Kinderen Bond ‘Meeuw’ halen herinneringen op aan hun ‘bes’ Teuntje Bien

Volendams Verleden: De stugge, zuinige bes van Schokland (deel 2)

In hoeverre voelen de Volendammers zich nog verbonden met Schokland, het eiland middenin de Zuiderzee dat in 1859 werd ontruimd? Zeven families zochten toen hun toevlucht in Volendam. Vele Volendammers stammen af van dat kleine eilandje. De kinderen van Piet Bond (‘Piet de Meeuw’) bijvoorbeeld zijn nazaten van de Schokkerin Teuntje Bien. In hoeverre heeft deze migratiegeschiedenis hen gevormd? Wat weten zij nog van Schokland? Een gesprek met één broer en vijf zussen Bond. 

Door: Eva Vriend

Huilen verboden

De Volendammer door wie Teuntje zich vast wat meer thuis had gevoeld in Volendam, Jaap Tuijp, overleed negen jaar na hun trouwen. Teuntje bleef alleen achter. Met de vijf kinderen uit Jaaps eerste huwelijk en de twee kinderen die ze samen kregen, onder wie Maartje Tuijp, het ‘ootje’ waar de kinderen Bond zo liefdevol over spreken.
Maartje was zo’n lieve, hartelijke vrouw. Vaak gingen ze uit school naar haar toe, als ze tenminste niet thuis hoefden te garnalen pellen voor de bijverdienste. Bij ootje Maartje kregen ze altijd een ‘flip’. Ze weten het nog goed. Als ze hun ogen sluiten, proeven ze het zachte, zoetige kadetje weer. Thuis kregen ze alleen maar harde, bruine sneetjes brood.

Bij Teuntje heeft Maartje ‘geen mooie jeugd’ gehad, weten de kinderen Bond. Zus Lida: ‘Ze zei wel eens: “Als ik mijn jeugd zou vertellen, zouden je oren klapperen.”’ Ze zorgde wel goed voor haar kinderen en pleegkinderen, maar op de een of andere manier was de opvoeding weinig hartelijk, eerder hard.

Toen haar vader overleed, mocht Maartje bijvoorbeeld niet huilen van Teuntje. ‘Ze was gek op haar vader. En ze was nog hartstikke jong, nog maar negen jaar toen hij stierf. Maar als ze huilde, werd Teuntje zo kwaad.’

 

Extreem zuinig

Maartje had op jonge leeftijd verkering gekregen met Kees Bond (bijnaam ‘Meeuw’). Teuntje was hier niet blij mee, want ze vond Kees te oud voor haar knappe dochter. Hij was twaalf jaar ouder, en ze vond hem ‘verschrikkelijk lelijk’, vertellen haar kleinkinderen nu. Maartje zette door en in 1908 trouwde ze, twintig jaar oud, met haar 32-jarige Kees.

Maartje en Kees betrokken een huis aan de dijk, aan het Noordeinde 16. Teuntje bleef in haar huisje in het Doolhof wonen. Tot zij op haar 82ste voor dood werd gevonden. Teuntje had altijd de zuinige levensstijl behouden zoals ze die van huis uit had meegekregen. Haar ouders hadden tijdens hun laatste jaren op Schokland veel armoede gekend. Het was een onzeker, hard bestaan. Uit zuinigheid zette Teuntje daarom bijvoorbeeld haar kachel nauwelijks aan om turf te besparen. Ze was half doodgevroren.
Besloten werd dat ze haar laatste levensdagen zou doorbrengen bij haar dochter Maartje thuis. Die paar dagen werden twaalf jaren. Omringd door warmte en goede zorgen knapte Teuntje weer op, al was ze haar laatste jaren wel blind en slechthorend. Ze zou 94 jaar oud worden. Ze overleed in 1940.
Het was niet altijd gezellig omdat de nukkige Teuntje en de hartelijke Maartje nogal eens botsten. En haar man Kees hield van een plagerijtje. De twee vrijgezelle tantes die er ook bij in woonden, vertelden later dat de kleinkinderen niet te druk mochten doen. Overgrootmoeder Teuntje kon die drukte niet aan.
In haar laatste levensjaren kreeg Teuntje bezoek van de bekende journalist Fred Thomas, die graag over de Zuiderzeeplaatsen schreef. Volgens hem was het hart van Teuntje nog altijd vol van Schokland.
‘Het merkwaardige was, dat al woonde zij nu tachtig jaar op Volendam, het eiland was toch altijd haar thuis gebleven. “Skokkeland”, hoe bitter arm er haar jeugd ook was geweest, behield haar liefde en voorkeur. “Skokkeland”, daar kon ze uren van vertellen, terwijl haar oude ogen verhelderden en haar nauwelijks verstaanbare stem een warme klank kreeg.’ Teuntje vertelde Thomas over het ‘heel kleine, schamele’ huisje waarin ze woonden. ‘En vooral hoe arm zij het hadden. Ze wist nog, dat ze bijna uitsluitend leefden van roggebrood, besmeerd met “ottekaas”: gestremde melk met zout.’

