Martine Zwarthoed verzorgt voorleesontbijt in de bibliotheek van Volendam

Peuters genieten van voorleesfeestje

Rond 10 uur ’s ochtends stappen de eerste kleine jongens en meisjes aan de hand van hun papa of mama de bibliotheek binnen. Wanneer de kleine winterjasjes uit zijn dartelen ze nieuwsgierig richting alle kleurrijke boeken op de planken. Als even later ook alle kindjes van ’t Kattekopje - de peuterspeelzaal om de hoek - arriveren vult de kinderboekenhoek zich met drukte en gezelligheid.
Met een knap staaltje teamwork voorzien de aanwezige ouders en begeleiders alle kindjes binnen de kortste keren van een krentenbol, een mandarijn en iets te drinken. Zodra ze de versnaperingen in hun handjes hebben kalmeert het jonge gezelschap. Er ontstaat een rustig moment waar Martine Zwarthoed, begeleider van het voorleesontbijt, handig gebruik van maakt.
Enthousiast heet ze iedereen welkom. „We gaan vandaag een boek lezen over de moppereend” vertelt ze terwijl ze neerstrijkt op haar knieën. Bladzijde voor bladzijde leest ze voor terwijl ze het boek in de lucht houdt. De moppereend in het verhaal is zo humeurig dat er een donkere wolk boven zijn hoofd hangt die steeds groter wordt. Een beeld dat nog eens extra kracht wordt bijgezet door de bibliotheekmedewerker die naast Martine op een grote stoel zit en een steeds grotere, zwarte papieren wolk omhoog houdt naarmate het verhaal vordert.
De reacties uit het jonge publiek lopen enigszins uiteen. Een groot deel hangt muisstil aan Martine’s lippen, een handjevol kinderen kan hun enthousiasme amper in bedwang houden en is geneigd naar voren te huppen en het boek van dichtbij te bekijken. Een enkeling lijkt meer interesse te hebben in het grote aanbod boeken dat elders op de planken ligt, en kan het niet laten wat exemplaren op te pakken, door te bladeren en prompt op de grond te laten vallen als hun oog op een interessanter boek valt.
Martine leest onverstoord verder en weet op het einde, wanneer de gitzwarte onweerswolk verandert in een prachtige regenboog, alle aandacht weer voor zich te winnen. Er vallen zelfs wat mondjes open bij het zien van de paginagrote kleurenpracht. En wanneer Martine met haar vinger op het papier tikt en vraagt of iemand ook de verschillende kleuren kan noemen klinkt het luidkeels in koor: „Rood! Geel! Groen! Blauw! Paars!”
Het boek klapt dicht maar het feest is nog maar net begonnen. Over de speakers wordt het Moppereend Lied ingezet en samen met Martine wordt er op de vloer gestampt, gedanst, meegezongen en luidkeels gekwaakt. Er volgt een interactief spel met smiley’s waarin de kinderen alle emoties en gezichtsuitdrukkingen raden, er verschijnen kleurpotloden en papier waarop ze regenbogen tekenen en tot slot wordt er met een grote regenboogdoek gewapperd.
Tevreden en voldaan ging iedereen na afloop naar huis, maar niet nadat alle aanwezige ouders met hun kinderen zelf een aantal boeken uitzochten voor thuis. Ook de begeleiders verlieten de bibliotheek met een grote stapel boeken om voor te lezen in de peuterspeelzaal.
In de bibliotheek van Volendam worden het hele jaar door kosteloze voorleesactiviteiten georganiseerd. Speciaal voor peuters en hun (groot)ouders begeleidt Martine Zwarthoed iedere eerste zaterdag van de maand een Peuterparty, waarbij voorlezen, liedjes zingen en spelenderwijs taal ontdekken centraal staan.
De eerstvolgende peuterparty vindt plaats op zaterdag 1 februari van 10:15 tot 11:15 uur.

