Japanse opruim-filosofie verovert wereld, Volendam filosofeert mee

‘Hier in huis durft geen stof te vallen, zo netjes’

In de bibliotheek van Volendam blijkt dat er maar liefst vijf exemplaren van het Japanse opruimboek zijn ingeslagen. Afgelopen week waren ze allemaal uitgeleend. Opruimen, we kunnen er in Volendam letterlijk niet genoeg van krijgen. De liefde voor een schoon en opgeruimd huis wordt ons met de paplepel ingegoten. En als we eenmaal aan het ruimen of lappen zijn, dan doen we het uiteraard goed ook.
Rond de Amsterdamse grachtengordel wisten ze dat in het begin van de vorige eeuw al. In die tijd hoorde je er niet echt bij zonder een Volendamse huishulp. Het stond algemeen bekend dat deze oerdegelijke dames in hun typerende klederdracht met stip de beste krachten waren om het huishouden aan kant te houden.
In Volendam weten we wat echt schoon is. Kan een Japanse opruim-adviseur ons op dit gebied nog wel iets nieuws leren? Met verschillende Volendammers reflecteerden we op de lessen van Marie Kondo om een antwoord op deze vraag te vinden.

Inge Leeflang (en René Schilder): Orde en structuur creëren ruimte in je hoofd
Naar een opgeruimd type hoef je in Volendam niet lang te zoeken. Op de Nivo-redactie wijzen meteen alle vingers naar Inge Leeflang, die op dat moment toevallig net een hand vol papiersnippers in de papierbak gooit. „Nou, zo opgeruimd ben ik toch ook weer niet? Ik zorg er alleen maar voor dat het geen rotzooi wordt. En trouwens, René kan er ook wat van! Hij beheert het hele archief“, ze wijst op haar beurt naar een kastenwand met een lange reeks etiketten met jaartallen van 1939 tot 2019. „Hij heeft ze laatst nog gedigitaliseerd ook allemaal. Hoe geordend wil je het hebben?” René is niet onder de indruk: „Ik ben wel gestructureerd, maar dat hoort bij het werk”, hij glimlacht, „thuis val ik wel mee hoor.”
Marie Kondo beweert dat een nette, opgeruimde omgeving ook geestelijk meer rust geeft, en je in staat stelt om beter te focussen en slimmere keuzes te maken. „Dat herken ik wel”, zegt Inge. „In de rommel kan ik me niet concentreren. Chaos in mijn omgeving zorgt ook voor chaos in mijn hoofd.” Bij Inge thuis blijkt het dan ook netter dan ze in eerste instantie wil toegeven.
Ze lacht bij de gedachte haar kleding op kleur te sorteren. „Welnee! Gewoon op categorie en lengte, hoe anders?” En met enige nadruk wijst ze nog op haar ‘rommeltafel’: „Je weet wel, de centrale plek voor alle pennen, sleutels en ongeopende post.”

Kees Silven: Tuinieren werkt zelfs beter dan mediteren!
De opgeruimde inborst van vele Volendammers is ook op straat niet te ontlopen. Met dat de eerste zonnestralen zich weer lieten zien, verschenen afgelopen week ook meteen weer talloze sokken, onderbroeken, hemden, handdoeken en broeken in de roop van menig huishouden. En terwijl de was weer heerlijk hing te wapperen in de wind, kwamen veel bewoners ook naar buiten, bewapend met emmertjes sop, zemen leren lappen en ander schoonmaakgerei, om de buitenboel weer eens flink onder handen te nemen.
Het geluid van een hogedrukreiniger leidt naar een hoekwoning in de Jan Platstraat. Daar staat Kees Silven met zichtbaar plezier in zijn tuin te werken. Een houten vlonder ligt er verderop al helemaal schoon bij en op dit moment richt Kees zich op zijn hek. Volgens Marie Kondo kan opruimen als activiteit een meditatief effect hebben, de fysieke handeling van het ordenen zou ook de geest op orde brengen. Bij het aanzicht van Kees in zijn tuin (die er overigens het hele jaar door netjes bij ligt) rijst het vermoeden dat tuinieren in dat geval de ultieme vorm van meditatie is.
Maar zou de nuchtere Volendammer daar zelf ook zo over denken? „Absoluut!”, Zegt Kees stellig. „Als ik bezig ben in mijn tuin kom ik helemaal tot rust. Sterker nog, ik had vroeger altijd last van hoofdpijn en stress, maar sinds ik tuinier, heb ik daar nooit meer last van gehad.” En voordat hij zijn hogedruk apparaat weer aanzet en meer vuil van de stenen wegblaast heeft hij nog een tip voor alle mensen met chaos in hun hoofd: „Neem een tuin! Lekker rommelen in de buitenlucht is de beste manier om helemaal tot rust te komen.”

