Zussen en vriendinnen blikken terug op het bijzondere leven van Ries van Rijn

‘Een sprankelend zieltje zonder zorgen’

Samen met zijn drie broers en vijf zussen groeide Ries van Rijn op in Volendam. ,,We woonden in een huis midden op het Europaplein”, vertelt zijn zuster Marian, ,,waar nu Kruidvat zit.” En al van jongs af aan waren zijn zusters gek op Ries. Frieda kan hem nog goed voor de geest halen: ,,Het was een verschrikkelijk lief jongetje met krulletjes. Hij had een erg fijn gezicht voor een jongen, voor ons was het echt een levende pop.”

‘Broer Paul sloeg
spijkers door
onze barbies,
Ries deed de coiffure’

Dat Ries anders was dan andere jongens was voor het hele gezin al vroeg duidelijk. Zelfs voor Anneke, de jongste van stel, was dit besef er al zo lang ze zich kan herinneren. Ze gniffelt: ,,Onze broer Paul sloeg spijkers door onze barbies, Ries deed de coiffure.” Evalien begint te lachen, ,,dat weet ik nog wel ja! Broer Paul was zowat het tegenovergestelde van Ries, die klom uit de box zo naar de botters toe!”
,,Ries kon op zondagmiddag ademloos naar ons kijken wanneer we warmwaterkrullers in ons haar zetten”, zegt Frieda. ,,Mooie spullen konden in die tijd ook zomaar verdwijnen. Onze buurvrouw d’r nieuwe ‘Royal Albert’ kopjes bijvoorbeeld. Daar was die vrouw zo trots op, en toen waren ze ineens weg! Dan had Ries, klein als-ie was, die kopjes gewoon in z’n zak gestoken.”
Moeder van Rijn kon er gelukkig om lachen. Marian: ,,Ja, zij was erg makkelijk. Zo waren ook de mooie hakkenschoenen van het buurmeisje een keer verdwenen. Daar hebben we toen met de hele buurt naar gezocht. Een week later bleek dat ze onder het bed van Ries lagen. Dan bracht mijn moeder ze zonder blikken of blozen terug en zei: ‘Hier heb je je schoenen weer, Ries vond ze erg mooi’.”

Ideale zoon
Toen Ries zo’n jaar of veertien jaar oud was, vroeg hij aan zijn oudste zus Vera of er ook mannen waren die van andere mannen hielden. Hij was zeventien toen hij uit de kast kwam, voor zijn moeder. ,,Dat vond hij toen wel erg spannend”, zegt Marian. ,,Maar moeder reageerde op een prachtige manier. Ze bleef volkomen kalm en gaf aan dat ze dat al wist toen hij nog in de wieg lag, en dat ze van hem hield. Precies zoals hij was. En dat was ook echt zo. Ries mocht helemaal zichzelf zijn. Des te meer leek ze wel van hem te genieten.”
Dit bleef ook zo toen hij ouder was en in Amsterdam woonde. ,,Als hij dan op bezoek kwam, zei m’n moeder niks tegen ons, zodat ze hem lekker helemaal even voor zichzelf had. Ries legde haar altijd in de watten en nam ook telkens een bosje bloemen mee. Je kan je voorstellen dat het als moeder heerlijk moet zijn om zo’n zoon te hebben.”
Die onverschrokken en vrijgevochten houding van zijn moeder was in die tijd best bijzonder. En volgens de zussen was hun moeder dan ook een erg sterke vrouw. ,,Ze heeft het lang niet makkelijk gehad”, zegt Frieda. ,,Onze vader stierf erg jong en ma bleef toen over met negen kinderen, waarvan nog vier echte kleintjes. Dat was enorm verdrietig en zwaar. Wat zal onze moeder toch een zorgen hebben gehad.”
Ries daarentegen stond altijd erg lichtvoetig in het leven. Marian: ,,Zijn vrienden in Amsterdam typeerden hem als ‘een sprankelend zieltje zonder zorgen’. Hij leefde altijd in het nu, en met zijn vrolijke karakter kon Ries van elk moment een feestje maken.”

