‘Goud, een schat aan uitblinkers’ boek vol prachtige portretten in woord en beeld

Inspirerend eerbetoon aan en kunstwerk van onze topsporters

Vanavond wordt in de PX tijdens de open boekpresentatie het eerste exemplaar overhandigd aan Jaap Braan, oud-voetballer van FC Volendam en broer van Carla Braan, die Edam-Volendam en Nederland in 1976 op de Olympische Spelen als veertienjarige turnster vertegenwoordigde.
De ogen van Michel Veerman glinsteren als hij de verhalen oplepelt van de ontmoetingen tussen Marco Bakker, hijzelf en de sporters. Het resulteerde in nooit gedachte ervaringen.

Insteek
Michel: ,,Dit traject was mooier dan met Brijkey Beat. De insteek was dezelfde, met dat verschil dat het bij de sporters telkens meteen ‘ja’ was op onze vraag, een foto was oké en de topsporters waren allemaal voor de tijd aanwezig. Ik was er steeds een kwartier voor aanvang, om te kijken of het qua locatie nog zo was als toen ik het had bekeken. Neem handbalinternational Debbie Bont. Met haar deden we de eerste shoot en zij was er een half uur van tevoren. ‘Dit zijn topsporters’, zei ik tegen Marco. Die hebben discipline.”
,,En niks was te gek. Het toppunt was Marco Beers. We hadden allerlei shoots gedaan en met hem wilden we iets aparts. Het was klotenweer, regende hard. Hij is een voorbeeld van tot het uiterste en nog verder gaan. Dus wilden we hem in de sloot. ‘Nou, da’s goed’, zei hij. Stonden we aan de weg, trok hij zijn broek en schoenen uit, trok laarzen aan en stapte zo de sloot in. Hij was wel wat gewend in de tijd van de Duitse Bundesliga. Met de muzikanten was dat regelmatig anders.” Marco: ,,Muzikanten houden toch ook rekening met imago.”
Michel: ,,En de sporters hebben toch weer andere uitspraken. Zoals dammer Paul Sier.” Marco: ,,Dat was een mooie: ‘Om te winnen, moet je durven verliezen’.” Michel: ,,En hij legde ook uit waarom. Dat is heel sterk.”
,,Telkens stelden we onder meer de vraag ‘wat is topsport?’ Debbie antwoordde meteen met ‘dat is de beste versie van jezelf creëren’. Heel mooi. En hebben we dan de beste versie van Debbie Bont gezien? ‘Nog niet, het kan nog zeven, acht procent beter.’ Dat vond ik zo knap. Weten wat je kan, waar het nog naar toe moet. Bescheiden maar wel zelfbewust.”

‘‘Waarom ik?’,
vroeg Gerrie Mühren ons.
‘Jij bent de belichaming
van topsport’, zei ik’

Zo werden de mannen verrast door de openhartigheid, in woord en beeld. ,,Tuurlijk merkte je dat de jonge sporters nog een bepaalde weg af moeten leggen om tot bepaalde uitspraken te komen.” Marco: ,,De anderen hebben natuurlijk ook meer levenservaring. Maar juist die balans tussen oud en jong is heel mooi. Het is leuk om te horen hoe iemand ergens tegenaan kijkt aan het begin van zijn of haar carrière. Als het gaat om bijvoorbeeld verwachtingen. En hoe iemand na zijn carrière op dingen terugkijkt. Dat maakt het zo’n interessant boek. Het is veel meer dan alleen portretten van mensen.”
Michel: ,,Met Gerrie Mühren was het natuurlijk erg bijzonder. Op dat moment waren we nog bezig met Brijkey Beat en zei ik tegen Marco: is dit het dan, dit ene trucje? Als we nog iets zouden doen, moest het iets met sport worden. Schreven we een paar namen op, waaronder die van Gerrit. Toen werd hij ziek. Ik zocht contact met broer Jan en we vertelden hem over ons idee.”
,,Gerrie gaf Jan aan dat het goed was, ondertussen had Marco ook contact met hem. We konden komen. En zo zaten we daar, een paar weken voor zijn dood. Vanaf het moment dat we binnenkwamen, dat staat me nog zo helder voor de geest.” Marco: ,,Hij was heel fragiel.” Michel: ,,‘Waarom ik?’, vroeg Gerrie ons. ‘Jij bent de belichaming van topsport’, zei ik. Voor de foto vroegen we of hij nog een oud shirt had van Ajax. Vroeg hij zijn vrouw Grietje om boven te kijken. Zag ik dat oude shirt de jaren ‘70. Vroeg Marco of hij het misschien aan wilde trekken.”
Het gegeven dat de zieke Gerrie kort daarop zou overlijden, geeft het beeld en het gesprek een nog diepere laag. Michel: ,,Ik heb de gesprekken van Gerrie’s interview wel zes keer teruggeluisterd. Ik hou van Ajax en hij is de man die nooit van Real Madrid verloor, niet met Ajax en niet met Sevilla. En dan waren wij de laatste die iets mochten vastleggen van hem, héél bijzonder.”