Kaarsrechte rijtjes van kopjes,
bakjes en glazen:
‘hier word ik misschien
nog wel het allergelukkigst van’

Gre Hoogland: Als me stoepie moar skoan is
Wie aan opgeruimde Volendammers denkt, denkt al snel aan ‘Me stoepie’. Nog nooit is de Volendamse liefde voor opruimen en schoonmaken zo treffend omschreven als in deze kermishit uit 1998 van ‘M’n zus en ik’. Reden genoeg voor een bezoek aan ‘zus’ Gre Hoogland. Het stoepie voor haar woning in Edam ligt er - uiteraard - brandschoon bij.
Gre merkt op: „Wat veel mensen niet weten is dat de tekst ‘Als me stoepie moar skoan is’, ook nog een diepere betekenis heeft. Het is een oud gezegde in de strekking van: ‘Als mijn eigen zaakjes maar op orde zijn’. In sommige gevallen is het fanatieke schoonmaken van Volendammers misschien ook een manier om de schone schijn ophouden.”
Dit neemt niet weg dat Gre gek is op schoonmaken. „Laatst nog heb ik m’n keuken nog helemaal schoongemaakt. Daar kan ik echt gelukkig van worden.”Gre’s man Thom van der Woude kan beamen dat Gre binnenshuis altijd erg netjes is. Voor hem misschien zelfs net iets té opgeruimd: „Gre bergt alles zo goed op, dat ik meestal even moet zoeken”, zegt Thom. Persoonlijk heeft hij zijn spullen liever in het zicht, maar gelukkig hebben de twee daarin een perfecte harmonie gevonden. „Of nou ja...” Thom twijfelt even. „Laten we het erop houden dat we er al twintig jaar aan werken.” Beiden beginnen ze aanstekelijk te lachen.
Zowel de meditatieve werking van het opruimen als de rust die een opgeruimd huis met zich meebrengt worden door Gre onderkent. „In feite zijn spullen eigenlijk alleen maar ballast. Zowel fysiek als geestelijk”, zegt Gre. „Gelukkig heb ik er absoluut geen moeite mee mijn spullen los te laten. Ik ben al zo’n keer of tien verhuisd, en elke keer belandt mijn halve huisraad bij Noppes.”
Gre en Thom lijken de filosofische opruim-technieken van Marie Kondo intuïtief eigenlijk al jarenlang toe te passen. Tijdens hun vakanties trekken ze er zelfs het liefst op uit met zo min mogelijk spullen. „We gaan altijd op de racefiets”, zegt Gre. Heerlijk is dat, om echt helemaal op te gaan in de natuur. Met alleen wat kleren en geld.” Door deze opgeruimde levenshouding weet het stel inmiddels ook dondersgoed waar ze echt gelukkig van worden: „Het enige wat wij nodig hebben is een aantal adressen van fijne biercafe’s of brouwerijen.”

