Kees en Alida Tol blikken terug op 45 prachtige jaren op de Overtoom
Einde van een iconische viskraam
In januari sloot de 78-jarige Kees Tol (van Mart) voor de allerlaatste keer het luik van zijn viskar, op de hoek van de Overtoom en het Surinameplein in Amsterdam. Samen met zijn 76-jarige vrouw Alida Tol Molenaar bracht hij daar de afgelopen vijfenveertig jaar met veel plezier zijn haring aan de man. De simpele kraam groeide in die tijd uit tot het sociale hart van de buurt en trok zelfs enthousiaste vaste klanten van ver buiten Amsterdam.
Door Leonie Veerman
[ads id=66]
Tijdens de laatste werkdag van de hardwerkende Volendammers stond het zwart van de mensen rond de kraam. Met pijn in hun hart kwamen zij allemaal een laatste harinkje halen bij Kees en Alida, en afscheid nemen van hun geliefde viskraam.
Hoewel het stel al ver in de zeventig is, bemanden ze de afgelopen jaren nog altijd onverminderd enthousiast hun viskar. ,,Of we nou midden in een hittegolf zaten, of als de kar compleet ingesneeuwd was, Kees ging ’s ochtends altijd steevast weer richting Amsterdam”, vertelt Alida. ,,Soms vroeg ik me wel eens af of dat nou wel zo verstandig was. Er waren dagen waarop hij uren bezig was om pakken sneeuw weg te schuiven, en dan kwamen er die dag door het gure weer uiteindelijk maar drie klanten langs.” Kees schudt resoluut zijn hoofd. ,,Als je een viskar hebt, maak je gewoon dat je er bent voor je klanten. En ik heb het altijd als een godsgeschenk ervaren dat ik kon werken als visboer.”
En werken deden Kees en Alida als geen ander. ,,We deden alles zelf”, vertelt Alida, ,,de haring, paling en makreel werden ter plekke gefileerd, we maakten onze eigen makreel pate en hebben zelfs tot aan het laatste moment nog zelf al onze garnalen gepeld. Als het moest kwamen onze dochters ons helpen en soms zaten we nog tot een uur of acht ’s avonds samen te pellen voordat we eindelijk aan het avondeten konden beginnen. Maar we deden het altijd met veel plezier. En merkten dat dit ook enorm gewaardeerd werd door onze klanten.”
Het ging echter lang niet altijd vanzelf. Meerdere malen speelde de gezondheid van Kees hem parten. Hij kampte met hartproblemen en later werd er ook darmkanker bij hem geconstateerd. ,,Maar we hebben in die periodes gelukkig altijd op hulp kunnen rekenen van onze kinderen in de haringkar”, zegt Alida. ,,Onze oudste dochter Diana hielp ons de laatste jaren altijd op vrijdag, zaterdag en soms ook op woensdag in de haringkar. Ze hield van de klanten en alle klanten hielden ook van haar. Ook kregen we op zaterdag hulp van Suzan, een hele lieve meid waar we ook erg gek op zijn. Elke zaterdag nam Kees tompoezen mee voor bij de koffie, dat was dan gelijk een goed begin van de dag.”
‘Ik heb het
altijd als een
godsgeschenk
ervaren dat ik
kon werken
als visboer’
Alida: ,,Telkens als Kees dan weer een heftige operatie onderging zat hij na drie weken alweer uitjes te snijden.” Kees knikt: ,,Ook de uitjes sneden we zelf. Want die kant en klare gesnipperde uitjes zijn lang niet zo lekker.”
Door weer en wind, en bij voor- en tegenspoed, de viskar speelde altijd een constante factor in het leven van Kees en Alida. Zelfs toen zij als opa en oma voor het grootste drama in hun leven kwamen te staan. In 2014 overleed hun kleindochter Lynn Veerman op 14-jarige leeftijd aan de gevolgen van een hersentumor. ,,Dat was voor ons echt een verschrikkelijk zware periode”, vertelt Alida. ,,Je voelt je als familie dan zo machteloos. En Lynn was zo’n bijzonder lief, en zo’n ontzettend mooi meisje.” Kees benadrukt dat het verdriet nog altijd aanwezig is. ,,Maar dat is het leven, het kan soms zo ongelofelijk oneerlijk zijn. Als familie heb je dan geen keus, je moet gewoon door.”