Juist wel vrijgevig
Bij de kinderen Bond thuis ging het nooit over Schokland. Vader Piet Bond zei er niets over. Hij was ook weinig thuis. Hij maakte lange dagen bij de gemeente, eerst als leger van poepemmers en later als vuilnisman. ’s Avonds was hij ook vaak weg. ‘Dat gold voor veel mannen in Volendam. Ze bleven weg om de drukte van thuis te ontwijken,’ zegt Annie Jonker-Bond.
‘We hebben het meeste over Teuntje gehoord van onze tantes,’ vertelt zij. ‘En dan ging het vooral over dat ze zo gierig was en dat ze geen hartelijke vrouw was.’ Maar voor haar pleegkinderen Tuijp is Teuntje wel altijd goed geweest. Zij vonden haar leuker dan dat onze ootje Maartje haar vond.
Ootje Maartje was zeer vrijgevig, in tegenstelling tot Teuntje. Annie: ‘Ze was precies contra, ze gaf alles weg. Ze heeft waarschijnlijk gedacht: zoals mijn moeder niet was, zo wil ik juist wel zijn. We hebben zoveel van haar gekregen.’ De Schokker herkomst van hun overgrootmoeder heeft hun leven zo dus eigenlijk wel beïnvloed, zou je kunnen zeggen. De kinderen Bond hadden er hun vrijgevige, zeer lieve oma aan te danken.
‘Maar zelf voel ik me een Volendammer,’ zegt Annie. ‘Schokland is echt een verhaal uit het verleden. ‘De bes’ kwam er vandaan, maar voor de rest hebben wij niks met Schokland.’
De meesten van de broers en zussen Bond zijn er ook nog nooit geweest, op het eilandje dat inmiddels middenin in de Noordoostpolder ligt. Kees heeft het wel bezocht: ‘Ik vond het een leuke ervaring. Ik voelde dat ik daar vandaan kwam. Ik voelde dat mijn roots er liggen. Ik kwam thuis.’ Zus Wil is er ook een keer geweest en zij had een soortgelijk gevoel. De broers en zussen hebben zich nu voorgenomen om hun volgende jaarlijkse reünie op Schokland te houden. Om zelf eens te zien, en te voelen, waar hun overgrootmoeder vandaan kwam. Teuntje zat haar laatste levensjaren graag voor het raam, zo hebben ze gehoord. Want dan kon Teuntje Bien uitkijken over het IJsselmeer, richting Schokland.

Met dank aan Jan (Vik) Schilder, Peter (Lut) Veerman en het Volendams Museum.

 

Oproep voor Schokker Verhalenmarkt

In het Volendams Museum is zaterdag 5 november de ‘Schokker Verhalenmarkt’.
Historicus en schrijver Eva Vriend is aanwezig om met u in gesprek te gaan over de herinneringen die uw familie heeft aan uw Schokker voorouders. Fotograaf Marco Bakker zet u op de foto (de foto krijgt u later in print gratis thuis gestuurd). Heeft u misschien een object thuis dat u aan uw Schokker voorouders herinnert? Neemt u dat dan mee voor de foto. Een conservator van het Zuiderzeemuseum vertelt over de bijzondere waarde die gewone gebruiksvoorwerpen kunnen hebben, een boetnaald, een Mariabeeldje of een oud bordje bijvoorbeeld. Tot slot kunnen stamboomdeskundigen u helpen uw Schokker herkomst te ontrafelen. En er is natuurlijk koffie met een ‘Schokker mop’, en volop ruimte om gezellig te kletsen en verhalen op te halen. Welkom vanaf 10.30 uur.