‘Kinderboeken bieden
een basis voor
de toekomst’

Voorlezen is niet alleen leuk en gezellig, het heeft ook een positieve invloed op de ontwikkeling van kinderen. De Nivo bleef na het voorleesontbijt even hangen en sprak met Martine Zwarthoed over alle voordelen van voorlezen.
Hoewel ze pas 23 jaar oud is, heeft Martine al heel wat ervaring met het luidkeels voordragen van diverse kinderboeken. De derdejaars student pedagogiek begon in 2017 als vrijwilliger bij de Voorleesexpress, een landelijke stichting die ervoor zorgt dat kinderen met een taalachterstand extra aandacht krijgen. „Als Voorleesexpress vrijwilliger kom je een half jaar lang wekelijks een uurtje bij een gezin thuis, om het kind voor te lezen en samen taalspelletjes te doen”, vertelt Martine. “Dat gaat dan specifiek om kinderen tussen de 2 en 8 jaar oud die binnen het gezin niet de benodigde ondersteuning krijgen in hun taalontwikkeling. Meestal omdat het gezin zelf anderstalig en daardoor laaggeletterd is in de Nederlandse taal.
In deze functie bleef het voor Martine niet alleen bij voorlezen. „Ik zorgde er ook altijd voor dat ik de ouders advies en tips meegaf en hen aanleerde om ook zelf regelmatig voor te lezen of taalspelletjes met hun kinderen te doen, zodat ze na mijn vertrek zelf ook actief konden blijven werken aan de taalontwikkeling van hun kind. Hierbij benadrukte ik ook het belang van voorlezen en spreken in de moedertaal, wat minstens net zo belangrijk is.”
In 2018 besloot Martine stage te gaan lopen bij de VoorleesExpress als coördinator van alle vrijwilligers en voorleesgezinnen in Edam, Volendam en Landsmeer. „Dat was erg leuk en ik heb er super veel geleerd, al moet ik zeggen dat ik het daadwerkelijke voorlezen soms wel miste. Eind 2018 werd mij gevraagd of ik wilde promoveren naar projectleider van de Voorleesexpress en daar hoefde ik geen moment over te twijfelen. Het afgelopen jaar heb ik met veel plezier ervoor gezorgd dat zo veel mogelijk kinderen met een taalachterstand een voorleestraject konden krijgen.”
Op 1 februari start Martine op haar nieuwe stageplek als coördinator bij Humanitas. „Dat is ook een landelijke vrijwilligersorganisatie”, vertelt Martine. „Zij hebben een ‘Home-start’ programma, een traject dat vergelijkbaar is met de Voorleesexpress, waarbij een vrijwilliger voor een vaste periode wekelijkse bezoekjes brengt aan gezinnen met lichte opvoedproblematiek. De Home-Start vrijwilligers bieden opvoed- en gezinsondersteuning bij alledaagse opvoedvragen en geven daarin advies waar nodig. Het lijkt me erg interessant om naast het bieden van deze ondersteuning aan deze gezinnen, de vrijwilligers te begeleiden door middel van onder andere het organiseren van themabijeenkomsten rondom opvoeding. Al denk ik ook dat ik de VoorleesExpress erg ga missen.”
Gelukkig blijft Martine nog wel regelmatig voorlezen. Voor de bibliotheek in Volendam begeleidt ze namelijk al enige tijd de maandelijkse peuterparty’s, en daar gaat ze de komende tijd enthousiast mee door. „Iedere eerste zaterdag van de maand lees ik voor uit een kinderboek en speel ik interactieve taalspelletjes. Het is enorm leuk om te zien hoeveel enthousiaste peuters en kleuters en hun ouders hier iedere maand op af komen.”
Een spannende ontdekkingstocht
Het succes van de maandelijkse peuterparty weet Martine goed te verklaren. „Het is iedere maand weer een feestje. Kinderen kunnen zich helemaal verliezen in het verhaal. Naast het plezier dat ze uit het verhaal zelf halen kan voorlezen enorm stimulerend voor jonge kinderen zijn: Het aanraken van het boek, het omslaan van de bladzijdes, de interactie met de ouders, voor een kind is het iedere keer weer een spannende ontdekkingstocht”, aldus Martine.