,,We hebben in die periode dan ook snel het werk weer opgepakt”, zegt Alida. ,,Sommige mensen verklaarden ons voor gek, maar voor ons was het erg waardevol om iets om handen te hebben, zodat het verdriet ons niet volledig op zou slokken. En het belangrijkste is dat we er altijd erg veel over hebben gepraat. Veel van onze vaste klanten leefden enorm met ons mee en daar hebben we veel steun aan gehad. Maar ook binnen onze familie was het echt heel waardevol om samen nog vaak over Lynn te praten. Je kunt die emotie namelijk niet opkroppen.”
Het werken in de viskar werd echter steeds moeilijker voor Kees vanwege problemen met zijn knie. Alida: ,,Uiteindelijk werd duidelijk dat hij aan een nieuwe knie moest. Eerst wilde hij er nog niet aan geloven, maar afgelopen december besloot hij op een avond dat we nu toch maar eens moesten stoppen met de haringkar.”
Na een heel leven van hard werken, eerst zeventien jaar bij zijn vader in de viswinkel, en vervolgens vijfenveertig jaar samen met zijn vrouw Alida in de kraam aan de Overtoom, viel dat besluit Kees heel erg zwaar. ,,Maar je moet realistisch blijven”, besluit Kees, ,,het kan ook wel weer nu.”
Drie auto’s vol bossen bloemen
,,We hadden nooit verwacht dat het zo’n indrukwekkend afscheid zou worden”, zegt Alida. ,,Van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat kwamen al onze vaste klanten langs voor een laatste praatje. De bossen bloemen die we ontvingen waren niet aan te slepen. Uiteindelijk moesten er drie grote auto’s aan te pas komen om ze allemaal naar Volendam te vervoeren. We hebben onze buren, familie en vrienden elk twee mooie bossen moeten meegeven omdat we hier in huis niet alle bloemen kwijt konden. En dan heb ik het nog niet eens over alle andere presentjes die we hebben gekregen.”
Alida wijst naar een groot aantal kindertekeningen, boeken en bonnen die ze speciaal voor dit interview heeft uitgespreid over de vloer van hun woonkamer. ,,Kijk, we hebben zelfs een vliegtuigvlucht over Volendam gekregen.” Tussen meerdere aandoenlijke knutselwerkjes van felgekleurde vissen staat een indrukwekkende ingelijste striptekening van de viskraam. ,,Die is van striptekenaar Typex”, vertelt Kees, ,,dat was een van onze vaste klanten. Hij was een grote fan van onze vis, want hij heeft onze kraam ook al meerdere keren opgenomen in strips die in het Parool zijn verschenen. Voor het Rijksmuseum maakte hij een stripboek over het leven van Rembrandt, en ook in dat boek heeft onze kraam een prominente rol gekregen.”
Terwijl Kees vertelt, pakt Alida het bijzondere kunstboek er even bij. Al op een van de eerste pagina’s is een ouderwetse viskar te zien met daarop duidelijk de woorden ‘Vishandel Tol’, en even verderop in het boek staat de getekende stripfiguur van Kees een haring te fileren. ,,Dit boek is in meerdere talen uitgegeven, dus dat is voor mij als visboer toch wel een trots moment geweest.”
Dan pakt Alida ook het fotoboek erbij dat hun kleindochter van hun laatste werkdag heeft gemaakt. Bij het bladeren door de kleurrijke pagina’s wordt duidelijk wat een bont gezelschap aan vaste klanten Kees en Alida de afgelopen jaren aan hun kraam hebben bediend. Foto’s van zakenmannen, gezinnen met kleine kinderen, een buurvrouw die altijd uit haar werk even een praatje kwam maken, maar bijvoorbeeld ook een foto van een verwilderde oude man die dagelijks een haring kwam eten. En dan ook nog een bekende politicus en zelfs tweede kamervoorzitter Khadija Arib, die minstens één keer per de week langs kwam voor een visje en een praatje.
