Ode aan Leonard Cohen groeit uit tot groots muzikaal avontuur én album

Een Volendams halleluja

Zowel het turbulente leven als het uitgebreide oeuvre van Leonard Cohen kenmerken zich misschien wel het beste door de versmelting van schijnbare tegenstellingen: vreugde en verdriet, romantiek en cynisme, leven en dood. Hoewel zijn melodieën en teksten in eerste instantie misschien droevig aandoen, vinden veel van zijn fans in zijn muziek juist een troostende diepgang en een opbeurend besef van de schoonheid en de waarde van het leven.
Door Leonie Veerman

In 2017 - een jaar na het overlijden van Leonard Cohen - sloegen de vijf leden van de band Vast Countenance de handen ineen met elf gastartiesten uit Volendam, om een eerbetoon te brengen aan het werk van deze bijzondere muzikale dichter. Wat zich daarna ontvouwde, is wellicht het beste te omschrijven als een muzikale odyssee die de levens van uiteenlopende muzikanten in Volendam samenbracht en - gelijk aan het werk van Cohen zelf - zowel in het teken stond van enorme vreugde als intens verdriet.
Het onverwacht grote succes van die eerste avond in de PX in 2017 leidde uiteindelijk tot meerdere theatershows door Nederland en nu ook het verschijnen van een live-album: ‘Cohen Songs & Stories (Live from De Meenthe Steenwijk)’. De albumpresentatie die op 20 november gepland stond, moest vanwege corona helaas worden uitgesteld tot 27 februari 2021. Om toch stil te staan bij de verschijning van het album, blikt de Nivo met enkele van de muzikanten terug op wat zij zelf ‘het meest bijzondere project waaraan ze ooit meegewerkt hebben’ noemen.
Een muzikaal eerbetoon aan een groot artiest is niet bepaald uniek in Volendam. Voordat het coronavirus er een einde aan maakte, waren er elke vrijdag-, zaterdag- of zondagavond wel meerdere podia in Volendam te vinden waarop lokale muzikanten hun eigen uitvoering van een of meerdere bekende nummer(s) ten gehore brachten.
In de afgelopen jaren werden ook steeds vaker speciale avonden opgedragen aan het oeuvre van een bepaalde artiest. Deze zogenaamde 'Tributes to’ bijvoorbeeld Elvis Presley, Pink Floyd of The Rolling Stones werden veelal drukbezocht. Maar niets evenaarde de impact die het eerbetoon aan Leonard Cohen drie jaar geleden maakte op het publiek, die eerste avond in de PX.
„Al bij aanvang was de energie bijna tastbaar in de zaal”, herinnert gitarist Pascal Voorn zich. ,,Het voelde bijna magisch. Er is een enorm grote band nodig om dit ten gehore te brengen, maar de muziek die gespeeld wordt, is zo kwetsbaar, zo klein, dat het enorm intiem voelde in de zaal. Toen we na afloop de lange, staande ovatie in ontvangst namen, werd duidelijk dat we hier echt iets bijzonders hadden neergezet.”

‘Toen we na afloop
de lange, staande ovatie
in ontvangst namen,
werd duidelijk dat
we hier echt iets
bijzonders hadden neergezet’