‘Dat prikkelt de fantasie
en de nieuwsgierigheid
van het kind enorm en
tegelijkertijd vergroot
het de belevingswereld
van het kind’

„In het verhaal zelf komt het kind bovendien in aanraking met allemaal nieuwe dingen, dieren, situaties en werelden. Dat prikkelt de fantasie en de nieuwsgierigheid van het kind enorm en tegelijkertijd vergroot het de belevingswereld van het kind. Ze leren ook alledaagse situaties beter te begrijpen.” Martine wijst erop dat dit niet betekent dat het kind alles in het verhaal per se moet begrijpen. „Sommige ouders denken dat dit het doel is van voorlezen, maar het is prima als het kind niet alles helemaal volgt of begrijpt.”
„Je kunt dan ook nooit vroeg genoeg beginnen met voorlezen. Zelfs als het kind alleen maar naar plaatjes wil kijken pikt het onbewust al enorm veel op. En je hoeft het echt niet alleen bij voorlezen te houden, om het verhaal tot leven te wekken kun je het ook koppelen aan een simpele activiteit, zoals knutselen, zingen of iets simpels als het stampen met je voeten.”
Sociaal emotionele groei
Naast het prikkelen van de verbeelding heeft voorlezen volgens Martine ook een zeer positieve invloed op de sociaal emotionele ontwikkeling van het kind. „In een verhaal leren ze zich in te leven in de personages en situaties en identificeren ze zich met andere personen. Daardoor groeit ook het empatisch vermogen in het dagelijks leven, waardoor het kind indirect ook beter leert samenwerken.”
Daarnaast wijst Martine erop dat specifieke verhalen kinderen goed voorbereiden op onbekende, en soms lastige, situaties. „Bijvoorbeeld wanneer oma doodgaat, er een baby op komst is of het gezin gaat verhuizen. Dan kan de ouder door middel van een verhaal het kind al vroeg kennis laten maken met de specifieke emoties die daar bij horen. Dat werkt ook zo bij het verwerken van situaties. Bijvoorbeeld als het kind een nare ervaring heeft gehad bij de tandarts, dan kan het deze situatie relativeren als het later over een fictief tandartsbezoek leest.”

‘Door middel van
een verhaal kan een
ouder het kind al
vroeg kennis laten
maken met de specifieke
emoties die bij
lastige situaties horen’

Een belangrijk voordeel van voorlezen is uiteraard dat het bijdraagt aan de taalvaardigheid van kinderen. „Ook de woordenschat en spelling van het kind worden positief beïnvloed, simpelweg door het horen van nieuwe woorden en zinsconstructies”, zegt Martine. „Door als ouder tijdens het verhaal ook af en toe vragen te stellen over wat het kind denkt dat er gaat gebeuren, leer je hem of haar ook nadenken en stimuleer je het oplossend vermogen.”
Hoewel de verleiding voor ouders tegenwoordig groot is om het kind een iPad te geven, of een luisterboek aan te zetten, benadrukt Martine dat dit bij lange na niet het zelfde effect heeft als voorlezen. „Voorlezen versterkt de band tussen ouder en kind. Het kind voelt zich gehoord en leert zelf ook te reageren en mee te denken. Ik zie ook vaak dat ouders stoppen met voorlezen zodra het kind zelf leert lezen. Dat is ontzettend jammer, want juist die interactie tussen ouder en kind kan ook voor iets oudere kinderen enorm waardevol zijn. Overigens geloof ik ook dat het soms goed kan zijn om het kind alleen te laten lezen of spelen. Als het kind zich af en toe verveelt leert het zichzelf ook te vermaken en wordt zijn of haar creativiteit geprikkeld.”
Als het aan Martine ligt zouden alle ouders hun kinderen iedere dag vijftien minuten voorlezen. „Dat kan echt een enorme positieve invloed hebben op het kind”, stelt Martine, „Boeken vormen echt de basis voor de toekomst van het kind, het zijn herinneringen die je voor het leven maakt.” Zelf kan Martine zich nog herinneren dat haar ouders haar iedere avond voorlazen. Ze lacht: „Wij lazen altijd Dikkie Dik, Jip en Janneke en Dribbel. Dat zal me altijd bijblijven.”