Chantal Zwarthoed: Van een opgeruimd huis kan ik echt gelukkig worden
Het stoepie van Chantal Zwarthoed en Hans Kes aan de Doggersbank moet nog betegeld worden, maar zodra je hun woning binnenstapt valt op dat ook zij bijzonder schoon en netjes zijn. In de hal zijn geen schoenen of jassen te bekennen. Ook de woonkamer is volledig vrij van rommel.
Chantal’s vader Peter van Interieurbouw Zwarthoed heeft de woning voorzien van vele design kasten die naadloos aansluiten bij het interieur. Een greeploze witte deur die ‘onzichtbaar’ in de muur opgaat geeft toegang tot de berging, maar hier is het stel nog niet helemaal tevreden over. Chantal wijst naar een paar spullen die los in de berging staan: „in de toekomst willen we hier nog planken in laten maken zodat het wat overzichtelijker is.” De liefde voor orde en overzicht is terug te zien in de rest van hun woning. In de riante inloopkast hangt alle kleding netjes op kleur, in de badkamer prijkt een gelijkzijdige piramide van opgerolde gastendoekjes. De was is in het washok netjes opgedeeld in vier identieke, afgesloten, wasmanden. De voorraad wasmiddel staat netjes in rijtjes opgesteld op de wasmachine, kleur op kleur. De Japanse opruim-expert kan hier nog wat van leren.
In haar boek zegt Marie Kondo dat het belangrijk is dat je bij het opruimen al je spullen apart in je handen moet houden, en jezelf bij ieder item moet afvragen of je er nog wel gelukkig van wordt. Deze techniek lijkt voor Chantal van nature te komen, want zodra het ter sprake komt lichten haar ogen helemaal op. „Ja dat is zeer herkenbaar! En ik kan bovendien echt gelukkig worden als m’n spullen netjes opgeruimd zijn.” Dan laat ze haar servieskast zien. Kaarsrechte rijtjes van kopjes, bakjes en glazen glinsteren onder de ingebouwde lampen. „Hier word ik misschien nog wel het allergelukkigst van.”
Zelf vindt Chantal overigens dat het meevalt met haar opruimwoede. ,,Mijn vriendin Sharina Schilder heeft zelfs de zakken chips in haar chips-la op kleur gerangschikt”, zegt ze lachend, “daar zou je eigenlijk ook een foto van moeten maken, maar ze wil niet in de Nivo.”
Wanneer haar vriend Hans Kes flarden van het gesprek opvangt is zijn interesse gewekt. „Waar gaat dit eigenlijk over? Een Japans boek?” Hij schiet overeind uit de bank en komt ook bij de servieskast staan. „Ik weet toevallig ook nog wel wat leuks over Japan. Ik weet niet of dit er iets mee te maken heeft hoor, maar vorig jaar was het Japanse voetbalteam ook volop in het nieuws omdat ze op het WK de kleedkamer helemaal netjes en schoon achterlieten, en ze hadden nog een bedankje opgeschreven ook.”
De twee filosoferen nog even verder over de verschillen tussen de Japanse en Volendamse opruim-cultuur. Waar de Japanse voorliefde voor opruimen en schoonmaken voortkomt uit een diep respect voor de fysieke omgeving en een hang naar harmonie, lijkt deze in Volendam iets meer ‘agressief’ van aard. „Misschien heeft het hier meer te maken met aanzien ten opzichte van elkaar”, zegt Hans. Om deze stelling te verdedigen verwijst hij naar de kermishit ‘Moekookeh’ van De Snelle. Chantal vult hem aan: „Zou perfectionisme er ook niet een beetje aan ten grondslag liggen? Combineer dat met de Volendamse werkmentaliteit en je hebt al snel een goudschoon huis!”