Liesbeth Zwarthoed, de vrouw van Pascal, knikt instemmend. Samen met haar zus Nelly Zwarthoed verzorgde Liesbeth de achtergrondzangpartijen, die in de muziek van Leonard Cohen een buitengewoon grote rol spelen. Volgens Liesbeth viel tijdens die eerste show alles op zijn plek.
„De voorbereidingen namen ruim een half jaar in beslag, maar tijdens de repetities waren we als band eigenlijk nooit helemaal compleet. En dan sta je natuurlijk onder felle TL lampen met elkaar af te stemmen, iedereen is dan nog bezig met het technische aspect van je vak: het laten inslijten van alle partijen. Pas bij die eerste show, toen we helemaal compleet waren voor het publiek, kwam het gevoel en de emotie erbij. En dan gebeurt er echt wat in de zaal. Van begin tot eind was er een energie en stroming voelbaar op het podium. Iets dat ik in al mijn jaren als zangeres nog niet eerder zo intens heb meegemaakt. Ik zei toen meteen, dit moeten we nog een keer doen, maar dat het uiteindelijk zo groot zou worden, had ik achteraf nooit kunnen bedenken.”
Er gebeurde niet alleen iets op het podium, in de zaal was het muisstil en waren mensen diep in vervoering. ,,Er zaten zelfs mensen te huilen in de zaal”, zegt Jaap Veerman (Corn), een van de gastzangers.
Het gevoel en de emotie waar Liesbeth het over heeft, speelt volgens veel van de muzikanten een belangrijke rol in de muziek van Leonard Cohen. ,,Zijn muziek is eigenlijk lastig te plaatsen binnen de popmuziek en misschien wel een uniek genre op zichzelf”, zegt Johan Molenaar, de lead zanger van Vast Countenance, en tevens de trekker van het Leonard Cohen project. „Leonard Cohen was van oorsprong eigenlijk een schrijver en dichter, die pas later besloot ook liedjes te gaan schrijven en muziek te maken. Dat hoor je echt terug, zijn teksten zijn vaak erg sterk en verhalend. De melodieën vergroten het effect van zijn woorden op een indringende manier. Dat maakt dat zijn muziek echt bij je binnenkomt.”

Religieuze ervaring
Pascal Voorn vult aan dat Leonard Cohen de grote thema’s van het leven niet vermijdt. „Er zijn maar weinig muzikanten die met hun muziek en teksten zo goed de essentie van het leven weten te raken. Omdat Leonard Cohen ook veel Bijbelse referenties maakt voelt het soms bijna als een soort religieuze ervaring als je naar zijn muziek luistert. Johan en ik hebben hem meerdere keren live gezien, en dat zijn ervaringen die je echt bij blijven.”
Het was Bianca Vos, coördinator bij de PX, die op het idee kwam om een eerbetoon voor de in 2016 overleden Leonard Cohen te organiseren in Volendam. Daarvoor benaderde ze de leden van Vast Countenance. Johan: „Waarschijnlijk omdat wij al geregeld nummers van Leonard Cohen speelden. Daarnaast suggereerde ze om verschillende gastartiesten uit te nodigen, zodat het een veelzijdige avond zou worden. Samen zijn we dus op zoek gegaan naar muzikanten die dat speciale gevoel van Leonard Cohen volgens ons goed over zouden kunnen brengen. En wat ben ik achteraf blij met onze keuzes, want met de toevoeging van onder andere de stemmen van Jaap Veerman Corn, Nick Schilder, Sandrine Stroek en bij de eerste shows Frank Bond, hebben we een sprankelend avondvullend programma kunnen opbouwen, dat op geen moment verveelt.”
De echte Leonard Cohen-liefhebbers Johan Molenaar en Pascal Voorn grepen de kans om een eerbetoon aan een van hun grote helden te maken, met twee handen aan. Nancy Guyt, de zangeres van Vast Countenance, was in eerste instantie minder enthousiast. „Ik moet eerlijk zeggen dat ik er aanvankelijk niet zoveel zin in had.”, zegt Nancy. „Ik zat destijds in een moeilijke periode en twijfelde aan de animo voor een hele avond Cohen muziek. Dat had ik overigens goed mis. Ik kende zelf niet veel van Cohen. Maar in de oefenruimte raakte ik al snel betoverd. De teksten, arrangementen, verhalen, prachtige koortjes en diversiteit door verschillende zangers en zangeressen vormen een magisch geheel. Ik voel de intensiteit van de nummers in mijn hele lichaam. Om dit met deze band neer te zetten was echt een cadeautje.”

