: ,,Je gaat toch meer aan jezelf denken. Dus met alle respect voor je vrouw, die moeite doet het me zo goed mogelijk te maken, denk ik niet altijd aan haar. Ik denk dat dat een soort zelfbehoud is. Egocentrisch, ben ik geworden. Ineke denkt wel eens dat ik mezelf in situaties achter hetgeen verschuil wat me is overkomen. Zij wil nog wel eens situaties bagatelliseren. Ik heb veel van mijn humor verloren. Ben meer cynisch geworden, dat besef ik. Niet dat ik nog boos ben op wat is gebeurd. Dat heb ik in het begin wel gehad.”
,,Als ik bijvoorbeeld voor het schilderen iets in m’n hoofd heb en daarvoor nodig heb, dan wil ik zo snel mogelijk geregeld hebben dat er een kleurenwaaier komt. Dan trapt Ineke op de rem en daar heeft ze dan gelijk in.”
,,Ik had vroeger een bepaalde nonchalance in het leven. Die is nog niet terug. Ineke kan dan wel eens radicaal worden en daar ben ik het niet mee eens. Dat laat ik dan ook merken, dan ben ik niet zo braaf. Ondanks dat ze alles doet om het me naar de zin te maken. Waarbij bezorgdheid een grote rol speelt.” Ineke: ,,Je kunt natuurlijk niet alles op het ongeluk schuiven, dat sta ik niet toe. Hij is gewoon veranderd. Aan wat er is gebeurd, kunnen we niets meer veranderen. Hoe we er mee omgaan, daar hebben we wel invloed op. In Heliomare heb ik destijds die paar zinnen van het liedje van Nick & Simon opgehangen:
‘Kijk omhoog, naar de zon, zoek niet naar een antwoord…’
We moeten er steeds opnieuw mee omgaan. Ik heb zelf ook in de put gezeten en ik weiger om daar in terug te vallen. Je moet ook de waarde van alles zien. Als alles gewoon is, is dat heel bijzonder, is ons motto.”
Jan: ,,Ik heb soms wat meer tijd nodig om ergens bij op te komen.” Ineke: ,,Er is letterlijk een stukje aan de binnenkant van zijn achterhoofd weggeslagen. Maar wij zeggen: cellen kunnen herstellen. Daarom traint Jan zijn hersenen, zoals hij dat ook – samen met Mark Ott – met zijn ogen heeft gedaan, waardoor het zicht een stuk verbeterd is. Met speciaal glas in zijn bril ziet hij bovendien niet meer dubbel.”
Trots laat hij boven zijn kamer, ingericht met apparatuur voor fysieke training, zien. Jan: ,,Discipline is daarbij belangrijk. Alle therapieën en trainingen hebben hun dienst bewezen en dat zal ik ook onderhouden.” En op de bovenste verdieping is plaats voor zijn atelier. ,,Het schilderen geeft me totale ontspanning.” En wat daar uit voortvloeit, heeft niet alleen een zalvende werking, maar heeft tevens niet aan schoonheid ingeboet. Zonder ladder, kwast of kozijn. De kunstenaar en zijn penseel, ze komen samen tot verbijsterend mooie levenswerken op het doek.

Collectanten gezocht
Als gevolg van de val zijn bij Jan Zwarthoed enkele aansturende functies vanuit de hersenen verminderd, weggevallen maar ook juist versterkt. In de week van 29 januari tot 3 februari is de collecteweek van de Hersenstichting. Daarvoor is men in Volendam nog op zoek naar collectanten. Aanmelden kan bij Klaas Smit, 0613606809 of Jan en Geer Schilder, 362216.