Er zijn moeders die
extra vroeg opstaan
zodat ze het huis netjes
kunnen achterlaten
voor de wekelijkse
schoonmaakhulp die er
aan de slag gaat

Monique Tol: Spullen die je niet gebruikt liggen alleen maar in de weg
Goudschoon is het ook in het huis van Monique Tol in de Donata Steurhof. De schuurdeur staat open zodat de frisse lentelucht naar binnen kan. Een hordeur houdt de insecten buiten, en - zo lijkt het bijna - ook elk spoor van rommel of stof. Haar ruime huiskamer maakt een serene indruk. Die reactie komt Monique bekend voor: „De vriendinnen van mijn dochter zeiden vroeger dat hier in huis geen stof durfde te vallen. Zo netjes vonden ze het altijd. Nu ze een eigen huis hebben zie je dat ze het zelf ook allemaal erg schoon en netjes houden.”
Volgens Monique is de Volendamse liefde voor schoonmaken dan ook iets dat je automatisch overneemt van je ouders. „Op die manier is het nog echt een overblijfsel van vroeger. Toen werd het huis iedere week (maandag wasdag) helemaal binnenstebuiten gekeerd en drastisch schoongemaakt.” Dit is overigens niet hoe Monique haar huis schoon houdt. „Nee, tegenwoordig moet je gewoon naar je werk. Dan moet het opruimen en schoonmaken tussen de bedrijven door. Des te meer je werkt, des te efficiënter je thuis bent met opruimen en schoonmaken.”
Voor Monique dus geen uitgebreide opruim-rituelen. Een no-nonsense aanpak werkt in haar geval het beste. En gek genoeg komt het resultaat van haar schoonmaakkunsten verassend dicht in de buurt van die van de Japanse Marie Kondo. Moniques woonkamer straalt een zekere kalmte uit, alsof deze geheel feng shui is ingericht. „Er staat gewoon weinig”, verklaart ze, „dat geeft rust”.
Haar nuchtere instelling komt bovendien goed van pas bij het weggooien of ‘loslaten’ van spullen. Wie wat bewaart heeft volgens Monique Tol alleen maar extra rommel. „Je kunt het wel op zolder zetten, maar daar staat het alleen maar ruimte in te nemen. Als je iets niet meer mooi vindt kun je het beter meteen weg doen.”
Monique praat niet hardop tegen haar spullen en maakt geen diepe buiging wanneer zij ze wegdoet. En toch heeft deze drukke Volendamse moeder op haar eigen manier net zoveel respect voor haar spullen als de Japanse Marie Kondo. „Tegenwoordig hoef je gelukkig niet meer zomaar iets weg te gooien. Je kunt alles op marktplaats Edam-Volendam zetten op Facebook. Dan kun je zelfs nog mensen blij maken met je spullen. Zelf breng ik de laatste tijd erg veel naar Pauline Silven, met haar hulpgroep ‘Geven en Nemen' kan zij ervoor kan zorgen dat de spullen bij mensen terecht komen die het moeilijk hebben en deze heel goed kunnen gebruiken.”

Hoe schoon wil je het hebben?
In gesprekken over het thema opruimen komen opvallend veel kleurrijke anekdotes naar boven, met name over dames die hun liefde voor opruimen en schoonmaken net even te ver doortrekken.
Met veel lol vertellen enkele ooggetuigen bijvoorbeeld over buren die hun achterstraatje stofzuigen, of over moeders die soms extra vroeg opstaan zodat ze het huis netjes kunnen achterlaten voor de wekelijkse schoonmaakhulp die er aan de slag gaat.
Met schaamte in haar ogen vertelde iemand over hoe het haar ooit opviel dat het water in haar man z’n aquarium een beetje groen uitgeslagen was. Impulsief heeft zij de bak destijds gelijk liefdevol en grondig schoongepoetst met bleek. De weerloze vissen overleefden de impact van haar schoonmaakwoede niet en in het uiterste geheim heeft ze de exotische beestjes destijds meteen vervangen door identieke dubbelgangers. Haar man was niks opgevallen, noch de nieuwe vissen, noch het aquarium dat er opeens weer spic en span bijstond. ..
Het is een extra les die we kunnen leren van de Volendammers. Een opgeruimd en schoon huis kan je leven op een positieve manier veranderen. Je kunt er meer bewust, gefocust en zelfs gelukkig van worden. Maar het moet natuurlijk geen obsessie worden. Ruim je rommel dus rustig op en lap lachend je ramen maar denk er om: hier en daar een rondslingerende Nivo moet kunnen…