Expositie over Schokland in het Volendams Museum

Ter ondersteuning van de ‘Schokker Verhalenmarkt’ is in het Volendams Museum een expositie ingericht over Schokland. Het accent daarvan ligt vooral op de ontelbaar veel nakomelingen van de eerste Schokkers die naar Volendam kwamen. Een aantal katholieke vissersfamilies heeft zich na de ontruiming van het voormalige Zuiderzee-eiland in mei 1859 op Volendam gevestigd, zoals de families Bien, Goosen, Konter, Sul, Visscher en Visser, Mastenbroek, Kluessien, Mossel, Kwakman ‘Ballap’ en Smit ‘van Diene’ . Tijdens een bezoek kan men in het museum nader geïnformeerd worden, zelfs kan men een stamboom laten opmaken, waarin de Schokker voorouders zijn opgenomen. De expositie in het museum duurt tot en met het weekend van 5 en 6 november en is reeds te bezoeken.

Zaterdag 15 oktober had de familie Schilder (Burger) een primeur

Volendams Museum geeft privé stamboomuitleg aan familie

Dick Bond, vrijwilliger bij het Volendams Museum, behalve gids van het museum dé specialist op het gebied van Volendamse stambomen en de bijbehorende verhalen, gaf stamboomuitleg aan 11 familieleden van het gezin van de familie Schilder (Burger).

Dick strooide gedurende een uur lang interessante en smeuïge verhalen over de voorouders van de familie. Verhalen over beroepen en de liefdeslevens van voorouders, waar ze vandaan kwamen en hoe zij op Volendam terecht zijn gekomen, wie ook nog familie in Volendam is en wat voor herkenbare ‘streken’ bepaalde voorouders hebben begaan. De aanwezigen vonden het leerzaam en gezellig.

Gezien het succes is het vanaf nu mogelijk om deel te nemen aan een privé stamboomuitleg voor de familie (€5,- pp bij minimaal 6 personen). Waarbij er na afloop ook de behandelde stamboom wordt uitgedeeld om mee naar huis te nemen.
Interesse in een stamboomuitleg samen met uw gezin of familieleden? Neem dan contact op met het museum via +31 299 369 258 of info@volendamsmuseum.nl.

BESTIVAL 2022 gaat ‘onder water’

Het was zaterdag in de PX alweer de dertiende editie van het BESTIVAL, oftewel het beste, sfeervolste, grootste, gezelligste en mooist aangeklede indoorfestival in de regio. Deze editie werd opgedragen aan de organisatoren van het eerste uur, Kevin Mühren en André ‘Dredje’ Koning. Na jarenlang de mooiste feestjes te hebben gebouwd, stoppen ze er namelijk mee. André: ,,Ik heb het erg druk met de zaak en verder wordt het tijd dat een jongere generatie het gaat overnemen.” 

Door: Joop Gijzen

De eerste band die optrad was Lorem Ipsum (Michelle Tuijp, Peter Steur, Tim de Boer en William Mooijer (een van de grootste drumtalenten van Volendam). Ze speelden vooral eigen nummers, zoals ‘Ode To The Nor’, een mooie ode aan de sympathieke zanger Kees Nor. Ook liedjes als ‘Rumours’ (punknummer), ‘22’ (new wave nummer) en ‘Molly’ kwamen voorbij. De band speelde een prima, levendige set. Het is knap hoeveel eigen nummers ze in korte tijd al hebben geschreven. Hun EP is overigens nog steeds te koop.

Het thema van het Bestival was deze keer ‘Onder Water’. Wat een werk was er weer van gemaakt. De zaal zag er schitterend uit en was omgebouwd tot een kleurrijke zeebodem. Er waren aquaria, een anemonenbos, vissen, een kelpwoud, kunstwerken met onderzeese taferelen, haaien, een troon met een (manlijke) blauwe zeemeermin, twee schitterende kwallen (klasse dames), de Bulleman, een lichtgevende octopus, duikers, de VD 64, een schelp met een diamant, Flipper en zelfs de Yellow Submarine van The Beatles ontbrak niet.

