Levenslessen op en naast de mat
Broers Rens (14) en Tygo (16) Zoutberg in judotop van Nederland
Ze lopen er niet mee te koop, maar op de tatami – de judovloer – zijn ze gevreesd, de gebroeders Zoutberg. Rens en Tygo behoren immers tot de top van Nederland, trainen bij judobolwerk Kenamju – de plek waar Olympische- en wereldkampioenen groot zijn gebracht – en op het nationaal trainingscentrum van Papendal. Vanaf 21 oktober vertegenwoordigt Tygo ons land op de European Cadet Championship in het Letse Riga in de klasse -66 kilogram en Rens won recentelijk nog het Haarlemmermeer Topjudotoernooi.
Toen Tygo vier was nam vader Bob hem mee naar de plaatselijke Budo Fit van Michel Posthumus ,,Ik had Rens, twee en half jaar jong, ook mee. ‘Kan-ie rollen?’, vroeg Michel. ‘Dan kun je hem een pak laten passen’. En zo zaten ze er met z’n tweeën op. Ze waren gedreven en dat kwam mede door mij, want ik spoorde ze aan”, zegt Bob, die zelf ook de sport beoefende als tiener. ,,We voelden ons wereldkampioen van Volendam, totdat de jongens deelnamen aan een toernooi in Amsterdam, daar werden ze van de mat afgegooid. Bleek dat daar een andere manier van judo werd gedaan. In Volendam leerden onze jongens de basis, voor wedstrijdjudo moesten we elders gaan kijken. Het werd Pancration van vechtsportcoryfee Chris Dolman, in Amsterdam-Noord. Daar zijn de jongens vierenhalf jaar geweest.”
Er bestond een samenwerking met clubs uit Tuindorp-Oostzaan, Diemen en de Bijlmer Zuid-Oost. Tygo: ,,Het was wel wennen. Het waren jongetjes van een andere cultuur, anders gebouwd en ze hadden daar een andere judostijl. Maar na verloop van tijd gingen we met een aantal jongens om, spraken soms met ze af. We zaten daar tussen ons zevende en tiende levensjaar, dat is toch een deel van onze jeugd. Dan ben je kind, het maakt niet uit wat voor kleur of waar ze vandaan komen. Het zijn je trainingsmaatjes.” En ze kwamen bij de selectie. Bob: ,,In Noord was het wedstrijdgericht, in de Bijlmer was voor de meeste kinderen of de sportzaal of de straat.”
Slechtziend
Bob: ,,Voor mij was het in het begin een shock, meer om een andere reden. Trainer Daniël Stokhof is specialist in scholing van G-sporters. Dus liepen in diezelfde zaal slechtzienden, autisten, judoka’s met een fysieke beperking. Als Volendammer ben je geneigd om meteen te oordelen. ‘Die heeft wat’. Maar er zitten jongens tussen die bij de reguliere klassen Europees kampioen zijn geworden.” Zoon Rens: ,,Er zit nu een jongen bij die zo goed als blind is, hij ziet nog maar voor twee procent.” Bob: ,,Door Rens’ achtergrond van zijn tijd in Amsterdam-Noord kan hij zo’n jongen begeleiden, zo jong als hij is. Heel mooi om te zien.” Rens: ,,Hij heeft ook een gehoorbeschadiging. Als ik met hem train, leg ik veel uit.” Tygo: ,,Hij wil getraind worden zoals de anderen, dan leert hij het meest. Hij is ook – als enige G-judoka – mee gegaan met ons naar Kenamju.”
Die overstap, naar de roemruchte academie van Cor en Elco van der Geest, werd enkele jaren geleden gemaakt. Tygo: ,,Dat was best een ding, want je hebt dan mensen goed leren kennen in Amsterdam, een band opgebouwd. Dan kom je ergens anders en moet je opnieuw kennismaken en dat weer opnieuw opbouwen. Bij Kenamju zitten judoka’s die daar al jarenlang trainden. Wij hebben daarvoor al een ander soort basisjudo aangeleerd, daarom judoën we net even wat anders dan de rest die daar zit.”
