Het luisterrijke levenswerk van Volendams eigen opera-ambassadeur
Opera-Avonden naderen 300e editie
,,Had ik vroeger maar een Kees ‘Kos’ met zijn Opera-Avonden gehad om naartoe te kunnen gaan”, zegt Kees Schilder ‘Kos’ lachend. ,,Dat had me een hoop tijd gescheeld. Aan de andere kant had ik het avontuur van mijn leven dan moeten missen. Een episch avontuur vol van romantiek, theater en muziek vertolkt door de állerbeste zangers en zangeressen die ooit op deze aarde hebben rondgelopen.” Met een steuntje in de rug van bovenaf – zoals hij het zelf omschrijft – raakte de voormalig schooldirecteur steeds dieper verworteld in de majestueuze wereld van opera. Dertig jaar terug koppelde Kees zijn talent als verteller aan zijn grote passie, met als resultaat zijn befaamde Opera-Avonden. Een extravagant jongensboek. In alle opzichten.
Door: Kevin Mooijer
In een tijdperk dat getekend werd door verdovende middelen en rock-’n-roll, werd de aandacht van een 21-jarige Kees ‘Kos’ getrokken door klassieke muziek. ,,De biografie van Bach, dat was de basis”, zegt Kees. ,,Het godsgeloof en de levensvreugde van de componist brachten me in vervoering. ‘Laten we genieten van dit leven, iedere dag weer!’ Die euforische boodschap stond haaks op de aan drugs gelieerde pop- en rockmuziek uit de tijd waarin ik me bevond. Daar is voor mij het vuurtje aangewakkerd.”
‘En daar zaten we ’s avonds tussen de net geklede Italianen: twee popliefhebbers met lang haar.’
Begin jaren ’70 ging Kees met zijn vrouw op vakantie naar het Italiaanse Gardameer. ,,Tegenover ons op de camping zat een Nederlandse vrouw.” Kees herinnert zich de vrouw en vooral haar advies alsof het gisteren was. ,,Ze vertelde me dat ze de avond ervoor naar de opera La Gioconda in Verona was geweest. En wat ze daar had gezien… Een dag later was ze nóg in extase. ‘Als je van klassieke muziek houdt dan móét je er vanavond naartoe gaan’, drukte ze me op het hart. En daar zaten we ’s avonds tussen de net geklede Italianen: twee popliefhebbers met lang haar. Ik werd compleet overdonderd door de ambiance, de muziek, het orkest, het decor.”
Luciano Pavarotti
De jonge Volendammer beleefde de avond van zijn leven, en het absolute klapstuk had zijn opwachting nog niet eens gemaakt. ,,Het zwaarst denkbare geschud uit de flamboyante wereld van opera betrad het podium: Luciano Pavarotti.” Kees lacht: ,,Ik had nog nóóit van hem gehoord. Maar toen hij de bühne op stapte gingen er 25.000 mensen compleet uit hun dak. Een staande, juichende ovatie. Hij werd als volksheld onthaald. Aan de mensen naast ons vroeg ik wat er in hemelsnaam aan de hand was. ‘Maar weet je dat dan niet?! Dit is Pavarotti! De grootste en beste tenor op aarde. Hij heeft net naam gemaakt in de Verenigde Staten en dit is het eerste optreden dat hij sindsdien weer in zijn thuisland geeft.’ Dat ik daar die avond mocht zijn, ik denk dat het voorbestemd was.”
‘Op de achterkant was een briefje geplakt: ‘Deze is voor Kees’’
Eenmaal terug in Volendam wist Kees niet hoe snel hij naar de lokale platenzaak moest fietsen. ,,In Italië had ik de naam ‘Pavarotti’ op een briefje geschreven. Datzelfde briefje drukte ik in de hand van Jan Cas. Hij heeft toen het album ‘Luciano Pavarotti sings tenor aria’s’ voor me besteld. Tot op de dag van vandaag is dat de mooiste tenorplaat die er ooit is gemaakt. Ik was gewend om naar bandjes te luisteren: een drummer, bassist, twee gitaristen en een zanger, maar nu ruilde ik dat in voor de grootsheid van een voltallig orkest én een koor. Een week later zat ik al in Amsterdam bij een opera. Ik raakte eraan verslaafd.”
Als geschiedenisstudent en fanatiek pianist kwam Kees al tijd te kort, maar voor de eeuwigdurende zoektocht naar oneindige operakennis maakte hij graag een uitzondering. ,,Operaleraren waren er niet. Ik was op mezelf aangewezen. Stapje voor stapje kwam ik verder, vergaarde ik meer kennis, meer liefde voor opera, en met iedere stap werd het interessanter.” Vijftien jaar lang ging Kees met de bus naar de bibliotheek van Amsterdam om tassen vol biografieën en lp’s te lenen. ,,Ik verslond de stof. In een mum van tijd had ik zo’n tas ‘uit’. En weer terug naar de hoofdstad voor een nieuwe tas vol met moois.” Kees zou uitgroeien tot het boegbeeld van opera in de regio, maar operakenner zijn blijkt niet voor iedereen weggelegd. ,,Rationeel luisteren naar opera is geen optie. Opera is emotie, opera is passie, en vooral het overbrengen daarvan. Je moet je inlezen voordat je het begrijpt, voordat het je kan raken. Het is óf dat, óf naar een Opera-Avond van Kees”, lacht de voormalige basisschool directeur.
