Kunstcollectie hotel Spaander ontsnapt ternauwernood

,,Het zijn niet zomaar een paar oude schilderijen waar we het nu over hebben”, benadrukt Evert. ,,De historische waarde van deze collectie is echt ongekend. Met de opbouw van deze kunstcollectie zette Leendert Spaander - de oorspronkelijke eigenaar van Art Hotel Spaander - Volendam in de negentiende eeuw wereldwijd op de kaart. In die zin staan deze schilderijen aan de oorsprong van het toerisme in ons dorp.”
,,Dat neemt natuurlijk niet weg dat het uiteindelijk maar gewoon schilderijen zijn. We zijn ontzettend blij dat er vorige week geen gewonden zijn gevallen, en we leven ontzettend mee met alle mensen die hierbij betrokken zijn. En met name met degenen die hun hele zaak en levenswerk in vlammen zagen opgaan,” zegt Evert. ,,Dat is echt verschrikkelijk. Ik snap erg goed wat een verschrikkelijk drama het moet zijn voor de mannen van Korff dakwerken en Schokker en Van Baarsen, die wel alles zijn kwijtgeraakt die avond. We willen hen erg veel sterkte en kracht wensen de komende tijd bij het opnieuw opbouwen van hun onderneming.”
Niels: ,,Ik werd woensdag echt overvallen door complete paniek.” Eenmaal in de auto belde Niels direct zijn neef Bill Duin. ,,Het is zijn pand en hij was daar net nog aan het werk geweest. Hij zei dat ik zo snel mogelijk die kant op moest komen.”
Vervolgens belde Niels zijn vader, die op dat moment nog nietsvermoedend thuis op de bank zat. ,,Pa, je moet nu naar het depot komen want het pand staat in de fik.” Evert reageerde in eerste instantie kalmpjes: ,,Ach welnee man, dat zal vast wel meevallen.” Maar toen hij besefte dat het menens was sprong hij ook meteen op zijn fiets richting het industriegebied.
Eenmaal binnen in het pand besefte Niels dat hij zich de alarmcodes van de kluis ook niet meer kon herinneren. ,,Het is meestal mijn vader die de kluis opent en weer afsluit. Ik zag dat ze al een andere deur ingetrapt hadden, maar de schilderijen zijn opgeslagen in een speciale klimaatkamer in een grote kluis, en die stalen kluisdeur had ik van zijn leven niet open kunnen trappen. Toen zag ik mijn neven Bill, Joey en Randy de trap af komen lopen met hun armen vol computers en harde schijven. ‘Wat moet ik nou doen?’, riep ik. Maar zij waren zelf net zo erg in paniek als ik en wisten het ook niet. We liepen naar buiten en daar werden we door de brandweer gelijk richting het afzetlint aan de overkant van de straat gestuurd, waar ik mijn vader inmiddels ook zag staan.”