Bob: ,,In Volendam hebben ze het echte grondwerk geleerd.” Rens: ,,In Amsterdam was het vaak gemeen judo, niet alles volgens de regels, je zoekt het randje op.” Bob: ,,Vervolgens kwam Kenamju, daar is wat geslepen aan het ruige randje, nu zijn het allroundjudoka’s. Ze zijn berucht in het wereldje.” Tygo: ,,In Amsterdam was ik daar niet zo mee bezig, had ik ook geen doel. Toen we bij Kenamju binnenkwamen, ontstond er een plan. In Amsterdam doen veel jongens het om van de straat te blijven. Bj Kenamju probeer je de Olympische Spelen te bereiken of je te plaatsen voor grote internationale toernooien en het daar goed te doen.” Bob: ,,Je doet het samen met de andere judoka’s. Je hebt elkaar immers nodig om beter te worden. Tijdens het onderling sparren geef je weliswaar je geheimen prijs, maar zo maak je elkaar beter. Ondertussen kunnen ze tijdens grote wedstrijden ervaring opdoen.”
‘Je verwacht dat iemand aftikt. Wat nu gebeurde, is dat ik zelf ook merkte dat zijn arm ‘krak’ zei’
Inmiddels zitten ze op de ‘grote’ school. Tygo: ,,Ik praat er zelf niet zo over, maar hoor anderen wel eens tegen iemand zeggen ‘je moet met hem geen ruzie maken’. Je mag het ook niet gebruiken buiten de zaal.” Op de basisschool werd Rens ontzettend gepest, zegt Bob. ,,Toen heeft-ie dat na verloop van tijd zelf wel een keer aangepakt, want het werd niet opgelost.” Inmiddels hebben ze allebei de beloftenstatus van NOC*NSF, zit Tygo in Amsterdam op Callant Lyceum (loot-school) en Rens op het Don Bosco College. ,,Ik begon ook op het Callant, maar redde het niet. Je moet alles zelfstandig doen, maar ik was te vaak te snel afgeleid.”
,,Ze besloten van de een op andere dag puber te worden”, zegt de vader des huizes met ondertoon. Bob: ,,Op het DBC kon hij vervolgens meedoen aan het eerste proefjaar waarin kinderen die topsport doen kans krijgen om tijdens bepaalde lesuren te trainen. Dat ging het eerste jaar niet helemaal goed, maar werd daarna beter opgepakt door het DBC.” Rens: ,,Er is nu meer begeleiding en ze tonen ook interesse in de wedstrijden en trainingen en ze weten daarom ook waarom ik soms vrijstelling vraag.”
Zowat elke dag staat een dagdeel en soms twee in het teken van judo. Ze hebben bijna hetzelfde schema, met het verschil dat Tygo nog het Callant Lyceum als tussenstop heeft. Vader Bob pendelt voortdurend tussen Volendam, Amsterdam, Haarlem en Papendal. ,,Judo moet je doen omdat je het spelletje leuk vindt”, zeg Bob. Tygo: ,,Als je zo vaak traint, denk je wel eens ‘nu moet ik weer die zaal in, voor de drieduizendste keer’, maar als je er eenmaal bent, dan ga je. Bij mij is het meer het op en neer rijden dat kan vervelen.” Op één van de momenten dat Tygo op Papendal traint, doet Rens aan MMA (een mix van sporten zoals onder meer worstelen en kickboksen), dat wordt gegeven door Lou Stroek. Bob: ,,Een enorme bevlogen man. Tygo doet ook regelmatig mee. Ze doen daar ook een onconventionele manier van judo. Naast de technieken en traditionele manieren, maken ze er bij MMA een studie van hoe je al die vormen kunt verbeteren, dus dat is van toegevoegde waarde voor onze jongens.”