Nonchalanter
Bakker en Veerman beleefden een heuse ontdekkingsreis, langs dat wat topsport typeert, maar ook zo verrassend maakt. ,,Uiteraard hadden we de vraag ‘wat is winnen of verliezen’, over vals spelen of doping. Af en toe keken we hoe ver we konden gaan met de vragen. Marco is wat nonchalanter en zo vulden we elkaar goed aan”, glimlacht Michel.
,,We merkten al snel dat we het boek wilden opdragen aan de enkele jaren geleden overleden Carla Braan. We kwamen echter moeilijk bij haar collega-turnsters van toen.” Marco: ,,Uiteindelijk kwam ik via een fotograaf bij een van hen terecht. Via haar kwamen we bij Joke Kos thuis. Dat was ook weer heel bijzonder.”
Michel: ,,Ik vroeg of ze nog iets had van toen. Zaten wij daar aan de koffie, moest zij even zoeken op de zolder, maar dat was de moeite waard. Kwam ze met de koffertas van het Olympisch team van toen, met ‘Nederland’ er op en stickers van Montreal. Het was een soort van tijdscapsule. Kwam er een jasje uit, een herinneringsmedaille, een boekje van de Spelen. Die tas was lang niet open geweest.”
,,De foto’s daarvan kon ik ook aan Jaap, de broer van Carla, laten zien. We merkten vervolgens wat in de afgelopen twee jaar tijdens onze ontmoetingen wel vaker voorkwam. De erkenning was hier niet voor iedereen of ieders prestatie. Jaap gaf aan dat ze destijds ook niets hebben gezien van de Spelen op tv, er hing geen vlag uit of spandoeken bij terugkeer, men ging snel weer over tot de orde van de dag. Nu heeft hij daar moeite mee, dat dat destijds zo ging. Nu had hij met terugwerkende kracht naar die Spelen in Canada gewild, om zijn zus daar te zien, op het grootste evenement op aarde. Hij had het willen meemaken.”
,,We vroegen ook aan de sporters hoe belangrijk een medaille is? Die blijkt bij een aantal toch liggen te verstoffen, heeft niet de waarde die wij als buitenstaander denken dat het heeft. Of wat heeft topsport hen heeft gebracht? Zoals de schoonvader van Marco, voormalig turner Theo Bos. Die werd negen keer Nederlands kampioen, ergens in de prehistorie van het sportlandschap. ‘De liefde’, antwoordde hij. Hij ontmoette zijn vrouw dankzij de sport.”
Marco: ,,We zijn begonnen met Gerrie Mühren en hebben Theo ook eerder gefotografeerd, omdat ook hij ziek was. Zoals ik Wim Ruska al in mijn archief had zitten. Twee jaar geleden zijn we echt begonnen met die hele rits van andere sporters. En daar waar we bij Brijkey Beat echt een verdeling hadden van ‘ik maak de foto en Michel de tekst’, gingen we nu steeds samen op pad.”

‘Alex ging daar staan
in de vriescel van Mooijer,
in zwembroek,
met -26 graden’

Michel: ,,Dit was ook een leuker traject. Van tevoren hebben we de locaties onderzocht. Dan was ik wel eens superenthousiast en dan wees Marco me er weer op dat de fotografie dit keer zwart-wit zou worden.” Marco: ,,Daarom hebben we dit keer ook meer naar grafische elementen gekeken.”
Marco vertelt over de tak die hij op de weg zag liggen en meteen zijn auto parkeerde. ,,Die had ik nodig voor bij de foto van Kees en Wim ‘pier’ Tol.” Michel lacht: ,,Er is over veel details nagedacht. Zoals de foto van Wim Jonk op bladzijde 14 staat, het nummer van Johan Cruijff. En de oud-zaalvoetballers Nico Runderkamp, Dick Kes en Hans de Vries in BodyResults zijn gefotografeerd bij een stuk Seinpaal-vloer dat daar als wanddecor dienst doet.”
,,Is topsport gezond? Dat hebben we ze ook voorgelegd. Het vergt heel van je, sommigen hebben er een prijs voor betaald. Maar daar staat ook veel tegenover”, zegt Marco. ,,Dankzij taekwondo raakte er aan het lichaam van Jan Smit ook veel kapot. ‘Maar ik ben wereldkampioen, voor altijd’, zei hij. Dat bedoelde hij niet hautain. Maar die titel draagt hij wel mee. Jan is echt een zen-meester, net als Gerrie Stolp. Fantastisch om met die man te praten. Dat zie je ook aan de foto. En die man blijft zich maar ontwikkelen.”
Alle sporten komen voorbij ,,Ook een rugbyer, waterpoloërs, vrouwenvoetbalster Kelly Zeeman die vertelt over hoe het verschil oorspronkelijk was tussen de Ajax-vrouwen en -mannen. En het gaat ook over gemiste kansen. Zoals Nico Admiraal, handballer van de succesvolle generatie. Die tests deed om basketbalprof te worden.”
,,Of die foto van ijszwemmer Alex Schilder in de vriescel bij Mooijer. Ik had een korte broek aan, kwam binnen, maar liep er meteen uit”, rilt Michel nog. ,,Alex ging daar in zwembroek staan. met -26(!) graden.”
,,En verschillen die je merkt tijdens het praten, was bijvoorbeeld dat het in Volendam meer gaat om winnen, buiten Volendam moet het ook leuk zijn.” Meerdere uitvoeringen van medailles zijn gefotografeerd, zoals die van Wim Ruska, Gerrie Mühren en de in Edam woonachtige Wieke Hoogzaad, uitgeroepen tot Sportvrouw van het Jaar in Denemarken en twee keer als triatlete naar de Olympische Spelen uitgezonden.
Klaas Buijs van Gold Ontwerp deed de opmaak van het prachtige boek, dat eigenlijk een expositie verdient.