‘In die periode,
waarin ik verschrikkelijk
in de put zat, denk ik
dat zijn muziek zelfs
een helende werking
op mij had’

Zanger Jaap Veerman, met zijn 64 jaar de nestor van de groep, heeft ook een bijzondere band met de muziek Leonard Cohen. „Ik luisterde vroeger veel naar de eerste twee cd’s die hij uitbracht”, vertelt Jaap. „Zijn liedjes zijn ook goed na te spelen op de gitaar, dus ik genoot er ook van om het te coveren. Het is magische muziek, die erg op je gevoel inspeelt. In de jaren zeventig en tachtig kwam er echter zoveel goede muziek uit dat ik hem na verloop van tijd een beetje uit het oog ben verloren. Pas jaren later wees mijn zoon me eens op een van zijn latere albums, waarop Cohen met een veel zwaardere stem zong. Ik ben toen opnieuw in zijn muziek gedoken en verbaasde me erover hoe mooi het eigenlijk weer was.”
Jaap geeft aan dat veel mensen de muziek van Leonard Cohen te somber vinden. „Dat is het misschien wel een beetje”, geeft hij toe, „maar juist in zijn oprechte weerspiegeling van zowel vreugde als verdriet schuilt ook een enorm troostende werking.”
Toen Jaap zijn zoon Lennart verloor bij de nieuwjaarsbrand keerde hij zich ook vaak tot de muziek van Leonard Cohen. „In die periode, waarin ik verschrikkelijk in de put zat, heeft dat me erg geholpen, ik denk dat zijn muziek zelfs een helende werking op mij had. Toen ik na verloop van tijd weer begon met optreden, heb ik ook altijd een of twee nummers van Leonard Cohen in mijn repertoire gehad.”
Jaap vermoedt dat dit ook de reden was waarom Johan en Bianca hem benaderden om mee te werken aan dit project. „En daar ben ik hen erg dankbaar voor, want het is echt een eer geweest om dit te mogen ervaren. Het is ongekend dat er zoveel bijzondere muzikanten bij elkaar gevonden kunnen worden op dit dorp en ik heb enorm veel waardering voor al het talent in de groep. Het zijn echt stuk voor stuk virtuozen. Wat zo’n jonge meid als Sandrine daar bijvoorbeeld neerzet op het podium, is ongekend, en ik heb zo intens genoten van de samenzang van Liesbeth en Nelly.”

Aarzelend
Jaap vertelt dat de groep bij de eerste twee optredens nog werd versterkt door een van zijn generatiegenoten, de saxofonist Jan van den Hogen. Toen Jan kort daarna onverwacht overleed aan een hartinfarct, was dat een enorme klap voor Jaap. „Hij was naast mij de enige oudere in de groep, en ik trok dan ook veel met hem op. In die periode hadden we in de groep net besloten dat we het land in zouden gaan met de show. En hoewel ik daar als zestiger eerst nog een beetje aarzelend tegenaan keek, trok Jan me resoluut over de streep. ‘Wij kunnen dat makkelijk’, riep hij dan. Hij stuurde me ook geregeld WhatsApp-berichtjes waarin hij hamerde op hoe bijzonder hij het vond dat we dit nog mochten mee maken, op onze leeftijd het theater in. Helaas heeft hij het niet meer mee mogen maken. Gelukkig werd ik erg goed opgevangen in de groep en heb ik me nooit een buitenstaander hoeven voelen.”
Jan van den Hogen was niet de enige grote afwezige op het podium. Cor Schilder ‘Pan’, de Vast Countenance drummer die in 2014 met zijn vriendin Neeltje Tol omkwam bij de MH17 ramp, werd in dit muzikale avontuur intens gemist door zijn bandleden en hechte vrienden. „We hebben verschrikkelijk veel meegemaakt met Vast Countenance”, vertelt Nancy. „Dat we nu zoiets moois mochten meemaken met zijn allen, was erg bijzonder. Het voelde ook echt alsof Cor, die zelf ook groot fan was van Leonard Cohen, er al die tijd bij was.” Dit gevoel wordt beaamd door Liesbeth: „Als we op het podium stonden, voelde het alsof de band weer helemaal compleet was. Al denk ik dat het met name voor Johan soms niet makkelijk moet zijn geweest. Ik weet hoe graag Johan deze ervaring met Cor had willen delen, maar Johan mag enorm trots op zichzelf zijn. Ik geloof er overigens ook heilig in dat Cor ons van boven af geholpen heeft, en eraan bijgedragen heeft dat het zo’n groot succes werd.