Vader en één van de zoons laten zo’n techniek zien, waarbij een armklem volgt. Bob: ,,Nou, je gaat er aan, of je nou 70 of 120 kilo weegt.” Dat het werkt, merkten tegenstanders recentelijk ook. Een opponent van Tygo tikte tijdens het districtskampioenschap nog niet meteen af en brak zijn arm. ,,Je verwacht dat iemand aftikt. Wat nu gebeurde, is dat ik zelf ook merkte dat zijn arm ‘krak’ zei. Die jongen wilde vervolgens eerst nog verder, voelde het kennelijk niet door de adrenaline. Ik wees naar zijn arm en toen zakte hij in elkaar. Elke keer als ik nog in die zaal kom, of hem tegenkom, moet ik er aan denken.” Ook tijdens het internationale toernooi in het Duitse Stuttgart, waar Tygo zevende werd, zette hij die techniek in. Bob: ,,Op zo’n toernooi komen de judoka’s uit de echt judolanden. Hij gebruikte het tegen een Georgiër en die tikte af. Werd diens coach boos, want hij had door moeten gaan. In die landen word je anders opgeleid.”
Stuttgart
Er moet sowieso een knop om, als je de zaal in gaat. Tygo: ,,Zeker, je kunt niet onvoorbereid de zaal in gaan, tijdens je warming-up moet er al focus zijn. Als je vervolgens weet hoe de tegenstander judoot, heb je een voordeel. Als je dat niet weet, moet je daar zo snel mogelijk achter zien te komen. Zo simpel is het. Maar als je tegen die tijd al bent geworpen, dan is dat maar zo.” Dat kan dus ook in een paar seconden zijn, dan is het al over en uit. Bob: ,,Ik had Rens in Stuttgart als ‘onder 15-judoka’ ook ingeschreven in de ‘onder 18’, om ervaring op te doen. Het was supersterk bezet en zijn eerste en enige partij duurde misschien twintig seconden, maar hij weet wel: naar dát niveau moet ik toe.”
Zo heftig als het er uit ziet, toch is respect één van de kernwaarden van de sport. Vandaar altijd de buiging naar elkaar voorafgaand en na afloop, ook naar de scheidsrechter. Bob: ,,Soms ben je het niet eens met de beslissing van scheidsrechter, maar je verandert er niks meer aan en je komt ze weer tegen.” Rens: ,,Jij of de trainer kan na de wedstrijd wel het gesprek aangaan, op een goede manier.” Tygo: ,,Op grote wedstrijden zitten vier mensen achter de tafel, waarvan twee op de camera’s kunnen kijken en dan zijn er nog eens vier scheidsrechters om de mat heen.” Vader: ,,Als er wordt besloten, knikken de anderen of als er verschil van mening is, dan volgt het gebaar dat ze de koppen bij elkaar steken.”
Over drie weken wacht Tygo een krachtmeting met een internationaal sterk bezet deelnemersveld in Letland. De herfstvakantie wordt door Rens dan ook goed benut. Hij mag met de ouders van Tornike Tsjakadoea, die tijdens de recente Spelen van Tokio verraste in de klasse tot 60 kg, mee naar Georgië. Een vakantie waarin ook judotraining wordt gedaan. ,,Georgië is echt een judoland”, zegt Bob. Het onderstreept nog eens dat het leven van de boys in het teken staat van judo. Bij Kenamju – waar ze worden getraind door Martin Overbosch – en op Papendal zien ze vaak ‘de grote mannen’ trainen. Tygo: ,,Dat is leuk, maar ze doen niet anders”, doelt hij op de nuchterheid bij judoka’s. ,,Mijn omgeving weet inmiddels ook niet beter; dat is Tygo die judoot. In die sportomgeving kennen we elkaar allemaal. Je sport met elkaar, je praat met elkaar. Als er onenigheid is, los je dat in de kleedkamer met elkaar op. Ik kan me niet zo goed in het leven vinden van veel jongeren hier in Volendam. Als je sport, voel je je fit, je hebt conditie, je lichaam ziet er goed uit, dat heb ik liever dan rondhangen of achter de PlayStation zitten. Dit geeft mijn leven invulling.”
‘Hij vecht in de categorie -66 kg, maar meneer schoof de dag ervoor even een groot stuk tiramisu naar binnen’
Rens knikt instemmend. Laatst waren ze mee op trainingskamp in de Ardennen. Survival-achtig, samen tot het gaatje gaan en verder. Rens: ,,Dat was zwaar. De trainer had het zelf ook onderschat.” Bij Tygo kleurt het een beetje blauw onder een oog. Bob: ,,Na de zomer mogen jaarlijks wat jongens van een nieuwe lichting op proef komen op Papendal, wanneer ze goed gepresteerd hebben op het districtskampioenschap. Die jongens willen zich bewijzen op een manier die soms niet in het judo hoort. Vandaar de klappen op z’n keel en het blauwe oog.”
