De redactie Algemeen | 26-9-2021 | 4 min. leestijd

Enige overlevende volgt de onthulling vanuit zijn woonplaats Chicago n

Namen 21 Edamse Joden opgenomen in Holocaust Namenmonument

Onder grote belangstelling werd zondag na jarenlange voorbereiding eindelijk het Holocaust Namenmonument in Amsterdam onthuld. Aan de Weesperstraat, in het hart van de oude Jodenbuurt, was Koning Willem-Alexander de eerste die het adembenemende monument mocht betreden. Samen met initiatiefnemer Jacques Grishaver wandelde hij langs de 102.163 in steen gebeitelde namen. 21 van die geëerde namen zijn afkomstig van toenmalige ingezetenen uit Edam. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog werden 22 Joodse Edammers gedeporteerd. Slechts één wist het te overleven. Vanuit zijn woonplaats Chicago volgde Mike Lowenthal (84) de onthulling van het monument waarin zijn ouders vereeuwigd zijn.
Door Kevin Mooijer

[ads id=66]

,,Dit monument zegt 102.000 keer ‘nee’”, stelt demissionair premier Mark Rutte. ,,Wij staan niet toe dat jullie naam wordt uitgewist. Vandaag krijgen zij hun naam terug.” Voor de bezetting woonden er 140.000 Joden in Nederland, waarvan 80.000 in Amsterdam. Slechts 15.000 van hen hebben de Shoah overleefd. Ruim 75 jaar later beschikt de hoofdstad over een waardig monument om die tienduizenden slachtoffers, Joden, Sinti en Roma, te memoreren. In het labyrint van bakstenen staan hun namen geschreven, de geboortedatum en de leeftijd waarop zij stierven. Vooral die leeftijden kunnen confronterend zijn. Kinderen zo jong als twee maanden vonden de dood in de gaskamer. Die tienduizenden kinderen, broers, zussen, vaders, moeders, opa’s en oma’s zullen niet meer terugkeren, maar hun namen zullen nooit meer verdwijnen. ,,Hun namen zijn nu terug. Dat is belangrijk. Want volgens de Joodse traditie ben je pas vergeten als je naam niet meer genoemd wordt”, sprak ceremoniemeester Jeroen Krabbé bij de onthulling.

‘Glurend door een
kleine opening,
heb ik mijn moeder
voor de laatste
keer gezien’

Vanuit hun woning aan de Voorhaven in Edam werd de familie Levy door de Duitse bezetter gedwongen naar Amsterdam te verhuizen. Kort daarna werden alle Joden naar de verschillende concentratiekampen gedeporteerd. Mike Lowenthal werd geboren als Heinz Michael Levy. Ondanks dat hij bijna drie jaar in kampen in Vught, Westerbork en Bergen-Belsen doorbracht, wist hij de oorlog als enige van de 22 Edamse Joden te overleven. Zijn ouders wisten de erbarmelijke omstandigheden in Bergen-Belsen niet te doorstaan. ,,In december 1944 stierven ze twee weken na elkaar”, schrijft Mike als veertienjarige in zijn autobiografie, die in de vierde druk van ‘Rachel’s Kinderen’ van auteur Erik Besseling te vinden is. ,,Mijn vader stierf waarschijnlijk aan de schok en door het afmattend werken in combinatie met de uithongering. Het overlijden van mijn moeder kwam heel plotseling. Op een nacht sliep ik bij haar en ’s morgens lag ik op de vloer en was mijn moeder dood. Toen ze ’s morgens kwamen om haar mee te nemen werd ik naar de kamer ernaast gestuurd. Glurend door een kleine opening, heb ik mijn moeder voor de laatste keer gezien.”
Het zijn slechts enkele van de traumatiserende situaties die Mike als kind heeft doorstaan. Na de bevrijding werd hij, na een korte periode bij zijn oma in Zwitserland, geadopteerd door zijn Amerikaanse tante. Na zijn traumatische jeugd wist Mike zich knap te herpakken. In de Verenigde Staten bouwde hij een rijk leven op. Als vader van drie zoons en grootvader van negen kleinkinderen zou hij uitgroeien tot een gelukkig man.

‘Een dergelijk
monument had
eerder moeten
worden gerealiseerd’

Vanuit zijn woonplaats in Chicago volgde Mike de ontwikkelingen rondom het Holocaust Namenmonument in Nederland. Vertellend over hoe hij de onthulling ervaarde en welke gevoelens het monument bij hem oproept: ,,Erik Besseling (docent politicologie aan de Universiteit van Amsterdam, red.) heeft me op de onthulling van het Holocaust Namenmonument geattendeerd”, begint Mike. ,,Ik heb het prachtige bouwwerk online opgezocht en moet zeggen dat ik zeer onder de indruk ben. Het is goed voor de Nederlandse gemeenschap dat deze mensen een plekje in de hoofdstad krijgen. Maar tegelijkertijd vind ik dat een dergelijk monument eerder had moeten worden gerealiseerd.” Ruim 75 jaar na de bevrijding erkent Mike dat hij geen sterke connectie meer voelt met zijn verleden. ,,Ondanks dat ik vanzelfsprekend grote waardering voor het Holocaust Namenmonument heb, moet ik bekennen dat ik geen sterke gevoelens bij de onthulling heb. Ik woon al tientallen jaren aan de andere kant van de wereld, waardoor ik me wat minder betrokken voel, maar dat neemt het belang van het onderwerp en het memoreren van de slachtoffers niet weg.”
In maart dit jaar stuurde Mike een mail naar de gemeente Edam-Volendam om zich als enige overlevende uit te spreken over ‘de kwestie burgemeester Van Baar’, helaas nog zonder resultaat. ,,In mijn mail sprak ik mijn steun uit voor het initiatief om oorlogscrimineel C. van Baar van zijn zelfbenoemde straatnaam te strippen. De man heeft bijgedragen aan de moord van 21 mensen, waaronder mijn ouders. Het minste dat we kunnen doen is om hem postuum zijn zelffelicitatie te ontnemen.”
Het is mogelijk om voor een bedrag van 50 euro een naam van het Holocaust Namenmonument te adopteren. Tot dusver zijn er tussen de 70.000 en 80.000 namen geadopteerd. De gemeente Edam-Volendam heeft de 21 namen van de Edamse-Joden geadopteerd. Het is een mooi en vooral belangrijk gebaar van het gemeentebestuur. De significantie van de adoptie werd heel duidelijk in beeld gebracht tijdens de live uitzending op de nationale televisie. Ontroerende beelden van een 84-jaar oude man die huilend bij de steen van zijn moeder staat, raakten de kijker in het hart. Hij is slechts één van de vele bezoekers die verlangen naar een tastbare herinnering aan hun dierbaren.

In zijn leven heeft Mike de woning waar hij opgroeide, aan de Edamse Voorhaven, meerdere keren bezocht. Vorig jaar was hij van plan om samen met zijn vrouw de herdenkingen in Bergen-Belsen en in Nederland bij te wonen, maar de coronasituatie maakte dat onmogelijk. Het is niet de eerste keer dat de namen van Mikes ouders en de andere 19 Edamse Joden vereeuwigd werden. Met de gedenksteen aan het Oorgat in Edam werden de 21 ingezetenen al eerder uit de vergetelheid gehaald.