Sprookjesachtige verlichting
Verder een sprookjesachtige verlichting – je waande je echt onder water – kunstwerken met onderzeese taferelen, overal zitjes en kraampjes en kunstgras op de ‘zeebodem’. Je kon het zo gek niet bedenken, of het was er. Dat allemaal dankzij de vrijwilligers Nienke Sier, Donna Schilder, Chantal Steur, Sandra Kwakman, Karin Schilder, Dennis Bond (de drijvende kracht achter de groep vrijwilligers), Hans Mooijer, Robbie de Witte, Nick Tol, Frank Veerman, Julian Kwakman en Brian Schilder. Er hingen in het hele gebouw ook ludieke reclames, zoals bijvoorbeeld van ‘Vishandel De Mazzel’: ‘Er makreelt niets aan onze zalm’ en van ‘Vishandel Floepie’: ‘Je bent zelf een vishandel’.
De tweede band die de festivalgangers mocht vermaken was Yellow: Jack Stroek, Ruud Nieuweboer, Wim Keijzer, Frans Keijzer, Bart Klomp en gast Laurens Tol. Ze brachten, luid meegezongen door het enthousiaste publiek, een ‘Tribute to Coldplay’ en speelden onder andere ‘Every Teardrop Is A Waterfall’, ‘Yellow’, ‘Clocks’ en ‘A Sky Full Of Stars’. Een prima set met een hoog meezinggehalte.
Op de eerste verdieping waren het de DJ’s Daniel & Julian Mühren en Alex Bond die zorgden voor een fijne ontspannen sfeer. Het werd boven steeds drukker en er werd volop gedanst. Beneden in de zaal kon je, via tientallen koptelefoons die aan het plafond hingen, ongestoord naar nummers luisteren die boven door de DJ’s werden gedraaid. Met recht dus een silent disco.
The Brand Needles (Nick Koning, nog een Nick Koning, Jaap Tol, Aron de Wit, Paul Smit en Cornel Sier) was de laatste band die het podium betrad. Ze speelden onder meer ‘The Changeling’ (The Doors) met een grote rol voor Cornel, ‘Runnin’ With The Devil’ (Van Halen)’, ‘Gimme Shelter’ en ‘Howlin’ For You’. Een ijzersterke set.

Verlegen meisje
Bij veel artiesten in Volendam is de podiumpresentatie vaak erg mager, om niet te zeggen slecht. Echter niet bij deze drie bandjes. Integendeel, spring-in-‘t-veld Michelle (waar is dat verlegen meisje gebleven), Jack Stroek en Nick Koning, gebruikten het hele podium. Ook aan de andere bandleden was te zien dat ze er veel plezier in hadden. Zo hoort het ook. Het publiek wil beleving zien, zeker bij een festival.
In het begin van de avond sprak André de hoop uit dat straks de jongere generatie het stokje gaat overnemen. Of dit echt gaat gebeuren, is echter de vraag. Hier en daar werd namelijk gefluisterd dat dit wel eens de laatste keer geweest zou kunnen zijn van het Bestival. Dennis Bond: ,,De organisatie van het Bestival is gigantisch veel werk. Vlak na de kermis zijn we al begonnen met de voorbereiding en afgelopen donderdag zijn we met vijftien vrijwilligers gestart met het aankleden van PX.”
Ga er maar eens aan staan. Je kunt wel een nieuw thema verzinnen, maar dan begint het werk eigenlijk pas. Ieder jaar wordt er weer een beroep gedaan op de creativiteit van de organisatie. Wat gaan we doen, wat gaan we maken, hoe gaan we het maken? Aan de ene kant dus jammer als dit de laatste keer is geweest, maar aan de andere kant ook wel begrijpelijk gezien het vele werk. Afwachten dus maar. Een compliment aan iedereen die aan het Bestival heeft meegewerkt, is hier zeker op z’n plaats. Zonder vrijwilligers zou er namelijk geen Bestival zijn. Mede door de aankleding werd het een avond waaraan erg veel mensen plezier beleefden.

Dijkversterking Broeckgouw gestart

Na een zorgvuldige voorbereiding zijn op 16 augustus van dit jaar de uitvoerende werkzaamheden bij de Zeedijk in Edam-Volendam gestart. Die zullen naar verwachting tot 2025 duren. De eerste stappen verlopen voorspoedig, zo concluderen omgevingsmanager Renie Ralduin en uitvoerder Robbert Balstra.