Nieuw leven
In de woorden van Leonard Cohen zelf, was het avontuur van de muzikanten rond zijn eerbetoon misschien het beste te omschrijven als een ‘cold and broken hallelujah’. Ondanks het enorme verdriet dat de bandleden met zich meedroegen, wisten zij enorm veel mensen te raken met de bijzondere shows die zij neerzetten. In de tussentijd ontstonden er ook nieuwe hechte vriendschappen en werd er zelfs nieuw leven verwelkomt. Pascal: „Ik ontmoette Liesbeth al eerder in het Volendamse muziekwereldje, maar in de afgelopen drie jaar zijn wij echt zoveel dichter naar elkaar gegroeid. Die eerste paar optredens stond Liesbeth hoogzwanger op het podium, en inmiddels vormen we een prachtig gezin.”
Al bij de eerste optredens in de PX was er een bijzondere rol weggelegd voor Marcel Buijs, die tussen de liedjes door een gedicht voordroeg en bijzondere verhalen en anekdotes deelde over Leonard Cohen. „Achteraf een gouden zet”, aldus Nancy en Johan. „Het was misschien een gewaagd idee”. Zegt Nancy, „maar het gaf de avond aangename momentjes van vermaak tussen alle muziek door.” Johan benadrukt dat deze rol Marcel op zijn lijf geschreven is: „Het is een innemende persoonlijkheid en hij kan prachtig vertellen. Bovendien wisten we ook dat hij een groot fan is van zowel Leonard Cohens muziek als zijn dichtbundels.” Ook Liesbeth, Pascal en Jaap benadrukken de toegevoegde waarde die Marcel leverde als verteller. „Die jongen is fenomenaal”, besluit Liesbeth. „Elke keer hing het publiek weer aan zijn lippen.”

‘Elke keer hing
het publiek weer
aan Marcels lippen’

Marcel voelde zich vereerd om mee te mogen werken aan dit bijzondere project. „Leonard Cohen is veel ondeugender dan veel mensen denken”, zegt Marcel, „en het was me een waar genoegen om mensen te mogen wijzen op de humor die vaak in zijn serieuze teksten verscholen ligt. Neem bijvoorbeeld het lied ‘Tower of Song, waarin hij zingt: ‘I said to Hank Williams, how lonely does it get? Hank Williams hasn't answered yet’. Het zijn geen frivole teksten, maar ze bezitten wel een sprankelende geestigheid.”
In de theaters werd Marcels rol groter, en misschien zelfs wel de belangrijkste schakel in het geheel. „In de PX bestond onze show eigenlijk uit een aantal losse nummers en wat random verhalen tussendoor”, zegt Johan. „In het theater moest de verteller de rode draad vormen, en er een goed lopend geheel van maken.” Marcel lacht. „Toen ik die opdracht kreeg, was ik in eerste instantie wel erg onzeker. Ik kan toch geen theatervoorstelling schrijven? Maar gelukkig hebben Johan en Pascal me er erg goed bij geholpen. We hebben samen de biografie van Leonard Cohen gelezen en de mooiste anekdotes en verhalen uitgekozen.”
Naast de aangepaste rol van de verteller was er ook voor de muzikanten zelf nog veel werk aan de winkel om een echte theatershow neer te zetten. „Daarbij hebben we enorm veel hulp gehad van Jan Dulles, Jaap de Witte en Jack Dekker”, zegt Johan. „Met name Jaap de Witte heeft ons van begin tot einde bijgestaan en daarbij zelfs de rol van regisseur gepakt.” Alle muzikanten spreken vol lof over deze inbreng van Jaap de Witte. „Hij heeft elk van ons persoonlijk begeleid en enorm geholpen”, vertelt Liesbeth. Pascal knikt: „Met zijn kennis en kunde wist hij precies hoe hij het beste uit ons kon halen. Ik geloof echt dat hij er voor een groot deel voor gezorgd heeft dat de theatershow uiteindelijk zo succesvol is geworden.”

