Cursus ‘In Veilige Handen’ biedt sportverenigingen uitleg en tips

Meldplicht moet grensoverschrijdend gedrag in sportwereld tegengaan

Gelijk na de start wist de spreker, sportspecialist Cathelijne Koenen, de aandacht van alle aanwezigen in de zaal te trekken met een reeks schokkende cijfers: „Wisten jullie dat 1 op de 8 volwassenen in het verleden te maken heeft gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag in de sport?” Even kijkt Cathelijne de doodstille zaal in en dan vervolgt ze: „4% maakte ernstige vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag mee.”
Deze cijfers komen uit het onderzoek naar seksueel grensoverschrijdend gedrag in de sport dat commissie de Vries in 2017 publiceerde. Daarin werden verschillende volwassenen gevraagd naar hun ervaringen als jeugdige sporter.
Zelf kan Cathelijne helaas ook beamen dat het een groot probleem is binnen sportverenigingen. „En het blijft niet alleen bij seksueel grensoverschrijdend gedrag”, zegt ze, „denk ook aan zaken als pesten, agressie, discriminatie en de overmatige bemoeienis van ouders.”

‘1 op de 8 volwassenen
heeft in het verleden
te maken gehad
met seksueel
overschrijdend gedrag’

Als geen ander weet Cathelijne hoe je binnen een sportvereniging het beste met dit soort lastige kwesties omgaat. De Amsterdamse sportspecialist brengt al jaren advies uit op het gebied van grensoverschrijdend gedrag in de sportwereld. Daarnaast heeft ze ervaring als trainer en is ze opgeleid als Vertrouwens-contactpersoon in de sport.
„Het allerbelangrijkste is dat je grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar maakt”, zegt ze nog voordat de cursus goed en wel van start is gegaan. De rest van de avond blijft ze daar nog meerdere malen op hameren: „Spreek elkaar erop aan, hoe lastig dat soms ook is.”
Juist omdat gevallen van grensoverschrijdend gedrag niet altijd worden uitgesproken en aangepakt, hebben verschillende vormen misbruik vaak jarenlang plaats kunnen vinden in de sportwereld. Pas sinds kort is er meer aandacht voor en vindt er volop bewustwording plaats. Daarvoor wijst Cathelijne naar de grote zedenzaak in 2010 rondom Robert M., die op verschillende kinderdagverblijven in Amsterdam kinderen misbruikte. „Sindsdien is ook de sportwereld flink wakker geschud, en is men meer alert, met name op het gebied van seksueel overschrijdend gedrag.”
Dat seksueel overschrijdend gedrag nog altijd een bijzonder lastig onderwerp is, blijkt ook uit een van de veelzeggende video’s die worden getoond tijdens de cursus. We zien een volwassen mannelijke volleybalcoach die te pas en te onpas een hand op de schouders van de tienermeisjes uit zijn team legt. Wanneer hen wordt gevraagd wat ze hier van vinden, geven alle meisjes net een iets ander antwoord. De een heeft er geen enkel probleem mee, de ander vind het soms wel irritant en een enkeling vind het echt niet fijn of lastig. „Het geeft duidelijk weer hoe lastig het is om een duidelijke grens te trekken op dit gebied”, zegt Cathelijne. „Kijk in zo’n situatie altijd naar de intentie achter de handeling, en ga na of deze handeling echt noodzakelijk is voor de uitoefening van de sport.”
Ook overmatige handtastelijkheid zou al voldoende reden zijn om iemand hierop aan te spreken. „In veel gevallen begint seksueel overschrijdend gedrag tamelijk onschuldig”, vertelt Cathelijne, „maar in specifieke situaties kan het na verloop van tijd enorm uit de hand lopen. Juist door tijdig het gesprek aan te gaan kun je dit voorkomen.”
Telkens weer benadrukt Cathelijne hoe belangrijk het is om grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar te maken, hoe lastig dat soms ook is. Cathelijne: „Het komt vaak voor dat de beschuldigde een graag gezien, populair persoon is binnen de vereniging met een suikeroom/tante imago. Dan heeft een bestuur er vaak moeite mee om de situatie aan te pakken, met name als het om seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat.”