De broers sparren nooit met elkaar. ,,Omdat het beter is met jongens te sparren van je eigen niveau.” En de jongste kijkt niet per se op tegen de oudste. Rens: ,,We hebben een andere judostijl, dus ik kan niet bij hem afkijken.” Terwijl vader wel veel wedstrijden van de nationale toppers kijkt op tv of via livestream, doen de jongens dat nauwelijks. Tygo: ,,Soms kijk ik beelden, ook als de trainer dat vraagt. Maar dat is lastig om het te ontleden en het dan zelf toe te passen. Als ik kijk naar wedstrijden op bijvoorbeeld de Spelen of het WK, dan kijk ik vooral naar iemand met dezelfde judostijl.”
Inmiddels heeft de stichting Ringen om Volendam contact gezocht. Bob: ,,Het zou super zijn als ze deze jongens zouden kunnen steunen, zoals het ook is begonnen met de andere sporters uit onze gemeente die nu op EK’s en WK’s staan.” Tygo en Rens maken een uitstekende ontwikkeling door en leren ook buiten de zaal. Zoals voor het laatste districtskampioenschap – de kwalificatie voor het NK – waar op de openingsdag bleek dat Tygo een kilo te zwaar was. Bob: ,,Hij vecht in de categorie -66 kg, maar meneer schoof de dag ervoor even een groot stuk tiramisu naar binnen.” Tygo: ,,Ik dacht dat het geen kwaad kon. Maar de volgende morgen woog ik een kilo te zwaar… En moest ik meedoen aan de klasse -73 kg…” Hij laat een stilte vallen. ,,De kans was groot dat hij een podiumplaats op het NK zou halen. De trainer was woest. Een leermoment… We zullen er later om lachen”, besluit zijn vader dat hoofdstuk.
Zo’n moment was er ook voor Rens, tijdens de laatste oudejaarsdag, toen een grote groep jongeren vuurwerk afstak en er een confrontatie volgde met de politie. ,,Ik gooide ook vuurwerk, maar niet met intentie om de politie te raken. Blijkbaar werden er foto’s gemaakt en ik stond op een van die foto’s. Toen ik later wegfietste naar de Broeckgouw, samen met een vriend, stopten er drie politie-auto’s en sprongen er meerdere agenten op me. Twee op mijn benen en twee op mijn rug. Ik schrok en de aanhouding was letterlijk op een manier zoals we dat eerder op tv hebben gezien. Keihard. Ik werd aangehouden voor poging tot doodslag en aanzetten tot groepsgeweld. Ze dachten dat ik qua vuurwerk cobra’s en shells bij me had, maar ik had niks. Ze dachten ook dat ik een cobra naar de agenten had geworpen en zeventien jaar was. Ik was dertien en toen ze de foto vergrootten, was te zien dat ik een striker in mijn hand had. Ik heb meer dan zeven uur in de cel gezeten. Had gesprekken met agenten, de recherche, een advocaat. Ik kreeg in die tijd één kopje koffie.” Vader Bob luistert. ,,We hebben als ouders gezegd ‘laat hem een Bureau Halt-straf opstel schrijven’.” Rens: ,,Later denk je na over alles wat er is gebeurd. Ik had die middag beter moeten nadenken over wat ik aan het doen was.” Het judo biedt hem een kompas. Bob: ,,Dit was een geval van groepsdruk. Hij is er daarna kalm en geduldig onder gebleven, dat leert hij ook bij judo. En zoals ik zei, in de puberteit gebeurt het nodige in de hersenen van jongeren. Als ouders ben je niet overal bij, maar we praten thuis wel over alles. Zo hoop je dat ze aan de goede kant blijven. En plezier blijven beleven aan de sport, want ze maken nu al prachtige dingen mee.”