Redden wat er te redden valt
Evert: ,,Ik ben niet zo snel paniekerig, maar toen ik daar voor die gigantische vuurzee stond, sloeg de angst me wel bij mijn keel. Je hoorde gasflessen ontploffen en het verhaal ging dat er ook een dieseltank in de buurt van de vuurzee stond. Daar gaat het hele zooitje, dacht ik.”
Evert legde de situatie uit aan enkele brandweermannen en vroeg hen of ze evengoed een poging mochten doen om een aantal waardevolle stukken te redden. ,,Vooruit dan”, zeiden ze na kort beraad. ,,Maar erg snel.”
Een groot aantal omstanders schoot Evert en Niels direct te hulp. ,,Zonder blikken of blozen renden ze met ons mee het pand in om schilderijen naar buiten te tillen”, vertelt Evert. ,,Dat was echt grote klasse. Zoveel hulp en saamhorigheid, dat zal me nog lang bijblijven. Dat is echt Volendam op zijn mooist.”
Niels: ,,Na een oproep in de familie-app kwamen ook al onze neven en nichten het pand inrennen om te helpen. Dick Hansen van Airco en Elektra en vishandel G. Veerman stelden hun loodsen aan de overkant van de straat open. Daar konden we alle schilderijen tijdelijk kwijt. Ik ben daar nog stil van. Mijn vader coördineerde de boel in het depot en zorgde dat de meest bijzondere en waardevolle schilderijen meegenomen zouden worden. Ik was meegegaan naar de loodsen aan de overkant en zorgde ervoor dat alle schilderijen op de juiste manier en zo voorzichtig mogelijk weer werden neergezet.”
Met de hulp van deze omstanders en familieleden hebben Evert en Niels uiteindelijk zo’n zestig schilderijen in veiligheid kunnen brengen, voordat de brandweer weer ingreep. ,,Vanaf dat moment moesten we vanaf de zijlijn toekijken. Het lot van de overgebleven kunstwerken - en dat waren er nog zeker een paar honderd - lag in de handen van de brandweer”, vertelt Evert. ,,Toen we daar machteloos naar de vlammenzee stonden te kijken, voelde ik me wel even heel erg klein. Je ziet voor je ogen een vermogen de lucht in gaan, en beseft dan opeens weer hoe kwetsbaar alles is, en hoe plotseling iets tot een einde kan komen. Ik slaap normaal gesproken altijd goed, maar die nacht heb ik van alle commotie geen oog dichtgedaan.”
,,Het was een erge heftige avond”, knikt Niels. ,,Je zag de pure paniek in de ogen van omstanders. Overal waren mensen in touw om te redden wat er te redden viel: ik zag de mannen van Hotshots druk in de weer om hun kostbare apparatuur in veiligheid te stellen, de medewerkers van het uitvaartcentrum reden voorbij in de lijkwagens die in hun loods stonden opgesteld en op de hoek van de Dieselstraat werd zelfs met man en macht een hele woning leeggeruimd.”
,,We beseffen ons erg goed dat wij ongelofelijk veel mazzel hebben gehad. De brand heeft ons pand uiteindelijk niet bereikt en alle schilderijen zijn in tact gebleven. Daarvoor zijn we alle hulpdiensten die die avond in touw waren ontzettend dankbaar. Zonder hen had alles zeker verloren geweest. Het is ongelofelijk knap hoe de brandweerlieden zo’n grote uitslaande brand als deze onder controle hebben gekregen.”
Een paar dagen na de brand zijn alle schilderijen weer veilig teruggebracht naar de beveiligde klimaatkamer en kan Evert opgelucht vaststellen dat ze nog in uitstekende staat verkeren. ,,Veel van de oudere schilderijen zijn in een tijd gemaakt waarin er nog geen kant en klare verf te krijgen was. De schilders maakten al hun verf zelf, en als een restaurateur zo’n schilderij vandaag de dag wil restaureren, kan daarvoor ook geen reguliere verf gebruikt worden. Alles moet zorgvuldig en met de hand nagemaakt worden, en dat praat je qua kosten al snel over duizenden euro’s.”

Een toekomst voor de historische kunstcollectie
Het was al de tweede keer in korte tijd dat de toekomst van de kunstcollectie van Art Hotel Spaan-der op het spel kwam te staan. Toen Spaander vorig jaar failliet werd verklaard, hebben Evert en Niels zich een tijd lang grote zorgen gemaakt over wat dit voor de bijzondere collectie schilderijen zou betekenen.
,,Het had zomaar gekund dat het hotel een geheel nieuw concept zou krijgen, en dat de toekomstige eigenaar niets van de kunstcollectie meer zou willen weten”, vertelt Evert. ,,Maar we zijn ontzettend blij met de nieuwe eigenaar, Remco Hellingman, die met de Raspberry Group meerdere hotels en restaurants beheert. Remco wil de kunstcollectie graag behouden, en heeft mij zelfs gevraagd om betrokken te blijven. Nou ben ik al achtenzestig, en ik wilde eigenlijk gaan minderen met werken, maar inmiddels hebben we zelfs afgesproken dat ik ook rondleidingen zal gaan verzorgen. Daar kijk ik evengoed erg naar uit. Elk van deze schilderijen heeft namelijk zijn eigen, unieke, verhaal, en door deze verhalen te blijven vertellen, kan ik de rijke geschiedenis van Volendam, en in het bijzonder hotel Spaander in leven houden."
Het faillissement van Spaander was ook de reden dat Evert en Niels de beveiligde klimaatkamer lieten inrichten om de kunstcollectie in op te slaan. ,,De locatie was eigenlijk geheim. Zelfs een aantal familieleden wist niet dat we de schilderijen hier hadden opgeslagen”, vertelt Evert. ,,Dat is sinds de brand natuurlijk wel anders. Want na die avond is heel Volendam volgens mij op de hoogte. Dat is natuurlijk spijtig, maar verder geen groot probleem. Inmiddels hangt namelijk zo’n tachtig procent van de schilderijen alweer terug aan de muren van Hotel Spaander.
Zoon Niels vertelt dat het depot hen ook meer ruimte heeft gegeven om de kunstcollectie in de toekomst actiever te beheren. ,,Mijn vader is altijd erg gepassioneerd geweest over de historische waarde van deze schilderijen, maar ik ben zelf ook voornemens om de collectie uit te breiden met wat meer modernere werken. Bovendien ben ik al een tijd druk bezig met het optuigen van het project kunsthurenuitvolendam.nl. Door enkele bijzondere werken te verhuren kunnen we dit Volendamse erfgoed namelijk nog meer voor het voetlicht brengen. En niet alleen binnen Volendam, maar ook ver daarbuiten.”