Kees en Alida konden het ontzettend goed vinden met al hun klanten. ,,Dat contact met je klanten is toch uiteindelijk ook waar je het allemaal voor doet”, zegt Kees. ,,Vis verkopen gaat vooral om de mensen. Het is belangrijk dat zij zich thuis voelen bij je aan de kraam, en ze moeten ook terecht kunnen voor een praatje.”
‘Voor het Rijksmuseum
maakte Typex een
stripboek over het
leven van Rembrandt
en ook in dat boek
heeft onze viskraam
een prominente
rol gekregen’
Als hen gevraagd wordt of het sociale contact in een grote stad als Amsterdam de afgelopen jaren niet steeds minder is geworden, schudden Kees en Alida resoluut hun hoofd. ,,Amsterdam is het allergrootste dorp van Nederland”, zegt Kees. ,,Wij hadden hier goed contact met iedereen in de buurt. We kenden bijna al onze klanten bij hun voornaam, we hebben de kinderen van klanten zien opgroeien, en op den duur ook zelf een gezin zien stichten. We hebben zelfs begrafenissen van klanten bijgewoond, en we zijn goede vrienden geworden met andere ondernemers in de straat. In die afgelopen vijfenveertig jaar hebben we de stad natuurlijk zien veranderen, maar de buurt is altijd een ontzettend hechte gemeenschap gebleven.” Alida knikt: ,,We hebben ontzettend lieve mensen leren kennen. Sinds we zijn gestopt heb ik al meerdere keren met oude klanten aan de telefoon gehangen om even bij te praten.”
Kees: ,,Het maakt niet uit hoe jong of oud of rijk of arm iemand was, iedereen was welkom aan onze kraam. Ik merkte dat het voor migranten soms even schrikken was als ik meteen uitgebreid tegen ze begon te praten, maar door gewoon een gesprek aan te gaan bouw je ontzettend snel een band op samen. Daar wordt geen mens slechter van.”
Het waren niet alleen de directe buurtbewoners die de kraam van Kees en Alida wisten te vinden. Kees: ,,We hadden klanten uit heel Amsterdam en Noord-Holland, en ook eentje uit Arnhem en zelfs een meneer die naar België geëmigreerd was maar toch nog regelmatig terug naar Amsterdam kwam en dan speciaal langs onze kraam ging voordat hij weer op huis af ging. En allemaal kwamen ze op onze laatste dag met een presentje speciaal naar Amsterdam toe om afscheid te nemen, dat is toch wel erg bijzonder.”
Na al het harde werken genieten Alida en Kees nu al bijna twee maanden van hun welverdiende rust, en dat bevalt ze prima. Kees: ,,Vervelen? Daar heb ik helemaal nog geen tijd voor gehad. Ik begin ’s ochtends met het lezen van de krant, dan ga ik een rondje fietsen, en even naar de dijk voor een praatje met vrienden. Ik ga ook geregeld even langs de Volendammer Botters om polshoogte te nemen en voor je het weet is de dag dan weer om.” Ook Alida weet haar dagen prima te vullen. ,,Ik heb acht zussen, dus we hebben iedere middag genoeg te bespreken als we een koppie doen. Ik geniet er ook echt van dat we het nu wat rustiger aan kunnen doen. Iedere avond kaarten Kees en ik even gezellig voordat we gaan eten. Daar hebben we al die jaren nooit de tijd voor gehad.”
Deze woensdag krijgt Kees zijn nieuwe knie. ,,Het is een zware operatie, en hij zal een half jaar moeten revalideren”, vertelt Alida. ,,Maar als dat eenmaal achter de rug is, kunnen we samen echt van onze oude dag gaan genieten.”