‘Ries hing zijn
geaardheid niet aan
de grote klok,
maar achteraf is
het eigenlijk altijd
wel duidelijk geweest
dat hij homo was’

Dit kunnen Marga Kwakman, Margo Karregat, en Linda Blom beamen. Zij waren Ries z'n beste vriendinnen toen hij opgroeide. Marga: ,,Als Ries er was, was het sowieso leuk. Hij kon iets bijzonders maken van de simpelste dingen. Er zijn zoveel mooie momenten die me altijd bij zullen blijven. Bijvoorbeeld op schoolreis naar Duitsland, waar hij in de bus onverwachts de microfoon pakte, en perfect de karakteristieke stem van Frits de buschauffeur imiteerde: ‘Jullie moeten nog drie kwartiertjes wachten!’”
Margo: ,,We liepen op school een keer samen door de gang, daar wees Ries opeens naar de prijzenkast, waar hij uit gekkigheid een kuip "Crox" Halvarine tussen de prijzen had gezet! Dat smeerden wij bij ons thuis, en hij vond die naam zo grappig, dus die moest in de kast! Of die keer dat we bij Engelse les eindeloos simpele zinnetjes moesten herhalen. ‘Today spring begins...Today spring begins...’ Twee dagen later stond ik met Marga bij de fietsenstalling te wachten op de bel, toen vanuit het niks Ries met dat lange lijf tussen ons insprong en theatraal uitriep: ‘Today spring begins!’ Bleek het die dag ook echt 21 Maart! Typisch Ries, hij was echt een vreugdebrenger. Ik zag hem altijd als een soort moderne minstreel, hij kon iedereen vermaken, blij maken!”
Ries kwam ook vaak bij Margot thuis om te ‘helpen’ garnalenpellen. ,,Daarbij nam ons tempo pittig af, omdat we continu met ons hoofd voorover in de doppenpan hingen van het lachen!” Marga: ,,Ook bij ons thuis zagen wij hem graag komen, altijd gezellig!”
Ries hing zijn geaardheid niet aan de grote klok, maar achteraf is het eigenlijk altijd wel duidelijk geweest dat hij homo was. Toch heeft niemand hem het daar moeilijk mee gemaakt. ,,Waarschijnlijk omdat hij gewoon zo sociaal was”, zegt Margo. ,,Ook met jongens kon hij verschrikkelijk veel lol hebben. In het bijzonder met zijn maten Tom Schilder (Krun), Eric Tol (Sikkes), en Nico Zwarthoed.”
Toch bleef Ries een ‘echte’ vriendin voor Marga en Margo. ,,En trouwens ook voor Yvonne Lautenschutz en Jeannet Keizer”, vult Margo aan. ,,Hij had ook altijd van die bijzondere schoolspulletjes, kekke puntenslijpers, boekjes enzo. En zo'n erg mooi handschrift. Toen we even ouder werden, kon-ie uren met ons tutten, hij hielp met kleding, make-up, en hij werd onze persoonlijke kapper, hij kon toveren met haar!"

Extravagant
Marga lijkt even in gedachten verzonken. ,,Hij had tomeloze humor, en zo’n bijzondere manier van omgang met allerlei mensen. We hebben zo’n mazzel gehad dat we hebben kunnen genieten van zijn extravagante, vrolijke karakter in de jaren naar volwassenheid. Al die lachbuien, dat komt nooit meer terug. Uiteindelijk hebben we hem moeten laten gaan naar zijn ‘nieuwe leven’ in Amsterdam. Jammer genoeg voor altijd.”
Met het knippen en stylen van haar had Ries zijn passie gevonden. Op zijn zestiende vertrok hij naar de grote stad om in kapperszaak Boy te werken in de Reguliersdwarsstraat. ,,Dat was echt een ommekeer voor hem” zegt Linda Blom. ,,In Amsterdam kon hij 100% zichzelf zijn, hij bloeide daar helemaal op.”
Al snel ontdekte Ries ook discotheken als de Roxy en de IT, en daar was hij niet meer weg te slaan. Hij zei altijd dat hij gek was op die ‘heerlijke witte broden’. Daarmee bedoelde hij de naakte mannenbillen die in overvloed te aanschouwen waren in de IT. En uiteraard was iedereen daar ook dol op Ries.”
Ester Conijn-Sier, het jongere nichtje van Ries, trok in die tijd erg veel met haar vrolijke oom op. ,,Hij nam me wel eens mee naar de IT, dat heeft zoveel indruk op me gemaakt toen. Als meisje van zestien wist ik niet wat ik zag. Dan bleef Ries maar herhalen: mondje dicht Ester, mondje dicht! We hebben verschrikkelijk veel lol gehad, we waren samen echt vier handen op een buik.”
Ester is uiteindelijk in de voetsporen van haar oom getreden en werd ook kapper. Tot op de dag van vandaag heeft ze een succesvolle haarsalon aan huis. In haar doen en laten herkennen de zussen en vriendinnen ook veel van Ries terug. ,,Ze heeft dezelfde soort zorgeloze kalmte om haar heen. En die venijnige humor waarmee ze elke situatie tot een klein feestje kan maken”, zegt Marian, ,,het is af en toe echt alsof je Ries voor je hebt.”