Pluim
Nancy, Marcel Jaap, Pascal en Liesbeth wijzen ook stuk voor stuk op het inspirerende leiderschap van Johan. „Zonder de vasthoudendheid en het doorzettingsvermogen van Johan was het waarschijnlijk nooit zover gekomen”, aldus Jaap Veerman. „Hij verdient zeker een pluim. Ik heb zelden iemand op zo’n kalme manier zo’n grote groep zien managen. Dat heeft er zeker aan bijgedragen dat de sfeer in de groep zo fijn en warm was. Dat zal me altijd bijblijven en heeft me erg veel goeds gedaan.”
Liesbeth wijst ook op de enorme bijdrage van Peter Steur, de toetsenist van de band. „Toen we het theater ingingen, moest er enorm veel geregeld worden. Je maakt dan niet alleen meer muziek, maar opeens moeten er ook allemaal afspraken worden gemaakt, zestien mensen en hun instrumenten moeten worden vervoerd en dan nog eten ook, er moeten zaken geregeld worden bij Buma Stemra en er komen allemaal financiële zaken bij die geregeld moeten worden. Johan, Pascal en Peter zijn in zekere zin een klein productiebedrijfje geworden en hebben alles vlekkeloos opgetuigd. En dat allemaal natuurlijk op vrijwillige basis naast hun vaste baan, daar heb ik diep respect voor.”
Voor het verschijnen van het live-album ontvingen de bandleden hulp uit een andere muzikale hoek. Omdat Pascal de theatershow zelf ook graag een keertje wilde terugluisteren, vroeg hij aan hun geluidsman Jordy Tuip om eens wat opnames te maken. „In eerste instantie puur voor persoonlijk gebruik”, zegt Pascal. „Maar toen Jordy ons later zijn opnames liet horen stonden Johan en ik versteld van de kwaliteit.” Op dat moment toen begon bij ons het idee van een live-album te ontstaan.
„De kale opnames waren natuurlijk nog niet perfect”, vertelt Johan. „Dus zochten we een producer die deze voor ons kon bijschaven. Deze vonden we uiteindelijk in Jan de Witte, en samen met hem hebben we van de drieëntwintig nummers de twaalf beste geselecteerd. Voor Jan was het nog best een flinke klus om de achtergronden van alle sporen schoon te maken en een goede live sound te krijgen. Maar dat is hem uiteindelijk erg goed gelukt. Het is fantastisch dat we op deze manier in staat zijn om juist in deze rare tijden van corona, waarin optredens helaas uitgesloten zijn, toch iets van ons te kunnen laten horen.”

‘Met dit project
leek het echt alsof
de juiste mensen op
een bepaalde manier
op het juiste moment
bij elkaar kwamen’

„Het album voelt echt als een bekroning op een fantastische periode”, zegt Pascal. „Ik kan met zekerheid zeggen dat we er allemaal enorm trots op zijn.” Liesbeth vult hem aan: „Ik ben ook ontzettend dankbaar voor alle ervaringen die de muzikanten de afgelopen drie jaar samen met elkaar hebben doorgemaakt. „Soms heb je dat alles op zijn plek valt. Met dit project leek het echt alsof de juiste mensen op een bepaalde manier op het juiste moment bij elkaar kwamen. Om samen met zoveel talentvolle mensen zoiets moois te hebben mogen neerzetten, en daarmee zoveel mensen hebben mogen raken, dat zal me altijd bij blijven.”