Het gedeelte van de dijk waaraan op dit moment wordt gewerkt, duidt de Alliantie Markermeerdijken aan met Module 9 – Broeckgouw. Deze begint ter hoogte van de jachthaven van Edam en loopt tot aan de kaap van het Noordeinde bij Volendam. Uitvoerder Robbert Balstra houdt zich daar onder meer bezig met het plannen en voorbereiden van de uitvoerende werkzaamheden. Bovendien zorgt hij voor de dagelijkse aansturing van de werklieden. “Een van de eerste dingen die we deden, was het aanbrengen van afrasteringen en een amfibiescherm om het werkterrein af te zetten”, vertelt hij. “Dit om te voorkomen dat beschermde diersoorten het terrein op komen. Als bijvoorbeeld een rugstreeppad zich in het gebied nestelt, mogen wij namelijk niet verder werken. Dat heeft natuurlijk veel gevolgen voor de planning van het hele project.”

Over het water
Daarnaast is gestart met het uitbaggeren van de vaargeul die leidt naar de loslocatie die wordt aangelegd aan het Noordeinde. “Die vaargeul hebben we nodig om per boot de materialen aan te leveren die we voor de versterking gaan gebruiken”, legt Robbert uit. “Vrijwel alles, zo’n 95 procent, komt over het water. Zo voorkomen we dat er veel werkverkeer langs en door Volendam moet.” Ook al het zand dat voor de buitendijkse versterking wordt gebruikt – de volgende fase van het project – wordt op deze manier aangevoerd. “Bij de Zeedijk brengen we het zand laag voor laag aan”, vertelt Robbert. “Pas als het goed is ‘ingeklonken’, dus als een laag stevig genoeg is, komt de volgende laag erop. Dit proces zal tot volgend jaar duren. Daarna gaan we de damwanden aanbrengen.”

Wegafsluiting
Waar de omwonenden al veel eerder mee te maken krijgen, is de afsluiting van de weg over de Zeedijk. “Die duurt tot eind mei volgend jaar”, vertelt Renie. “De mensen in de buurt hebben daar een brief over gekregen en ook is het ter sprake gekomen in de informatiebijeenkomsten die we hebben georganiseerd. De lantaarnpalen daar hebben we inmiddels weggehaald en aan de andere kant van de weg zijn tijdelijke palen gekomen die op zonne-energie werken.”

Kronkelen
Bewoners van Edam-Volendam die bang zijn dat het karakteristieke kronkelige karakter van de dijk door de werkzaamheden wordt aangetast, kan Renie geruststellen. “Overal waar we werken is het uitgangspunt om het huidige karakter van de dijk zoveel mogelijk te behouden”, legt ze uit. “Dus ook hier. Daarbij hebben we in eerder stadium afwegingen gemaakt tussen de gevolgen voor natuur, milieu en omgeving. Maar ook hebben we natuurlijk gekeken naar wat prijstechnisch gunstig is. Experts hebben vervolgens alle plannen heel nauwkeurig uitgewerkt. We zijn dus goed voorbereid, maar dat neemt niet weg dat je altijd te maken kunt krijgen met iets dat je niet in de hand hebt. Bijvoorbeeld extreme weersomstandigheden, of een archeologische vondst waar je op stuit. Daarnaast lopen er verschillende projecten binnen de gemeente Edam-Volendam, zoals de reconstructie van de Julianaweg. Die hebben een direct raakvlak met onze werkzaamheden, waaronder de afsluitingen. Daarover hebben we dus intensief contact met de gemeente. Hoe dan ook: we zijn goed van start!

Oud papier, nieuwe bussen

Door de straten van Volendam rijden sinds kort twee gloednieuwe busjes van De Zangertjes van Volendam. Het nieuwe wagenpark van de stichting was volgens vrijwilligers Jaap Veerman ‘Nol’ en Kees Veerman ‘Stek’ hard nodig. ,,Als je in die oude bus reed viel midden op de weg zo de deur open.”

Inmiddels rijden er dagelijks van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat veertig vrijwilligers in de regio rond om oud papier op te halen voor De Zangertjes. ,,Bij Kras rijden we de met papier gevulde auto de weegschaal op. Die wordt gewogen mét ons erin.”

,,Als we het papier eruit hebben gehaald wordt de auto weer gewogen. Even uitstappen voor een paar extra kilo’s trappen ze niet meer in”, lachen de pensionado’s. ,,Met het ophalen van oud papier hebben we inmiddels een nieuwe fulltime baan. Maar dat hindert niet, het is gewoon oergezellig.”