‘Onze moeder
noemde hem altijd
‘Jean Paul Coltrui’’

Met z’n spierwitte haar was Ries een bijzondere verschijning, ,,en nog bloedknap ook”, zegt Linda. ,,Als ik langs paspoppen van Mooz loop, zie ik altijd Ries weer even staan.” Het duurde dan ook niet lang of hij werd op straat in Amsterdam gespot als model. Een medewerker van Jean Paul Gaultier sprak hem aan, en binnen de kortste keren reisde hij de hele wereld over om modellenwerk te doen.
,,Met zijn sprankelende persoonlijkheid paste Ries perfect in dat showbizz wereldje”, zegt Marian. ,,Hij kwam opeens op luxe jachten en feestjes met beroemdheden. Ook daar maakte hij een diepe indruk op iedereen. De eerste keer dat hij Madonna ontmoette, zou de popster zelfs een beetje verlegen zijn geworden bij Ries. En met Jean Paul Gaultier kreeg hij een relatie. Of, zoals onze moeder hem altijd noemde: ‘Jean Paul Coltrui’.”
Het leven lachte Ries toe, maar daar kwam veel te vroeg een einde aan. In de jaren 80 deed een duister tijdperk zijn intrede in de Roxy en de IT. Steeds meer bekenden verdwenen van de dansvloer. Op een zeker moment kreeg Ries van een arts te horen dat ook zijn dagen vol vreugde en gezelligheid geteld waren. Hij was ziek en zou het waarschijnlijk niet overleven.
In Volendam kreeg de familie Van Rijn daar niet veel van mee. ,,M’n moeder merkte wel een keer op dat Ries steeds magerder werd”, zegt Anneke. ,,Maar verder wisten wij allemaal van niks.” Frieda zucht: ,,Het is zo moeilijk om te bedenken hoe zwaar het voor hem geweest moet zijn. Hij droeg zijn ziekte als een groot geheim met hem mee. Alleen onze oudste zus Vera wist ervan. Die twee waren al van jongs af aan onafscheidelijk. Ries had haar gevraagd te beloven niks tegen de familie te zeggen. Je kunt je voorstellen dat dit voor haar verschrikkelijk moeilijk moet zijn geweest.”
Het is even stil. ,,Wij hebben haar dat achteraf in al onze onmacht zelfs nog kwalijk genomen, maar het was natuurlijk een onmogelijk positie waarin zij verkeerde.”
Achteraf zien de zussen de kleine details en de stille manier waarop Ries afscheid wilde nemen. ,,Opeens belde hij ons op als we jarig waren”, herinnert Evalien zich. ,,Dat deed hij eigenlijk nooit meer.” Het is een diep gevoel van machteloosheid en medelijden dat de zussen overvalt, wanneer ze eraan denken. ,,Wat hadden we graag de kans gehad om hem nog te laten weten dat we van hem hielden”, zegt Frieda.

Niet tegenhouden
Door een bijzondere speling van het lot kreeg zuster Marian wel onverwacht de mogelijkheid om afscheid van haar broer te nemen. ,,Er was destijds een staking in het openbaar vervoer. Er ging die dag geen enkele bus naar Amsterdam. M’n zus Vera vroeg mij en m’n man Henk of we haar alsjeblieft naar Amsterdam konden brengen. Ze klonk erg paniekerig en wij begrepen niet waarom ze nou zo nodig naar Amsterdam moest. Ze liet iets los over het Prinsengracht-ziekenhuis. Dat riep nog meer vragen bij ons op. Uiteindelijk heeft ze ons toen verteld wat er aan de hand was. Ries was al tijden ziek, het ging erg slecht met hem, en ze moest en zou hem nog een keer zien.”
Henk en Marian brachten Vera naar Amsterdam. ,,Eerst bleven we nog stiekem in de wachtkamer zitten, maar uiteindelijk konden we onszelf niet tegenhouden om naar hem toe te lopen. Het was allemaal erg heftig, maar ik ben verschrikkelijk blij dat ik hem die dag nog gesproken heb en afscheid van hem heb kunnen nemen. Achteraf een klein wonder, want drie dagen later stief hij aan een acute hartstilstand.”
,,Voor iedereen hier aanwezig zal het een volstrekt nieuwe ervaring zijn in een ruimte te verkeren met Ries, terwijl hij niet aan het woord is en er helemaal niets te lachen valt.” Zo begon de toespraak die Evert Santegoeds – de man van Privé/Telegraaf – hield op de begrafenis van Ries. Ries’ nichtje Jessie Mühren (destijds elf jaar) hoopte in een zelfgeschreven gedicht dat er in de hemel ook een IT was, zodat haar ome Ries altijd kon blijven dansen.
Alle zussen zijn het er over eens dat het een prachtig afscheid was. Al maakt dat het gemis niet minder. ,,Gelukkig hebben we verschrikkelijk veel mooie herinneringen. Samen met ons leeft hij op die manier voort.”