‘Iemand aanspreken
op gedrag is lastig:
het komt vaak voor
dat de beschuldigde
een graag gezien,
populair persoon is
binnen de vereniging is’

„Wat je ook vaak ziet is dat een club snel afscheid van een coach of trainer neemt wanneer er sprake is van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. De vereniging doet er dan geen melding van omdat ze de situatie liever vergeten, of bang zijn voor negatieve publiciteit. Zo komt het helaas regelmatig voor dat een vrijwilliger jarenlang en bij verschillende clubs zijn gang kan gaan voordat er aan de bel wordt getrokken. Dit zag je bijvoorbeeld ook bij Robert M.”
Om te voorkomen dat je iemand met een geschiedenis van grensoverschrijdend gedrag aanneemt binnen de vereniging adviseert Cathelijne om altijd referenties van de vorige clubs en een VOG-verklaring te vragen.
Bestuurders en begeleiders van sportverenigingen zijn al enkele tijd verplicht om vermoedens van seksuele intimidatie te melden aan hun sportbond of het Centrum Veilige Sport. Per 1 januari 2020 geldt deze meldplicht voor grensoverschrijdend gedrag ook voor alle leden van sportverenigingen. Als blijkt dat een melding terecht is wordt deze geregistreerd in een landelijk systeem. Naast het melden van een incident blijft de bestuurder uiteraard verantwoordelijk voor het correct afhandelen van het incident.
Voor vragen of meer informatie over deze meldplicht kun je terecht op:
https://centrumveiligesport.nl/

Geslaagde cursusavond, voor herhaling vatbaar
Waar de vertegenwoordigers van verschillende sportverenigingen voor aanvang van de cursus nog schichtig elk een eigen plekje in de zaal zochten, met daarbij de gebruikelijke kliekvorming onder de leden van dezelfde verenigingen, kwamen er tijdens de avond interessante gesprekken op gang. Na afloop bleven veel van de aanwezigen zelfs nog even hangen om hun ervaringen te delen met mensen van andere verenigingen.
Met name het tweede, interactieve, deel van de cursus wist een mooie wisselwerking op gang te brengen tussen de cursisten uit uiteenlopende disciplines. Vanuit de zaal werden drie onderwerpen aangedragen waarover in drie kleinere groepjes gebrainstormd werd. In de eerste groep ging het gesprek over de do’s en don’ts van troosten. Wanneer een kind overstuur is is het voor een trainer, coach of begeleider al snel lastig om in te schatten hoe het kind het beste gerust gesteld kan worden. Neem je een jong kind op schoot? Of sla je een arm om het kind heen?
De tweede groep boog zich over lastige situaties met ouders en in de derde groep werd nagedacht over de beste manier om met pesten om te gaan.
Wayne Neijhorst en Giel Oudejans kijkt positief terug op de eerste cursusavond die de Sport-Koepel organiseerde: „Het was een inspirerende avond. Ik had veel afmeldingen ontvangen van mensen die er helaas niet bij konden zijn, dus organiseren we de cursus later dit schooljaar nog een keer. Verder gaven veel van de aanwezigen aan dat zij behoefte hebben om meer dieper in te gaan op enkele specifieke onderwerpen die tijdens de cursus aan bod kwamen, zoals hoe om te gaan met pesten en met agressieve ouders. Die input nemen we zeker mee en wie weet dat we daar binnenkort ook een aparte cursus voor organiseren.”
De eerstvolgende cursus die de Sport-Koepel organiseert is: Positief Coachen. Een eerste onderdeel binnen het nieuwe coachplatform waarin coaches worden ondersteund bij ontwikkeling van het vakgebied. Onder andere de volgende onderwerpen zullen aan bod komen: Hoe borg je de veiligheid, hoe biedt je plezier en hoe kunnen we omgaan met lesmateriaal en nog vele andere relevante onderwerpen komen aan bod in de serie.
Aanmelden: g.oudejans@sport-koepel.nl

5 Tips om grensoverschrijdend gedrag binnen de sportvereniging te voorkomen. (Ook toepasbaar binnen vrijwilligersorganisaties!)
Vijf tips om grensoverschrijdend gedrag binnen de sportvereniging te voorkomen. (Ook toepasbaar binnen vrijwilligersorganisaties!)
1. Streef ernaar een open cultuur te realiseren waarin mensen elkaar aanspreken op ongewenst gedrag.
2. Stel (samen) heldere omgangsregels op en publiceer deze online of hang ze zichtbaar op. Zowel voor de hele vereniging, maar dit werkt bijvoorbeeld ook goed bij een jong elftal. Als coach kun je hen aan het begin van het seizoen samen enkele (max. 5) regels laten opstellen. Wijs hen op deze regels wanneer zij zich er niet aan houden.
3. Zorg voor een goed aannamebeleid. Let bij het aantrekken van nieuwe trainers, coaches of vrijwilligers goed op de motivatie en vraag altijd referenties op. Vraag aan iedereen die met kinderen werkt een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG).
4. Stel een vertrouwenscontactpersoon aan. NOC*NSF heeft ook vertrouwenscontactpersonen waar aangesloten sportverenigingen gebruik van kunnen maken. Dit schooljaar organiseert de Sport-Koepel ook een training voor nieuwe vertrouwenscontactpersonen.
5. Raadpleeg de gedragsregels van NOC*NSF en houd je hier ook aan. Deze regels geven de grenzen aan in het contact tussen trainer/begeleider/coach en sporter. De gedragsregels gelden voor alle leden van sportclubs van een sportbond die is aangesloten bij NOC*NSF