I’m your Fan
Een doodstille zaal, huilende mensen en lange, staande ovaties. De reacties uit het publiek op het Leonard Cohen eerbetoon van Vast Countenance & Friends waren overweldigend. Er waren veel mensen die er niet genoeg van konden krijgen en de show meerdere malen bezochten.
Toen Irene Sier in het publiek van de eerste show in de PX zat, was ze eigenlijk nog niet zo bekend met Leonard Cohen. „Ik had niet verwacht dat het zo bijzonder zou zijn”, zegt Irene. „Maar het was prachtige muziek. Het optreden was erg professioneel opgezet en had een mooie entourage met een diapresentatie op de achtergrond. Niet te vergelijken met de normale optredens die je in de PX gewend bent.”
Toen Irene later hoorde dat de show met behulp van Jaap de Witte werd uitgewerkt tot een theatervoorstelling besloot ze in Hoorn nog een keer heen te gaan. Irene: „Later gingen mijn vriendinnen ook gezamenlijk een keer naar een van de theatervoorstellingen dus ik was gewoon weer van de partij. In totaal ben ik dus drie keer geweest en ik heb er elke keer van genoten. Het leek net alsof er een grote vriendengroep op het podium stond, het plezier spatte er echt vanaf. Als toeschouwer was dat prachtig om te zien. De avond zat vol met mooie momenten, ook de nummers die Nick Schilder zong vond ik erg bijzonder. En Marcel Buijs was fantastisch als verteller, hij nam je als luisteraar echt helemaal mee in het verhaal.”
Irene’s moeder, Aaf Sier, (van de Parel) bezocht de show maar liefst vier keer. Aaf: „De eerste keer in de PX, later een keer in Purmerend en twee keer in Hoorn. En in november zou ik samen met Irene ook weer naar de albumpresentatie gaan, maar die show is nu helaas uitgesteld tot februari. Ik kijk wel uit naar het album, daar kan ik tot die tijd dan mooi alvast naar luisteren.”
Volgens Aaf blijft de show haar iedere keer weer verassen. „Het lijkt ook alsof ze steeds beter worden. Het is zo’n prachtige ervaring, het is net alsof je in een musical bent beland.” Aaf vertelt dat ze die eerste keer eigenlijk nog twijfelde of ze wel heen zou gaan. „Mijn man had er zelfs helemaal niet zo’n zin in. We dachten dat het erg somber zou zijn, zo’n Leonard Cohen show, maar niets was minder waar. Ieder nummer heb je weer een andere zanger of zangeres, en omdat je ook heel veel samenzang hebt is het een erg sprankelend geheel. Die eerste keer in de PX was het publiek al enorm onder de indruk. Beneden bij de wc’s spraken mensen elkaar tijdens de pauze vol enthousiasme aan over hoe indrukwekkend ze het vonden. Veel van hen zijn uiteindelijk ook meerdere keren geweest. Zo’n show als deze gaat nooit vervelen.”

Cohen Songs & Stories
Succesvolle Leonard Cohen theatershow nu ook verkrijgbaar als live-album
Op vrijdag 20 november verschijnt het nieuwe live album Cohen Songs & Stories (Live from De Meenthe Steenwijk). Een bijzonder document met een verzameling van de beste liedjes en verhalen uit de succesvolle Cohen theatershows van Vast Countenance & Friends.
Het album is vanaf 20 november beschikbaar maar nu al te bestellen via onderstaande link.
http://www.vastcountenance.nl/23/reserveer_nieuwe_album/
Een ideaal cadeau voor de feestdagen, of om zelf van te genieten met een goed glas wijn tijdens deze donkere avonden nu uitgaan nog even geen optie is.
Vanwege de coronamaatregelen is de feestelijke albumpresentatie die 20 november gepland stond in de PX zou uitgesteld. De nieuwe datum voor de albumpresentatie is 27 februari 2021. Mensen die hier al een kaartje voor hebben gekocht kunnen het album vanaf 20 november ophalen bij het loket van de PX Volendam na vertoon van hun ticket.
Inmiddels is de eerste single van het album, ‘Tonight will be Fine’, al te beluisteren op YouTube.

Foto: Johan Molenaar (zang/bas), Anne Veerman (viool/zang), Diana Kwakman (saxofoon), Dirk Hoogland (gitaar), Jaap ‘Corn’ Veerman (zang), Jack Tuijp (gitaar), Liesbeth Zwarthoed (zang), Marcel Buijs (spreker), Nancy Guijt (zang), Nelly Zwarthoed (zang), Nick Schilder (zang), Pascal Voorn (gitaar), Patricia Sombroek (trompet), Peter Steur (piano/hammond), Ramon Tol (drums), Sandrine Snoek (zang). Photo by M&J.