Willem
Tijdens zijn inmiddels ruim vijftig jaren tellende opera-avontuur maakte de Volendammer veel vrienden. De aanleiding van één specifieke vriendschap was triest van aard. ,,Mijn vader leed aan keelkanker. Zijn situatie werd dusdanig slecht dat zijn stembanden verwijderd moesten worden. Hij was er helemaal kapot van. Niet meer kunnen praten, wat heb je dan nog?” Na de operatie stond er een man met krukken en een ontzettend rauwe stem aan Kees’ vader ziekenhuisbed. ,,Hij stelde zich voor als Willem van Loenen uit Amsterdam en vertelde dat hij dezelfde operatie was ondergaan. Na het verliezen van zijn stembanden had hij met hulp van een logopedist weer leren praten via zijn slokdarm. ‘Ik ga jou helpen’, zei hij tegen mijn vader. ‘Ik haal je thuis op en breng je naar de logopedie.’ En wat denk je? Hij kwam zijn afspraak na.”
Willem uit de hoofdstad bleek een man van zijn woord. En meer dan dat. Jarenlang pikte hij Kees’ vader op in Volendam om vervolgens samen naar de logopedist te rijden. ,,Tijdens een van die ritjes vertelde Willem dat hij de middag ervoor bij Pavarotti was geweest in Het Concertgebouw. Mijn vader reageerde enthousiast: ‘Wat toevallig, daar is mijn zoon ook geweest!’ Willem zei: ‘Jouw zoon? Dat meen je niet! Is hij dan ook operaliefhebber?’ Nadat ik dat hoorde heb ik Willem bij mij thuis uitgenodigd om over onze gedeelde passie te praten. We hebben menig vrijdagmiddag samen gespendeerd. Alleen wij en de opera. Willem wist er ontzettend veel van.” Kees staat op om een fotolijst met daarin een zwartwit foto te pakken. ,,Deze foto stond bij Willem thuis op het dressoir. Op de foto zien we Willem met de beroemde Italiaanse tenor Giacomo Lauri-Volpi op het Centraal station in Amsterdam. Als ik bij Willem thuis kwam liep ik altijd even naar deze foto toe. En dan komt Willem te overlijden. Een paar dagen na de uitvaart staat zijn zoon bij me op de stoep, met de foto in zijn handen. Op de achterkant was een briefje geplakt: ‘Deze is voor Kees’.”
‘Stukje bij beetje laat ik mensen kennis maken met het wonder dat opera heet’
Tevreden
Niet alleen heeft de prachtige foto een prominente plek in zijn operakamer, ook leeft Willem voort in de verhalen die Kees tijdens zijn Opera-Avonden met het publiek deelt. ,,Ik probeer mensen te raken met een mooi of sentimenteel verhaal. Daarmee leid ik ze naar een bepaalde passage van een opera toe.” Kees heeft de combinatie van zijn operakennis en verteltalent tot een kunstvorm verheven. Gepassioneerd neemt hij zijn publiek mee op een onvergetelijke, muzikale reis. De purist tikt de 300e editie van zijn Opera-Avonden bijna aan. Maar ambities heeft de operafanaat niet per se meer. ,,Soms denk ik bij mezelf dat er ontzettend veel mensen zouden moeten zijn die wat ik doe enorm zouden waarderen, maar ze weten niet van het bestaan van mijn Opera-Avonden. Aan de andere kant zijn het publiek en ikzelf juist gebaat bij de kleinschaligheid. De interactie met de bezoekers en de intieme sfeer die we nu hebben is complimenterend aan de inhoud van de lezingen. Ik kan mensen in hun ogen aankijken als ik een verhaal vertel, dat draagt bij aan de beleving. Stukje bij beetje laat ik mensen kennis maken met het wonder dat opera heet. En als ze daarbij ook nog eens terugkijken op een mooie avond, dan is mijn missie geslaagd. Dus, ja, als ik zo nog jaren door mag gaan, dan ben ik tevreden.”
Een Opera-Avond van Kees ‘Kos’ staat garant voor een fantastische leerzame ervaring. Doe jezelf een plezier en zorg dat je er een keer bij bent. In zijn operakamertje werkt Kees al aan de samenstelling van zijn volgende lezingen. In maart 2023 krijgen de Opera-Avonden een vervolg in Volendam. Houd de Nivo in de gaten voor meer informatie.