Voorleestips van Martine
• Kies een boek dat aansluit op de belevingswereld van het kind
Je kunt kijken naar bepaalde gebeurtenissen die op de planning staan. Is er een baby op komst? Gaan jullie verhuizen of gaat je kind voor de eerste keer naar de tandarts? Kies een boek met een thema dat bij deze gebeurtenis aansluit, zodat je kind goed voorbereid is en de situatie beter begrijpt. Veel bibliotheken hebben boeken per thema bij elkaar staan.
• Maak het kind nieuwsgierig naar het verhaal d.m.v. de kaft
Lees eerst altijd de titel van het boek en praat samen met je kind over de kaft. Maak het kind nieuwsgierig naar het verhaal en laat het nadenken waar het verhaal over zou kunnen gaan. Dit helpt je kind in het dagelijks leven bij het zoeken naar oplossingen voor problemen.
• Lees hetzelfde boek een paar keer voor
Vaak willen kinderen een verhaal meerdere keren horen, omdat ze het zo leuk vinden. Herhaling is ontzettend belangrijk. De eerste keer dat het kind het verhaal hoort, is het kind geboeid, de tweede keer is het feest der herkenning en vanaf de derde keer krijgt het kind oog voor detail en ontdekt het steeds weer iets nieuws in plaatjes.
• Lees voor op een vertrouwd moment of op een knusse plek
Kinderen raken vertrouwd aan rituelen en voelen zich prettig als ze kunnen rekenen op een dagelijksevoorleesritueel. Lees voor op een vertrouwd moment of op een knusse plek met een knuffel of kussen erbij, waarbij zo weinig mogelijk kans op afleiding is.
• Voorlezen met verschillende stemmetjes is niet altijd nodig
Het is niet nodig om je extra in te spannen en met verschillende stemmetjes voor te lezen. Bij peuters is dat nog niet zo aan de orde. Belangrijker is dat je langzaam voorleest, goed articuleert en je je kind tijdens het voorlezen regelmatig aankijkt. Hierdoor tref je vaak veel beter de toon, waardoor je kind goed zal begrijpen wie er in het boek iets zegt.
• Boek mag nét een beetje te moeilijk zijn
Wanneer je een moeilijker boek uitkiest, dit meerdere keren voorleest en samen met je kind praat over het verhaal, heb je de meeste kans dat je kind door een boek geboeid wordt.
• Moeilijke woorden
Wanneer er moeilijke woorden in het boek staan, worden deze in de context van het verhaal vaak wel duidelijk. Zo niet, dan kun je jouw kind helpen om het nieuwe woord te leren door er een plaatje bij aan te wijzen, een voorbeeld te geven of een vervangend woord te gebruiken. Naderhand kun je ook het moeilijke woord er weer bijhalen. Zo onthoudt je kind het woord beter, dit helpt bij de ontwikkeling van het taalgebruik.
• Voorspel samen het verhaal
Vraag tijdens het voorlezen aan je kind hoe het verhaal verder zou kunnen gaan. Door te vragen wat er allemaal kan gebeuren in het verhaal, denken kinderen goed na. Hierdoor leren ze in hun dagelijks leven ook beter om naar oplossingen te zoeken voor problemen.
• Laat het kind vertellen
Geef je kind de gelegenheid om iets te zeggen tijdens het voorlezen. Het gaat erom dat je kind praat, dus alle opmerkingen over het verhaal zijn goed. Ieder kind heeft een eigen interpretatie over het verhaal en kan ook meepraten vanuit eigen ervaringen. Daar kun je dan weer op ingaan. Zo blijft het kind betrokken bij het verhaal. Laat je kind het verhaal ook zelf eens navertellen. Daardoor begrijpt het kind het verhaal beter.

Martine’s kinderboekentips:
• De hapgrage krokodil - Jonnie Wild en Brita Granstrom (0-6 jaar)
• Zó moe en toch klaarwakker - Suzanne Strasser (0-6 jaar)
• Ik wil een paard - Gideon Samson (5/6 jaar)